نوشته: والنتین کاتاسانوف (Valentin Katasonov)، پروفسور، دکتر علوم اقتصادی، مدیر مرکز پژوهش‌های اقتصادی «شاراپوف» فدراسیون روسیه، پژوهشگر مسائل پشت صحنه
گروه بریکس باید به یک کارتل بین‌المللی تبدیل شود
اتحاد روسیه، برزیل، هند، چین و آفریقای جنوبی عمدتاً غیررسمی است. نه دفتر مرکزی دارد، نه دبیرخانه، نه منشور. با این حال، در چارچوب بریکس یک سازمان بین‌المللی تمام عیار- بانک جدید توسعه، که با سرمایۀ ۱۰۰ میلیارد دلار در شانگهای مستقر است، به عنوان جایگزین صندوق بین المللی پول وجود دارد.
با وجود این، هیچ اولویت مشخصی برای اقدام وجود ندارد. هیچ نیازی هم به صحبت در مورد یکپارچگی تجاری و اقتصادی نیازی نیست. اگر روسیه، چین و هند همسایه هستند، اما برزیل و آفریقای جنوبی تقریباً در آن سوی کرۀ زمین واقع‌اند.
اخیراً صحبت‌های زیادی در مورد امکان ایجاد واحد پولی بریکس شنیده می‌شود. نگرش من نسبت به این پروژه نسبتاً مشکوک است. حتی اگر چنین ارزی ایجاد شود، تنها بر پایۀ یکپارچگی تجاری و اقتصادی نزدیک می‌تواند به خواست واقعی تبدیل شود.
در سال‌های اخیر، تعدادی از کشورهای خارج از دایرۀ «میلیاردرهای طلایی» علاقه‌مندی خود را به بریکس نشان داده‌اند. در سال ۲۰۱۸، جیم اونیل، خالق حروف اختصاری بریکس در مقالۀ «چگونه ۱۱ بعدی می‌تواند اقتصاد جهانی را تقویت کند»، ۱۱ نامزد احتمالی برای عضویت در گروه بریکس (گروه «ان-۱۱») را نام برد. وی خاطرنشان کرد: در مجموع حدود ۱.۵میلیارد نفر در کشورهای گروه «ان-۱۱» زندگی می‌کند و تولید ناخالص داخلی اسمی این کشورها حدود ۶.۵ تریلیون دلار است. وی همچنین گفت: «اگرچه جمعیت کشورهای گروه ۱۱ کمی بیشتر از چین یا هند است، اما اقتصاد آن‌ها تقریباً نصف اقتصاد چین و بزرگتر از اقتصاد ژاپن و دو برابر بیشتر از اقتصاد هند است».
موضوع گسترش عضویت در گروه بریکس سال گذشته از سوی چین مطرح شد و وظیفۀ تعیین معیارهایی را که اعضای جدید باید رعایت کنند، مشخص کرد. در ماه اوت، در پانزدهمین اجلاس سران بریکس در آفریقای جنوبی، موضوع پذیرش اعضای در گروه بریکس به صورت اساسی‌تر مورد بحث قرار خواهد گرفت. به احتمال زیاد، در مورد پذیرش اعضای جدید به بریکس تصمیم‌گیری خواهد شد.
مقامات آفریقای جنوبی که امسال ریاست بریکس را بر عهده دارد، گفتند که تقریباً ۲۲ کشور رسماً تمایل خود را برای عضویت در این گروه ابراز کرده‌اند. فهرست کاملی از کشورهایی که مایل به پیوستن به بریکس هستند، علنی نشده است. اما از ایران، آرژانتین، الجزایر، مصر، امارات، بحرین، اندونزی نام بردند. همچنین گفته شد که دو کشور از شرق آفریقا و یک کشور از غرب آفریقا خواهان پیوستن به بریکس هستند. برخی کارشناسان از مکزیک، ونزوئلا و ترکیه نیز نام می‌برند.
علاقه‌مندی برای پیوستن به بریکس از سوی تعدادی از کشورها، به ویژه پس از ۲۴ فوریۀ سال گذشته افزایش یافته است. غرب جمعی یک جنگ اعلام نشده علیه روسیه به راه انداخته است و همین جنگ را می‌تواند علیه هر کشور دیگر خارج از دایرۀ «میلیاردرهای طلایی» آغاز کند. کشورهای حاشیه‌ای سرمایه‌داری جهانی لزوم اتحاد را درک می‌کنند.
برخی معتقدند که گسترش گروه بریکس منجر به تغییرات اساسی در اقتصاد جهانی خواهد شد. در سال گذشته، سهم کشورهای بریکس در تولید ناخالص داخلی جهان از سهم جی-۷ فراتر رفت: ۳۱.۵ درصد در مقابل ۳۰.۷ درصد. برخی کارشناسان تخمین می‌زنند که با توجه به پذیرش اعضای جدید، سهم بریکس در تولید ناخالص داخلی جهان می‌تواند تا ۴۰ درصد افزایش یابد. این، نزدیک به دستیابی به برابری اقتصادی با کشورهای غرب جمعی است. بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، سهم آمریکای شمالی و کشورهای اتحادیۀ اروپا کمی بیش از ۴۰ درصد تولید ناخالص داخلی جهان است، اما کشورهای بریکس+ از نرخ توسعۀ اقتصادی بالاتری نسبت به کشورهای غربی برخوردار هستند. بنابراین، طبق نتایج سال گذشته، رشد تولید ناخالص داخلی جی-۷ به ۱.۹ درصد و کشورهای بریکس به ۷.۸ درصد رسید.
با این حال، اگر منافع سیاسی گسترش گروه بریکس مشهود باشد، در مورد سود اقتصادی آن جای تردید وجود دارد. با این وجود، گسترش بریکس می‌تواند نتایج نسبتاً سریعی در حوزۀ اقتصادی نیز به همراه داشته باشد. این واقعیت که گسترش بلوک بریکس موقعیت آن را در استخراج و صادرات بسیاری از منابع طبیعی تقویت خواهد کرد، ممکن است نقش تعیین‌کننده بازی کند.
بر اساس گزارش بریتیش پترولیوم برای سال ۲۰۲۰، آمریکای شمالی و اروپا ۱۴.۴ درصد، بریکس ۸.۹ درصد از اکتشاف ذخایر نفت جهان را به خود اختصاص دادند. با این حال، پیوستن فقط عربستان سعودی با در اختیار داشتن ۱۷.۲ درصد از ذخایر نفت جهان به بریکس، تعادل پتانسیل‌های نفتی را به طرز چشمگیری به نفع بریکس تغییر خواهد داد و از نظر ذخایر گاز طبیعی، گروه بریکس، حتی قبل از گسترش گروه (۲۵.۳٪ در سال ۲۰۲۰)، بسیار فراتر از آمریکای شمالی و اروپا (۹.۱٪) بود.
البته از نظر تولید، نسبت‌ها برای کشورهای غربی سودمندتر از بریکس است. با این حال، این سود موقتی است. کارشناس، ایلقار محمدوف در مقالۀ «گسترش بریکس – هستۀ نظم نوین جهانی؟» خاطرنشان می‌کند که کشورهای غربی ذخایر نفت و گاز خود را به سرعت مصرف می‌کنند.
در حال حاضر بین بریکس و کشورهای اوپک پلاس استراتژی‌ها در بخش انرژی هماهنگ می‌شود. به گفتۀ کارشناسان، با عضویت ایران، عربستان سعودی، بحرین، امارات، مکزیک، ونزوئلا و تعدادی دیگر از کشورها در بریکس، بریکس پلاس بیش از ۷۰ درصد تولید نفت، بیش از ۶۰ درصد گاز طبیعی و بیش از ۸۰ درصد تولید زغال سنگ را کنترل خواهد کرد.
در صورت گسترش بریکس، این گروه استخراج و صادرات بیشتر منابع دیگر را نیز کنترل خواهد کرد. به عنوان مثال، استخراج آهن را در نظر بگیرید. از نظر استخراج سنگ آهن، چین در ردیف اول رتبه‌بندی جهانی، هند در ردیف دوم و برزیل در ردیف سوم قرار دارد. روسیه و آفریقای جنوبی در رده‌بندی جهانی به ترتیب ردیف‌های پنجم و هفتم را به خود اختصاص می‌دهند. در آغاز این دهه، کشورهای بریکس تقریباً دو سوم آهن جهان را تولید می‌کردند. اما در میان نامزدهای عضویت در بریکس، کشورهای مکزیک، ایران، ترکیه، مصر و غیره جایگاه‌های نسبتا بالایی در تولید آهن دارند. بریکس + اکثریت قریب به اتفاق تولید آهن در جهان را کنترل خواهد کرد!
اشاره به منبع دیگری که بریکس در حال حاضر سهم قابل توجهی در تولید جهانی آن دارد، لازم است. این منبع، طلا است و سه کشور از پنج کشور عضو بریکس (چین، روسیه، آفریقای جنوبی) استخراج کنندگان عمدۀ این فلز گرانبها هستند. سهم آن‌ها در تولید جهانی طلا در سال‌های مختلف بین ۲۵ تا ۳۰ درصد متغیر بوده است. در میان نامزدهای عضویت در بریکس، کشورهای استخراج‌کنندۀ بسیار بزرگ طلا، از جمله، اندونزی وجود دارد (با بیش از ۱۰۰ تن تولید سالانه).
بنابراین، امروز بریکس بلحاظ ذخایر، تولید و صادرات بسیاری از منابع طبیعی جایگاه قدرتمندی دارد و فردا ممکن است این موقعیت‌ها حتی قوی‌تر بشوند. فقط باید از هماهنگی اقدامات کشورهای عضو در زمینۀ استخراج و صادرات منابع اطمینان حاصل شود. اگر همه چیز به نام درست خود خوانده شود، گروه بریکس باید به یک کارتل بین‌المللی تبدیل شود.
برگرفته از: وبگاه بنیاد فرهنگی راهبردی
