در استان دیرالزور سوریه، قبایل عرب با هدف بازپس‌گیری اراضی خود و به چالش کشیدن کنترل عملی (دو فاکتو) ایالات متحده بر مناطق نفت خیز سوریه، به حمله‌ای مصمم علیه «نیروهای دموکراتیک سوریه» که مورد حمایت ایالات متحده هستند، دست زده‌اند. ایالات متحده با حملات موشکی پاسخ داد تا تأکید کند که به تسلط شکنندهٔ خود بر این منابع حیاتی، که نقش محوری در اهرم فشار واشنگتن در درگیری‌های جاری سوریه داشته است، ادامه خواهد داد.
این تشدید اوضاع در پی دستگیری فرمانده عرب، ابوخَواله، توسط نیروهای دموکراتیک سوریه در خلال عملیات ضد داعش در الحسکه در اوت ۲۰۲۳ رخ داد. این بازداشت، درگیری‌های مسلحانهٔ بیش از یک ماهه را بین نیروهای عرب و نیروهای دموکراتیک سوریه سبب گردید که طی آن ۱۱۸ تن از جمله ۱۰ غیرنظامی کشته شدند.
احمد الخُبَیل، که بیشتر او را به نام ابوخواله می‌شناسند، رهبر شورای نظامی دیرالزور بود، نهادی که در سال ۲۰۱۶ از سوی نیروهای سوریه دموکراتیک و برای مبارزه با داعش و تأمین امنیت مناطق اطراف میادین نفتی العمر تشکیل شد. این میادین بعداً تحت محافظت نیروهای آمریکایی، که یک پایگاه نظامی در نزدیکی آن ایجاد کردند، قرار گرفت. اتحاد بین نیروهای دموکراتیک سوریه و ایالات متحده منجر به اشغال عملی (دوفاکتو) یک‌سوم خاک سوریه، از جمله ۹۰ درصد منابع نفتی و بیشتر زمین‌های کشاورزی حاصلخیز آن شده است.
دانا استرول، معاون دستیار وزیر دفاع امریکا در امور خاورمیانه، آشکارا در سال ۲۰۱۹ اذعان کرد که اشغال مناطق «غنی از منابع» در سوریه از سوی ایالات متحده، که وی از آن به‌عنوان یک «نیروگاه اقتصادی» یاد کرد، اهرم فشار بسیار بااهمیت برای واشنگتن علیه دولت سوریه، از جمله توانایی برای جلوگیری از تلاش‌های دمشق برای بازسازی ویرانی‌ها، فراهم ساخت.
وقتی ابوخواله، امیر قبیلهٔ بَکیر، از سِمَت خود به‌عنوان فرمانده شورای نظامی دیرالزور برکنار و سپس دستگیر شد، واکنش شدید وفاداران خود را برانگیخت، و آنها خواستار محاصرهٔ مقر نیروهای دموکراتیک سوریه و آزادی وی شدند. خواله متهم به استخدام حدود ۱۰۰۰ تن از اعضای خصوصی قبیلهٔ عرب در خارج از صفوف نیروهای دموکراتیک سوریه بود، اقدامی که برخی آن را دامن زدن به تنش های فرقه‌ای دانستند. این منجر به سیل اطلاعات نادرست شد و درگیری را تشدید کرد.
هم‌زمان با تشدید اوضاع در سپتامبر ۲۰۲۳، شیخ ابراهیم الحافل تشکیل «ارتش نیروهای قبیله‌ای عرب» را اعلام کرد، که با کنفدراسیون العُقایدات متحد شد و فشار بر ایالات متحده و نیروهای دموکراتیک سوریه را افزایش داد.
حملهٔ مسلحانهٔ نیروهای قبایل عرب در ابتدا بر تصرف مناطقی در ذیبِان (Dheiban) و البصیره در شرق رود فرات متمرکز بود، که پیشتر در کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه قرار داشت. ابراهیم الحافل، فرمانده ارتش نیروهای قبیله‌ای عرب، اعلام کرد که نیروهایش «به نبرد علیه شبه‌نظامیان نیروهای دموکراتیک سوریه تا زمان آزادسازی مناطق قبیله‌ای ادامه خواهند داد» و تأکید کرد که قبایل «حق دارند اراضی خود را پس بگیرند»
در پاسخ به این حملات، نیروهای نیروهای دموکراتیک سوریه به‌یاری حملات بالگردهای ایالات متحده، قوای بیشتری را از مقرهای نظامی به سمت شمال بسیج کردند تا مواضع تسخیرشدهٔ خود را بازپس بگیرند. به‌نظر می‌رسد که هدف اولیه، تصرف میادین نفتی تحت کنترل ایالات متحده در سمت شرقی رود فرات باشد.
نیروهای دموکراتیک سوریه مدعی شدند که سازمانی به نام «نیروهای دفاع ملی» وفادار به دولت سوریه در دمشق، در جریان حمله آنها به اللتوا، ابوحمام و ذیبان، از نیروهای قبایل عرب پشتیبانی توپخانه‌ای و خمپاره‌ای کرد. بیانیه‌های نیروهای نیروهای دموکراتیک سوریه همچنین کوشیدند این حمله را به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، دولت سوریه و حزب‌الله مرتبط کنند تا احتمالاً حمایت بیشتر ایالات متحده را برای حملهٔ متقابل آنها تضمین کنند. هرچند «نیروهای دفاع ملی» به دمشق وفادار است، اما اعضای آن نیز به قبایل عرب در استان دیرالزور تعلق دارند، ضمن اینکه گزارش‌هایی حکایت دارد که آنها در سپتامبر گذشته از رودخانه فرات عبور کردند تا از نیروهای قبیله‌ای حمایت کنند.
درگیری فزاینده در دیرالزور تهدیدی برای از بین بردن تسلط استراتژیک ایالات متحده بر منابع غنی‌ترین مناطق سوریه است. در حالی که نیروهای قبیله‌ای برای بازپس‌گیری کنترل این مناطق حیاتی تلاش می‌کنند، امکان شورش گسترده‌تر علیه اشغالگری ایالات متحده زیاد است. در صورت موفقیت این تلاش‌ها، بازپس‌گیری میادین نفتی سوریه می‌تواند به‌شدت از نفوذ واشنگتن در منطقه بکاهد، عملاً اهرم فشار آن بر دولت سوریه را بی‌اثر کند و سال‌ها تلاش استراتژیک این نیروی اشغالگر را با هدف اعمال فشار بر دمشق از طریق کنترل اقتصادی از بین ببرد. توانایی ایالات متحده برای حفظ جایگاه خود در سوریه اکنون در معرض یک آزمون حیاتی قرار گرفته است.
ــــــــــــ
رابرت اینلاکش تحلیلگر سیاسی، روزنامه‌نگار و مستندسازی است که در حال حاضر در لندن، بریتانیا، مقیم است. او از سرزمین‌های اشغالی فلسطین گزارش‌هایی ارائه داده و همانجا زندگی کرد، و مجری برنامهٔ «پرونده‌های فلسطین» است. فیلم «سرقت قرن: فاجعهٔ فلسطین ـ اسرائیلِ ترامپ» را وی کارگردانی کرد.
