چنگیز آیتماتف،Aitmatow , Tschingis 1928-2008
چوپان زاده هاى ادبى در کلخوز و سلخوز!
چنگیز آیتماتف،Aitmatow , Tschingis 1928
او یکى از نخستین نویسندگان دوره آزادى‌هاى گلاسنوست زمان گورباچف بود که به مسایل جدیدى مانند: اعتیاد، رشد دین، محیط زیست، شکارغیرقانونى و غیره می‌پردازد. داستان و رمان‌هاى او میان افسانه و واقع‌گرایى در نوسان هستند. داستایوسکى، بولگاکف و همینگوى را میتوان از جمله آموزگاران ادبى او به‌شمارآورد. او غیر از زبان قیرقیزى، غالب آثارش را به‌زبان روسى نوشت تا شاید با کمک ترجمه آنان، وارد ادبیات جهانى شود
چنگیز آیتماتف، نویسنده سوسیالیستى، متولد شکر در قرقیزستان، و خالق نوول عاشقانه مشهور جمیله، تا چند روز دیگر ۷۶ ساله میشود. پدر او که کارمندى جزء بود در پاکسازى هاى توطئه‌آمیز استالینیستى، به اتهام حمایت از رویزیونیست‌ها، در سال ١۹٣۷ به‌قتل رسید- و چنگیز نزد پدربزگش در دامن کوه و صحرا، میان چادر و چراگاه رشد نمود. به این سبب قرقیزستان درآثار ادبى او جاى خاصى دارد. غیر از آن، داستان‌هایش، تصفیه حسابى حسابگرانه با گذشته استالینیستى شوروى نیز است. آیتماتف بعدها در دانشگاه به تحصیل مهندسى کشاورزى و حیات وحش پرداخت و با کشف استعداد قلم‌زنى اش، اجازه یافت تا در دانشگاه نویسندگى مسکو نیز به تحصیل بپردازد.
او یکى از نخستین نویسندگان دوره آزادى‌هاى گلاسنوست زمان گورباچف بود که به مسایل جدیدى مانند: اعتیاد، رشد دین، محیط زیست، شکارغیرقانونى و غیره می‌پردازد. داستان و رمان‌هاى او میان افسانه و واقع‌گرایى در نوسان هستند. داستایوسکى، بولگاکف و همینگوى را میتوان از جمله آموزگاران ادبى او به‌شمارآورد. او غیر از زبان قیرقیزى، غالب آثارش را به‌زبان روسى نوشت تا شاید با کمک ترجمه آنان، وارد ادبیات جهانى شود. اودر زمان گورباچف، سفیر شوروى در لوکزامبورگ و از سال ١۹۹۵ به بعد سفیر جمهورى قرقیزیستان در بروکسل شد. از جمله جوایز دریافتى آیتماتف: جایزه لنین درسال ١۹۶٣، جایزه دولتى شوروى درسال ١۹٨٣، و جایزه ادبى کشور اتریش در سال ١۹۹۴ میباشند.
آیتماتف خالق آثارى مانند: وداع با گلزرى، نخستین معلم، نوول جمیله، مرد جوان و دریا، نمایشنامه صعود به قله فوجى یاما، کشتى بخارى سفید، ابر سفید چنگیزخان، یک روز طویل‌تر از زندگى، میدان اعدام، و اتوبیوگرافى دوران کودکى در قیرقیزستان، هستند.
اودرآثارش به برخورد میان فرهنگ آسیایى و فرهنگ اروپایى – یا فرهنگ عشایرى و فرهنگ صنعتى مدرن سوسیالیستى می‌پردازد، و در پایان با کمک مارکسیسم، وحدتى دیالکتیکى بین آنان را، ممکن معرفى مى‌نماید. احساسات، افکار، زندگى، آداب، رسوم، عناصر فولکلوریک، حساسیت زبانى، روانشناسى مردمى، سرنوشت، عقاید و فرهنگ آسیایى. مناظر زیباى وطن، اسطوره، افسانه، زورگویى و خودسرى‌هاى بوروکراتیک استالینستى، نیز در آثار او جاى مهمى دارند.
اوموضوعات و مشکلات عملى نمودن سوسیالیسم در جمهورى‌هاى آسیایى شوروى سابق را نیز درآثارش به نقد مى‌کشاند و به معرفى اسطوره و افسانه‌هایى مى‌پردازد که همچون نیرویى مذهبى یا سیاسى، براى ایدئولوژى مارکسیسم ایجاد دردسر مى‌نمایند. در نوول مشهور او، جمیله، دختر قرقیز جوانى است که علیه اخلاق و فرهنگ سنتى به مبارزه مى‌پردازد. و در داستان گلزرى، بر اساس خوش‌بینى رئالیسم سوسیالیستى، خواننده باید با “آخر خوش شاهنامه“ روبرو شود. این داستان او را شبیه نوول “پیرمرد و دریا“ى همینگوى به‌حساب مى‌آورند.
