چالش میان دو طیف بزرگ اصولگرایان و اصلاح طلبان علی‌رغم تحولات جدی در هر یک از این دو جریان هنوز ادامه داشته و به هنگام انتخابات بالا می‌گیرد.اصلاح طلبان به دلایلی که آشکار است در شرایط ویژه ای قرار گرفته اند و عملاً در انتخابات آتی ریاست جمهوری بیش از آن که چگونگی حضور آنان در انتخابات محل بحث باشد، اصل مجوز یافتن آنان برای حضور هنوز پرسشی اساسی به‌شمار می رود.
اصولگرایان خود دیگر آن جریان واحد و دارای آرایه تشکیلاتی و نمایه فکری یگانه سابق نیستند. گرایشها و تشکلهای جدید در میان آنها پدید آمده است که حتی وحدت تشکیلاتی این جریان واحد را زیر سؤال برده است؛ اما این جریان در هر حال هنوز حضور جدی در حاکمیت و نهادهای حکومتی دارد و دیدگاه های عناصر مهم آن در تعیین رویکرد نظام سیاسی در مواجهه با مشکلات و مسائل پیش رو نقشی موثر دارد.
اصلاح طلبان نیز چهره پیشین را نداشته و در حوزه تئوری و عمل سیاسی با بحرانهای بسیاری مواجهند که در حداقل نشانه آن رانده شدن آنان به حاشیه صحنه سیاسی است. رانده شدگی که خودشان در آن بی تقصیر نیستند.
سناریوها، منافع و زیانهای محتمل حضور اصلاح طلبان
در تبیین سناریوهای محتمل برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آتی ذکر دو نکته ضروری است:
– مردمسالاری اتکاء بر نظر و رای مردم بر حسب روش های معلوم ولی با نتایج نامعلوم است.طبعا تاکید بر رسیدن به نتایج مطمئن و معلوم به کاسته شدن از وزن مردمسالاری می انجامد.هر چند همواره باید به یاد داشت که مدل مردمسالاری دینی که جمهوری اسلامی آن را ارائه نموده است بر حسب تعاریف خاص و الگوهای ویژه خود عمل می کند و نه الگوهای غربی.
– تصمیم گیری ایجاد نوعی تعادل میان هزینه ها و فواید است.در هر حرکتی هم هزینه متصور است و هم فایده.عالم سیاست عالم نسبیت است و رسیدن به سود مطلق تقریبا ممکن نیست.لذا عقلا باید نفع بیشتریا دراز مدت را بر هزینه یا سود کم مدت ترجیح داد.
– هدف نگارنده از ارائه سناریوها کمک به تصمیم گیری است و نه توصیه به روشی خاص.
***
حضوردرانتخابات ریاست جمهوری آتی به‌دلیل آن که دوبار تلاش جریان اصلاحات برای پیروزی در دو انتخاب گذشته با شکست مواجه شده و سابقه حضور آنان در دور پیشین، سابقه ذهنی بدی برای نظام پدید آورده است؛برای این جریان به آرزویی پر چالش مبدل شده است.چنانچه موضع گیری های متضاد درون جریان موسوم به اصلاحات پیرامون چگونگی حضور در انتخابات دال بر همین حساسیت است. اما به دلیل پیش گفته؛ نگرش های اصولگرایان و شناخت آن در باره حضور یا عدم حضور اصلاح طلبان در انتخابات اهمیت بسیاری دارد.که اجمالا به برشمردن آنها می پردازیم.
– در یک تقسیم بندی اولیه اصولگرایان به دو گروه موافقان و مخالفان حضور اصلاح طلبان در انتخابات تقسیم می شوند که البته هر کدام نیز به شاخه هایی منشعب می شوند که آنها را برمی شماریم:
الف: مخالفان حضور اصلاح طلبان در انتخابات:
این گروه به دو دلیل کلی مخالف حضور اصلاح طلبان هستند:
– احتمال پیروزی آنان و تکرار شرایط و اوضاع دوم خرداد
– امکان شکست آنها و نپذیرفتن نتیجه انتخابات و تکرار سناریوی سال ۸۸
این دیدگاه خود به دو رویکرد تقسیم می شود:
استقبال از حضور در رقابت اولیه ولی مخالف تایید توسط شورای نگهبان:
منافع این سناریو:
– گرم شدن تنور انتخابات
– پدیدآمدن شکاف بین اصلاح طلبان در فاز حضور
ولی زیان های این سناریو:
– امکان پیدایش یاس در هواداران اصلاحات و پیوستن آنها به جمع تحریمی ها
– اثبات صحت نظر تندروهای تحریمی و تضعیف خط مشارکت‌جو در میان اصلاح طلبان
– وارد آمدن فشار سنگین بر نهادهای ناظر چون شورای نگهبان و پیدایش تصویر ذهنی بازی بودن انتخابات
– عدم اجازه مطلق به حضور در مقدمات و نتایج:
مطابق این سناریو به‌دلیل خطرات امنیتی حضور اصلاح طلبان و نامشخص بودن رفتار آنها اساساً مخالف حضور اصلاح طلبان حتی به قیمت کاهش میزان مشارکت بوده وامنیت را بر هر امر دیگری اولویت می دهند.
منافع این سناریو:
– انتخابات مطمئن ؛نتیجه مطمئن
– حذف اصلاح طلبان از صحنه
– زیانهای احتمالی این سناریو:
– کاهش مشارکت به تبع کاهش رقابت
– رسوخ رقابت و شکاف در میان اصولگرایان
– یأس اصلاح طلبان از روند انتخاباتی به مثابه گزینۀ قابل اعتماد برای حل اختلافات و رفتن به سوی گزینه های دیگر
– دادن بهانه به غربی ها برای این که نظام را غیردموکراتیک و انتخابات راغیر واقعی نشان دهند.
اما سناریوهای موافق حضور اصلاح طلبان خود به چند رویکرد تقسیم می شود:
۱. حضور صوری اصلاح طلبان با کاندیداهای فاقد شانس پیروزی:
منافع این سناریو:
– تحقق نتیجه ای مطمئن از روند دموکراسی گونه
– از میدان به‌در کردن اصلاح طلبان به‌دست اصلاح طلبان
– ایجاد تصویرشکاف در میان اصلاح طلبان
– جلوگیری از القای تحریم انتخابات توسط اصلاح طلبان
زیان محتمل:
– احتمال اجماع ناگهانی بر روی کاندیدای اصلاح طلبان و پیروزی او
۲. سناریوی حضور جدی و نامشروط اصلاح طلبان
منافع این سناریو:
– تحقق دموکراسی آن گونه که غربی ها آن را تعریف می کنند.
– ایجاد تصویری مثبت مطابق الگوهای غربی وارسال علایم سازش از نظام سیاسی ایران به کشورهای غربی
– کاستن از فشارهای خارجی با افزایش امید آنها به تغییرات درونی حسب خواست آنها
زیان های محتمل :
– ارائه سیگنال ضعف درونی و سازش با نیروهای معارض
– ناامید شدن نیروهای انقلابی حامی نظام
– عقب نشینی از مواضع قانونی مبنی بر رخدادن جرم توسط آشوبگران در سال ۸۸
– تشویق عملی جریان موسوم به فتنه
– پیدایش شرایط ضدامنیتی مدل سال ۸۸
– احتمال پیروزی اصلاح طلبان مدل سال ۷۶
۳. حضور جدی ولی مشروط
این سناریو خود به سه رویکرد بر حسب نوع شرط تقسیم می شود:
الف: مشروط به موضع گیری صریح علیه آقایان موسوی و کروبی
منافع این سناریو:
– کاستن از موقعیت و انزوای بیشتر موسوی و کروبی
– پیدایش شکاف در میان اصلاح طلبان در این مورد
– پذیرش اشتباه بودن عملکرد اصلاحات در سال ۸۸
زیان های محتمل:
– عدم اقبال به این مدل نوعی تایید عملکرد موسوی و کروبی به‌شمار رود.
– عدم پذیرش این مدل به نوعی تایید اقدامات ضدامنیتی ۸۸ به‌شمار رود.
– این شرط در ظاهر پذیرش شده ولی در عمل همان سناریو تکرار شود.
ب: مشروط به موضع گیری علیه آشوب های براندازانه سال ۸۸
منافع این سناریو:
– در صورت موضع گیری اقدامات نظام در سال ۸۸ تایید می گردد.
– به صورت ضمنی حرکت سیاسی موسوی و کروبی رد می شود.
– جلوی اقدامات مشابه گرفته می شود.
زیانهای احتمالی:
– عدم تعهد در عمل
– احتمال پیروزی در انتخابات
ج: مشروط به پذیرش نتایج انتخابات و حکم نهادهای قانونی
منافع این سناریو:
– نقد ضمنی اقدامات ضدامنیتی سال ۸۸
– امکان در برگیری طیف گسترده تر اصلاح طلبان
– تقویت نهادهای قانونی به دلیل اجماع بر حکم آنان
– رقابت مردمسالارانه و مطمئن از لحاظ امنیتی
– کسب نتایج دیپلماتیک از برقراری انتخاباتی رقابتی و دموکراتیک
زیانهای احتمالی:
– فقدان ضمانتی جدی برای عدم تکرار مدل ۸۸
– احتمال پیروزی اصلاح طلبان مدل ۷۶
