به گزارش ایرنا ۲۴ آبان ۱۴۰۰ – رییس جمهوری «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» را برای اجرا به دولت ابلاغ کرد. شورای نگهبان نیز اجرای آزمایشی آن را به مدت هفت سال، تائید کرد.
این قانون با انتقاد های فراوانی در ایران و در محفل بین المللی رو برو است. انگیزه طرح و تصویب این قانون، ترس از کند شدن چرخه اقتصاد به دلیل پیری جمعیت است. کاهش نرخ رشد جمعیت در ایران از نگرانی‌های حکومت و به طور خاص آقای علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی است. رهبر جمهوری اسلامی در سال ۱۳۹۸ هم در این زمینه گفت ملتِ مسلمانِ پرجمعیت، توانمند و مترقی است. او گفت اگر «عدد ملت مسلمان» زیاد شود، «زمینه و امکان برای رشد و تعالی فراهم می‌شود، در سخنرانی بهمن سال ۹۹ او بار دیگر بر «ازدواج به‌هنگام و فرزندآوری» به عنوان «نیازهای حیاتی امروز و فردای کشور» تاکید کرد.
این قانون، در تلاش برای افزایش نرخ تولد، ارائه داروهای هورمونی جلوگیری از بارداری در داروخانه‌ها را محدود و بیمارستان ها و کلینیک های دولتی را از ارائه هرگونه توزیع رایگان داروهای ضد بارداری، و انجام وازکتومی «پیشگیری بارداری برای مردان» و توبکتومی «بستن لوله های رحم » را ممنوع کرده است. وزارت بهداشت نیز از به کار بردن عبارت‌هایی مانند “حاملگی پرخطر” منع شده است.
قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، در سخت‌تر کردن سقط جنین و فروش داروها و لوازم پیشگیری از بارداری، مقرراتی را وضع کرده و وظایفی را برای نهادهای امنیتی و قضایی جهت برخورد با فروش داروهای سقط جنین و مشارکت در سقط در نظر گرفته است. طبق ماده ۵۴ آزمایشگاه‌ها باید اطلاعات مراجعه‌کنندگان را ثبت آنلاین کرده و بدین طریق زنان باردار شناسایی شوند و اگر فرزندشان بعدا به دنیا نیاید متهم به سقط می‌شوند. براساس ماده ۵۱ توزیع دولتیِ یارانه‌ای و رایگان وسایل جلوگیری از بارداری ممنوع می‌شود. فروش داروهای جلوگیری از بارداری هم نیازمند دستور پزشک شده است. ماده ۵۲ عقیم‌سازی (حتی موقت) را جرم‌انگاری کرده است.
افزایش جمعیت به هر قیمتی ابعاد تراژیک و غم انگیز وسیعی در بر خواهد داشت، با توجه به بیماری‌هایی نظیر اچ.آی.وی “ایدز” و اچ. پی. وی “زگیل تناسلی” که متاسفانه طبق گفته کارشناسان رو به افزایش است، مخاطرات جدی برای سلامت جامعه به دنبال خواهد داشت. محدودیت‌های ایجاد شده برای توزیع رایگان و ارائه اقلام مرتبط با پیشگیری از بارداری در شرایطی صورت میگیرد که در‌حال‌حاضر اصلی‌ترین دلیل ابتلا به اچ‌آی‌وی، ارتباط جنسی محافظت‌نشده است. مسعود مردانی، عضو کمیته کشوری مبارزه با ایدز و ستاد ملی مقابله با کرونا در ایران هشدار داده که محدودیت‌های ایجاد شده برای روش‌های پیشگیری از بارداری در ایران با هدف افزایش جمعیت می‌تواند «بارداری‌های ناخواسته و بیماری‌های آمیزشی را افزایش دهد و به افزایش موارد اچ‌آی‌وی نیز در کشور کمک کند» و زنان قربانیان اصلی ایدز در ایران خواهند بود .
بر اساس این قانون، آزمایش غربالگری با هدف تشخیص زودهنگام نقص‌ها و اختلالات کروموزومی و ژنتیکی در جنین و سقط جنین‌های ناسالم نیز با سخت‌گیری مواجه است. از جمله دیگر پیامدهای این قانون باید از افزایش معلولین و کودکان بی‌سرپرست و کودکان مبتلا به اچ‌آی‌وی و نرخ بالای سقط‌های غیرقانونی نام برد که بیشترین آسیب جسمی و روحی آن در درجه اول متوجه زنان جامعه خواهد شد. ناهنجاری‌های مادرزادی و بسیاری از اختلالات ژنتیکی می‌تواند در اوایل بارداری شناسایی شوند.
در حال حاظر از هر دوازده مرگ ناشی از زایمان، یک مورد مربوط به سقط جنین نا امن است. به گزارش سازمان جهانی بهداشت در کشورهای با قوانین محدودکننده سقط جنین، نرخ سقط جنین ناامن چهار برابر کشورهای با سقط جنین قانونی است. سازمان دیده‌بان حقوق بشر گزارش داده است که چگونه در کشورهای سراسر جهان جرم‌انگاری سقط جنین و منع دسترسی به پیشگیری منجر به رویه‌های ناامنی شده است که جان افراد را به خطر می‌اندازد و به ویژه، زنان از گروه‌های به حاشیه رانده‌شده و نجات یافتگان از تجاوز و خشونت خانگی و جنسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این نهاد مستقل حقوق بشری در بیانیه‌ای که روز ۱۰ نوامبر (۱۹ آبان)، طرح جوانی جمعیت را “نقض حقوق زنان” دانست، و با اشاره به مواد ۵۱ و ۵۲ این طرح نوشت منع دسترسی به سقط جنین قانونی و امن، جان و سلامتی زنان و دختران را به خطر می‌اندازد. لازم است که مقام‌های ایرانی فورا این مقررات محدودکننده حقوق بشر را لغو کنند.
با وجود شکاف طبقاتی عمیق و گسترده و با توجه به ساختارهای غلط اقتصادی که باعث هر چه فقیر تر شدن خانواده ها می شود، خانم سیمین کاظمی، جمعیت‌شناس و جامعه‌شناس سلامت در ایران هشدار داده که «این اجبارها و فشارها و نقض حریم خصوصی عمدتا دامن‌گیر بخشی از جامعه می‌شود که ثروت و منابع لازم برای عبور از ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها را ندارند. سزارین، سقط جنین، پیشگیری از بارداری و غربالگری بیش از پیش به امتیازاتی تبدیل می‌شوند که در اختیار طبقه ممتاز قرار می‌گیرند و فقرا از آن محروم‌تر می‌شوند. تأثیرش بر فرودستان، تولد کودکان ناخواسته و با ناهنجاری‌های کروموزومی و عوارض بارداری و زایمان و سقط جنین ناامن برای زنان خواهد بود. بار اصلی این طرح بر دوش فقرا و بخش آسیب‌پذیر جمعیت است و اگر قرار باشد تأثیری داشته باشد به جمعیت این بخش می‌افزاید و هم‌زمان به بازتولید فقر می‌انجامد»
بنا بر گفته خانم آذر تشکر، جامعه‌شناس شهری و کارشناس مطالعات اجتماعی درباره طرح‌هایی نظیر طرح جوانی «وقتی ساختارهای اقتصادی روزبه‌روز خانواده را فقیرتر می‌کند، نمی‌توانی با دادن چند بسته مالی محدود خانواده را تشویق به فرزندآوری کنی. اولا که خانواده با حداقل تحصیل و آگاهی شروع به پنهان‌کردن خودش می‌کند و ثانیا خانواده فقیر ناآگاه هم پس از استفاده از بسته‌های دولت، از زیر بار مسئولیتش در قبال فرزندان جدید سر باز زده و همه چیز را به دوش دولت می‌اندازد. مثلا بچه معلول، بچه کار، بچه مدرسه‌نرفته و بی‌سواد، بچه پرخاشگر و ضد اجتماع، بچه با مشکلات جسمی و روحی و… همه این بچه‌ها در آینده هزینه‌شان روی دوش دولت خواهد بود، خانواده فقیر ناآگاه باج اول را میگیرد، بچه به دنیا می‌آید و بعد رها می‌کند تا دولت جمعشان کند»
زنان ایران وفعالان حقوق زنان همواره تلاش کرده اند از هر روزنه‌ای برای تغییر قوانین تبعیض‌آمیز، دور زدن قوانین، شرایط و وضعیت را در حد امکان برای زنان قابل تحمل کنند تا بتوانند کمی مانند یک شهروند زندگی نمایند، متأسفانه این قانون تنها به خانه نشین کردن زنان اکتفا نکرده و بر اساس کنترل هر چه بیشتر بر بدن و رحم زنان شکل گرفته است. این قانون شکست بزرگی برای حقوق زنان و حق تصمیم‌گیری آنان در مورد بدن‌شان و خصوصی‌ترین روابط‌شان است. این قانون نمونه بارز بازگشت به دوران تاریک کنترل رحم زنان است. امروز زمینه مرگ ومیر ناشی از سقط جنین ناامن، تنها ناشی از عفونت و از دست دادن خون نیست، بلکه بی‌تفاوتی و بی‌اعتنایی نسبت به زنان است.
منابع:
۱. رئیسی «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» را برای اجرا ابلاغ کرد. خبر گاری جمهوری اسیلامی؛ ایرنا ۲۴ آبان ، ۱۴۰۰
https://www.irna.ir/news/84542268/رئیسی-قانون-حمایت-از-خانواده-و-جوانی-جمعیت-را-برای-اجرا-ابلاغ
۲. رئیسی قانون جنجالی «جوانی جمعیت» را برای اجرا ابلاغ کرد رادیو فردا، چهارشنبه ۲۶ آبان ۱۴۰۰
https://www.radiofarda.com/a/the-family-protection-and-youth-law-was-promulgated/31563773.html
۳. آیت الله خامنه ای با اشاره به ‘آمار آمریکا’ خواهان افزایش جمعیت ایران شد. بی بی سی نیوز فارسی؛۴ مرداد ۱۳۹۸ – ۵ اوت ۲۰۱۹
https://www.bbc.com/persian/iran-49230665
۴. رهبر انقلاب: ملتِ مسلمانِ پرجمعیت، توانمند و مترقی است. مشرق؛ ۱۵ مرداد ۱۳۹۸
https://www.mashreghnews.ir/news/981655/رهبر-انقلاب-ملت-مسلمان-پرجمعیت-توانمند-و-مترقی-است
۵. پیامدهای طرح جوانی جمعیت: بازتولید فقر؛ افزایش شکاف ملت- دولت. سایت تحلیلی خبری عصر ایران ۱۵ آبان ۱۴۰۰ https://www.asriran.com/fa/news/811402/پیامدهای-طرح-جوانی-جمعیت-بازتولید-فقر-افزایش-شکاف-ملت-دولت
۶. مادر شو؛ آزمایش غربالگری و تشخیص نقص‌های مادرزادی جنین در سه ماهۀ اول بارداری
۷. Deutsche Welle, 11.11.2021 طرح جوانی جمعیت؛ کنترل بدن زنان و ورود به حریم خصوصی افراد
https://www.dw.com/fa-ir/طرح-جوانی-جمعیت-کنترل-بدن-زنان-و-ورود-به-حریم-خصوصی-افراد/a-59788435
۸. آذر منصوری: اگر طرح جوانی جمعیت اجرا شود نرخ سقط‌های غیرقانونی هم بالا خواهد رفت, دیده بان ایران، سه‌شنبه ۲۵ آبان ۱۴۰۰/ ۲۵ آبان ۱۴۰۰
۹. Unsafe abortion: a forgotten emergency | Womens health, Medecines Sans Frontieres, Project Update4 March 2019
https://www.msf.org/unsafe-abortion-forgotten-emergency-womens-health
۱۰. World Health Organization (WHO), The prevention and management of unsafe abortion. Report of a Technical Working Group. (accessed July 6, 2006)
http://whqlibdoc.who.int/hq/1992/WHO_MSM_92.5.pdf
۱۱. بررسی دلایل و زمینه‌های گسترش شکاف طبقاتی و نابرابری در جامعه اقتصاد۲۴ ، یکشنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۰
۱۲. صیانت از فرزندآوری با ضرب و زور, پایگاه خبری تحلیلی دارو وسلامت فانا, چهارشنبه ۲۶ آبان ۱۴۰۰
http://www.phana.ir/fa/doc/news/39047/ صیانت-فرزند-آوری-ضرب-زور
