کروپتکین، اشراف زاده انقلابی و شورشگر روس میان سالهای ۱۹۲۱- ۱۸۴۲ میلادی زندگی نمود. پدر اشراف زاده او مالک ۱۲۰۰۰دهقان بی زمین بود. او پایه گذار آنارشیسم کمونیستی است. گرچه او همچون غالب نظریه پردازان کلاسیک آنارشیسم مانند پرودن و باکونین ازدواج را نفی می کرد ولی بیش از دیگر آنارشیستها مدافع برابری حقوق زن و مرد بود.
خانم ایما گلدمن، مبارز آنارشیست معروف روس، مینویسد که یکروز مهمان کروپتکین بود ؛ در حالیکه اوبا کروپتکین بحث داغی داشت، زن جوانش در فاصله چند متری نشسته بود و لباسهای دختر کوچکشان را گلدوزی میکرد. برنارد شاو در باره کروپتکین مینویسد، انسان مهربان، با ریشی قرمز، همچون مقدسین مسیحی و صورتی کودکانه که شباهتی به چوپانان کوهستانی داشت.
کروپتکین در سال ۱۸۷۲ برای آشنایی با افکار سوسیالیستی به سوئیس فرارنمود وبعد از بازگشت از آنجا به محفل چایکوفسکی پیوست. نارودنیکها یکی از جریانات نیهلیستی بودند که زیر تعثیر آثار تولستوی، باکونین، و هرتسن، انقلابی شده بودند. کروپتکین در کتاب ” رفاه برای همه ” به جامعه انسانی و نقش زن نیز اشاره میکند و میگفت که حق زن و مرد در جامعه بورژوایی، بیولوژیک و غریزی نیست بلکه اجتماعی و کسبی است.
کروپتکین شیفته آثار و نظرات پرودن و باکونین بود. او یک آنارشیست سیستماتیک بود و در آثار بیشمار خود به مبارزه علیه دولت، کلیسا، قوانین و حاکمیت اقتصاد بورژوایی پرداخت. امروزه اشاره میشود که کروپتکین خالق نظریه اتوپی منیت یعنی کمونیسم آنارشیستی بود. اوازسال ۱۸۷۲ نظریه پردازجنبش نارودنیکی نیزبود. وی مدعی بود که توانسته تئوری آنارشیستی را با شناخت علمی با هم متحد کند.
مهمترین شعاراتوپیستی کروپتکین، از هرکس به اندازه توانایی اش و به هرکس به اندازه نیازش، بود. اومخالف دمکراسی پارلمانی است چون در نظر او آن فقط مدافع منافع حاکمان است. در نظر کروپتکین در نظام سرمایه داری حقوق اساسی دمکراتیک فقط ظاهری است وتا زمانی مطرح است که مخالف منافع استثمارگران نباشد. کروپتکین در شرایط خاص، مبارزه مسلحانه و تبلیغ عمل از طریق خشونت را وسیله ای مناسب میدانست. او با طرح نظریه انقلاب مداوم، تئوری انقلاب آنارشیستی را تا امروز تحت تعثیر خودقرارداده. در نظر او آزادی فرد در تاریخ تکامل طبیعت و جهان ،آخرین قدم منطقی پیشرفت انسانی است.
دو اثر مهم کروپتکین «کمونیسم آنارشیستی» و «کمک متقابل درجهان انسان وحیوان» هستند. از جمله دیگرآثار می‌توان از: سخنان یک شورشی، تسخیرنان، و کتاب اخلاق آنارشیستی، نام برد. او با ساده نویسی خود، آنارشیستی معتدل بود که آنارشیسم میانه رو را نمایندگی میکرد. او میگفت که عمل آنارشیستی باید براساس انقلاب دائم با کمک کلام، نوشته، خنجر، سلاح و دینامیت باشد. او بجای ترور شخصی جانبدار انقلاب توده ای بود و میگفت که در کمونیسم آنارشیستی آینده اجبار شغلی برای نسلهای تنبل وجود نخواهد داشت؛ یعنی حق زندگی مهم است، چون رفع نیازانسان ورای نقش تولیدی اوقرار خواهد داشت.
کروپتکین اشاره میکند که سرمایه داری موجب استثمار محیط زیست وجدایی طبیعت و انسان میگردد. موضوع تحقیق او غالبا طبیعت انسان و توانایی اوبرای عملی نمودن فرم زندگی آنارشیستی است. بعدها کروپتکین خودبه اتهام تبلیغ نهیلیسم آنارشیستی مورد خشم و هدف ترور آنارشیستهای دیگرروس قرارگرفت. در دوران زندان کروپتکین، در روسیه و انگلیس، ویکتور هوگو و هربرت اسپنسر برای تخفیف زمان اسارت اوکوشش نمودند.
کروپتکین حین انقلاب اکتبر به روسیه بازگشت ولی براثر بیماری و پیری در سال ۱۹۲۱ درگذشت. مراسم میلیونی خاکسپاری او آخرین نمایش قدرت جنبش آنارشیستی روسیه بود، بعدازآن غالب آنارشیستها توسط بلشویکها، یا دستگیر شدند و یا به خارج فرار کردند.
Peter Kroptkin 1842- 1921
