خشونت مشکل اجتماعی جامعه مردسالار وخشونت علیه زنان یک نوع بیماری گستردۀ جهانی است. خشونت هر اندازه که تحمل شود و افشای آن ندیده گرفته شود پیش رویاش بیشتر است. سرعتگیرخشونت در قدم اول افشا وعمومی کردن آن است.
صدها حوادث خشونتآمیزی که هر روز اتفاق میافتد، به دلایل مختلف پنهان میماند. اعمال اشکال مختلف خشونت و انجام آن به دفعات، به مرور زمان بیشتر و بیشتر میشود و بالطبع جامعه ناامنتر. خشونت حادثه نیست بلکه مشکل اجتماعی است این مشکل اجتماعی نیازمند برنامهریزی کلان و بازنگری در قوانین تبعیضآمیز است.
هر روز نمونههایی ازحوادث خشونتآمیز قتل، تجاوز، ضرب وشتم، دزدی، اعدام و دستگیری با تیتر بزرگ صفحۀ حوادث روزنامهها را پرمی کند. اگر چه زنان و دختران تنها قربانیان این حوادث خشونت آمیزنیستند، اما بیشترین قربانیانی هستند که در سراسر جهان مورد خشونت قرار میگیرند. بر اساس آخرین آمارمنتشر شده از سوی سازمان ملل هر سال حدودا ۵۰۰۰ زن و کودک در جهان به قتل میرسند. در جوامع مرد الارقوانین تبعیضآمیزخود موجب خشونت واعمال خشونتبار را تشدید میکند. آن چه تاسفبار است گزارش صرف حوادث است. رسانههای جمعی فقط به گزارش نمونۀ کوچکی از حوادث خشونتآمیزمیپردازند بدون تحلیل حوادث و ریشهیابی وارزیابی از موقعیت خانواده، وضعیت سواد و شغل خشونتگر و تنها با القابی نظیر ستمگر، شرور، جنایتکار، بیرحم به توصیف خشونتگران می پردازند. از این رو چه خواسته و چه ناخواسته به عنوان ابزاری جهت ترویج و تقویت فرهنگ مردسالار و خشونتپرور به کار گرفته میشوند. با مقدس جلوه دادن خانواده و باور فرهنگی که تشکیل خانواده سر آغاز سروسامان گرفتن، پیشرفت و کامل شدن عشق و انسانیت است، نمای اغراقآمیزی از خانواده عرضه می کنند! در حالی که واقعیت فضای بیشتر خانوادهها پر از خشونتهای رفتاری، جسمی، درگیری مداوم، خشونتهای قانونی، اقتصادی، روانی و جنسی، طلاق، قتل، خودکشی، اعتیاد و … است.
خشونت به اندازه قرنها قدمت دارد، با جنگ و نابرابری، با قوانین تبعیضآمیز، با سرمایهداری افسار گسیخته و گسترش فقر و نابرابری تشدید میشود و آسیبدیدگان خود را از زنان و کودکان میگیرد. چرخۀ خشونت به یک شهرو یک کشور محدود نمیشود، بلکه به وسعت و گستردگی جهان خشونت وجود دارد و در برخی از کشورها رو به افزایش است.
در ایران طی ماه گذشته در بخشهای مختلف اورامانات استان کرمانشاه سه زن کرد دست به خودکشی زدند. طبق آخرین خبرها دختری ۱۶ ساله و دختر دیگری اهل جوانرود به دلیل مشکلات خانوادگی دست به خودسوزی زده و هر دو در پی بالا بودن درصد سوختگی جانشان را از دست دادند. همچنین اوایل همین ماه در شهرستان ثلاث باباجانی زنی ۲۴ ساله که یک هفته بیشتر از ازدواجش نمیگذشت به علت اختلاف با شوهرش اقدام به خودسوزی کرده و وی نیز جانش را از دست داد. (۱)
خشونت علیه زنان در همه جای دنیا گسترده است. ازهمین رو توسط فعالین زن روزی به عنوان روزخشونت انتخاب شد و در اولین گردهمآیی فمینیستی که در«بوگوتا» در کلمبیا تشکیل شد، زنان خشونت بر پایه جنس را از خشونت فیزیکی، روانی، در خانواده تا تجاوز و آزار اذیت جنسی بیرونی و همچنین خشونت دولتی که شامل آزار و اذیت زندانیان سیاسی است را محکوم کردند و روز ۲۵ نوامبر را به یاد سه خواهر مبارز به قتل رسیده به عنوان روز جهانی خشونت علیه زنان انتخاب وبه سازمان ملل ارائه دادند. این روز در سراسر جهان به عنوان روز جهانی «مبارزه با خشونت علیه زنان» به عنوان احترام و پاسداری از مقاومت و مقابله خواهران میرابل در مقابل خشونت شناخته شد که خود نمایانگر وجود خشونت درعرصۀ جهانی است. (۲)
به گزارش خبرگزاریهای جهان دادگاه سازمان ملل در لاهه که مسئول بررسی پروندههای جنایات جنگی است، یکی از پلیسهای صرب – بوسنیایی را به ۱۵ سال حبس محکوم کرد. «دراگان سلنویچ» که اکنون ۴۶ سال دارد، در جریان رسیدگی به پروندهاش در این دادگاه به تجاوز به چندین زن اقرار کرده است. این تجاوزات طی جنگ داخلی در یوگسلاوی در سال ۱۹۹۲ انجام شده بود. سلنویچ جزو گروهی از ارتشیان بود که در شهر فاکو در بوسنی ماهها زنان را در شرایط غیرانسانی وحشتناکی حبس کرده بودند. زنان بارها توسط مردان متعددی همزمان مورد تجاوز قرار میگرفتند. (۳)
کار خشونت جنسی به آنجا میرسد که پزشکان بدون مرز در مورد عادی شدن خشونت جنسی علیه زنان هشدار میدهند. جمهوری دموکراتیک کنگو دومین کشوری است که پزشکان بدون مرز بیشترین حضور را در آن دارند. طبق گزارش جدید این گروه از سال ۲۰۰۳ هفت هزار و چهارصد زن که مورد خشونت جنسی قرار گرفته بودند، توسط این پزشکان مورد درمان قرار گرفتند. یکی از پزشکان در این رابطه از دختری هشت ساله یاد میکند که وحشیانه مورد تجاوز قرارگرفته ودر آلت تناسلیاش سیم خاردار فرو کرده بودند. هشدار پزشکان بدون مرز، به ویژه در مورد روزمره وعادی شدن این جنایات علیه زنان کنگو است که غالباً توسط ارتشیها انجام میگیرد. (۴)
کم نیستند زنان و دخترانی که مورد خشونت پدران و همسران خود قرار میگیرند. گسترش خشونت ناشی از فشارهای اجتماعی که منجر به بحران در خانوادهها میشود، فجایع بسیاری را به دنبال دارد. قوانین نابرابر، اعتیاد و بیکاری، دلایل افزایش روزافرون خشونت است.
مریم دختر۱۱ ساله توسط پدر معتادش به آتش کشیده شد. مریم با همۀ کوچکی شرایط خشونتبار را حس میکرد. او زندگیش را تمامشده میدید و در انتظار مرگ و رفتن به بهشت بود. مرد معتاد که چند سال قبل از همسرش جدا شده بود، علت قتل هولناک دخترش را خوب تربیت نشدن و ترس از این که دختر در آینده مرتکب خطا شود دانست. وى روی لباسهای دخترش نفت ریخت و او را به آتش کشید. (۵)
اعلامیهای که توسط مجمع عمومی سازمان ملل تصویب گردید، از سازمانهای جهانی دعوت میکند: آگاهی عمومی در باره خشونت علیه زنان را افزایش دهند. این اعلامیه هم چنین «خشونت علیه زنان» را این گونه تعریف میکند: هرنوع اعمالی که موجب آسیب جسمی، جنسی، روانی هر کجا چه در زندگی شخصی و چه در اجتماع اتفاق بیافتد خشونت است.
خشونت همهجانبه مانع دستیابی زنان به برابری حقوقی، اجتماعی و اقتصادی در جامعه است. بسیاری از زنان و کودکان در طول زندگی خود دست کم یکی از انواع خشونتها را تجربه کرده و یا مورد سوء استفاده جسمی و یا جنسی توسط مردان قرار گرفتهاند.
پلیس «ولینگتون» نیوزیلند دو مرد جنایتکار را به اتهام قتل و تجاوز به بیش از ۱۰ کودک بازداشت کردند. آنها متهم هستند ۱۰ کودک را چندین ماه زندانى کرده و پس از شکنجه و تجاوز، همگى قربانیان را به قتل رساندهاند. در این میان تنها یک دختر بچه سه ساله از چنگ تبهکاران جان سالم به در برد. (۶)
تنوع شکلهای خشونت حیرتانگیز است: خشونت جسمی که شامل ضرب و شتم مکرر، سوء استفاده جنسی از دختران در خانه و بیرون از خانه، ختنۀ دختران، ارعاب جنسی در محل کار و جاهای دیگر، آزار و اذیتهای خیابانی و … که درتمام زندگی زنان ادامه دارد. گزارشهای این خشونتها را به راحتی میتوان در روزنامههای رسمی کشور مشاهده کرد. (۷)
در شرایط فعلی بحثهای خشونت تا حدودی عمومی شده، گرچه هنوز بیشمار زنانی هستند که خشونتهای هر روزه را تحمل و دم نمیزنند و تن دادن به هرگونه خشونتی را امری عادی جلوه میدهند. زیرا چشماندازی برای آینده ندارند! چون پشتوانۀ قانونی و امکان برخورداری از حمایتهای نهادهای مدنی را ندارند! فاقد امنیت مالی هستند! آگاهی نسبت به بیحقوقی زنان به مردان در اعمال خشونت علیه زنان جرات و جسارت بیشتری میدهد که با پشتوانههای قانونی و فرهنگی کامل میشوند.
آمار بالای قتلهای ناموسی در ایران نشاندهندۀ موقعیت فرادست مردان است. در واقع قوانین حربهای است در دست مردان متعصب، بدون آن که به علل و عوامل احتمالی موجود، که زن را در آن حالت قرار داده، توجه شده باشد. تاثیر مواد قانونی چون قائده فراش در افزایش آمار قتلهای ناموسی را میتوانیم به وضوح مشاهده کنیم در حالی که سنتهای اینچنینی قاعدتا با گسترش شهرنشینی و بالا رفتن آگاهی مردم باید به عقب بنشینند نه آن که گسترش یابد. این موضوع مسئولان نظام را هم نگران کرده است به طوری که نیروی انتظامی در آخرین آمار خود بالا بودن قتلهای ناموسی را هشدار داده است. جانشین رئیس پلیس آگاهی عنوان کرد که در ایران ظرف هفت ماه گذشته ۵۰ قتل ناموسی رخ داده است. به گفته این مقام ناجا قتلهای ناموسی اگر چه نسبت به سال گذشته رشد محسوسی نداشته، اما آمار قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. اکنون بسیاری از موارد قتل زنان (بر اساس آمار پلیس، ۶۷% از قتل زنان) توسط محارم و به قصد حفظ ناموس از دسترفتۀ مردان و به ویژه شوهران صورت می گیرد. (۸)
توهینهای مکرر، بد زبانی، وجود همسر صیغهای و مجدد، محرومیت مالی و تحقیر زنان سختتر از حرکات خشونتآمیز فیزیکی است. این گونه اعمال خشونت تمام اعتماد به نفس و خود باوری را در زنان خشونتدیده نابود میکند. قوانین تبعیضآمیز همه جای دنیا هستند، اما مهم مبارزه با این قوانین تبعیضآمیز برای زندگی بهتر است. سیاستمداران محافظهکار طرفدار جامعه مردسالار از آن حمایت میکنند. همچنین مردانی که از مزایا و قوانین جامعۀ مردسالار استفاده میکنند به راحتی از این موقعیت دست نمیکشند! تنها با تغییر قوانین تبعیضآمیز و رسیدن به برابری حقوقی، محکوم کردن تمام اشکال خشونت، عمومی کردن خشونت درعرصۀ اجتماعی و با آگاهی و همبستگی زنان و مردان میتوان از این چرخۀ خشونت که روز به روز گستردهتر میشود، خارج شد.
طلعت تقی نیا-۷ دی ۱۳۸۷
پانوشتها
۱. مدرسۀ فمینیستی ۲۴/۸/۸۷، برگرفته از سایت زنان آذرمهر
۲. میرابل، پاتریا، منیروا و ماریا ترزا زنانی واقعیاند که درزمان تروخیو دیکتاتور بولیوی به مبازره با حکومت وی پرداختند و به عنوان نماد مقاومت شناخته شدند. آنها به پروانهها معروف بودند ودر روز ۲۵ نوامبر ۱۹۶۰ به دست مزدوران دیکتاتور تروخیو به قتل رسیدند. (رمان پروانهها بر گردان حسن مرتضوی – نشر دیگر)
۳. شهرزاد نیوز، «مجازات متجاوزین به زنان طی جنگ داخلی در یوگسلاوی»، ۲۱/۸/۸۶
۴. شهرزاد نیوز، «هشدار پزشکان بدون مرز در مورد عادی شدن خشونت جنسی علیه زنان»، برگرفته از سایت کانون زنان ایرانی ۷/۸/۸۶
۵. روزنامۀ ایران ۲۲/۸/۸۷
۶. روزنامۀ ایران ۲/۹/۸۷
۷. تقینیا، طلعت، «گزارش ماهانۀ بازنگری در حوادث رسانهها»، مدرسۀ فمینیستی
۸. جواهری، جلوه، «رسم همسرکشی: مردانی که پای گریز دارند، زنانی که آویخته میشوند”، مدرسۀ فمینیستی، ۲۲ آذر ۱۳۸۷
