از میان اعضای شورای حقوق بشر، ۲۶ کشور به تمدید ماموریت گزارشگر ویژه رای مثبت، ۱۷ کشور رای ممتنع و تنها دو کشور رای منفی دادند. این در حالیست که سال گذشته ۲۲ رای مثبت، ۲٠ رای ممتنع و ۵ رای منفی داده شده بود. پاکستان و ونزوئلا تنها کشورهایی بودند که با تمدید ماموریت احمد شهید مخالفت کردند.
به همین مناسبت “جرس” با دکتر عبدالکریم لاهیجی، حقوقدان و نایب‌رئیس فدراسیون بین‌المللی جامعه های حقوق بشر در خصوص تحولات و وضعیت حقوق بشر در ایران و اهمیت تمدید ماموریت احمد شهید به گفت و گو پرداخته است که متن آن در پی می آید:
آقای لاهیجی! همانگونه که مستحضر هستید شورای حقوق بشر ملل متحد با تصویب قطعنامه ای برای سومین سال ماموریت احمد شهید را تمدید کردند، اهمیت و تاثیر تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در اوضاع حقوق بشر در ایران چیست؟ برای ما مسلم بود که شورای حقوق بشر ماموریت آقای احمد شهید را تمدید می کند چراکه دو سال جمهوری اسلامی از انجام ماموریت احمد شهید جلوگیری می کرد. جمهوری اسلامی در طی این مدت با هر بهانه ای سعی کرد مخالفت خود را با نظر اکثریت کشورهای عضو حقوق بشر که این قطعنامه را صادر کرده اند، نشان دهد. در آخرین جلسه شورای حقوق بشر که آقای احمد شهید گزارش خود را ارائه داد و من هم در آن جلسه حضور داشتم، محمد جواد لاریجانی نماینده‌ی ایران،هیچ صحبتی در مورد گزارش احمد شهید نکرد بلکه ابراز ناراحتی می کرد که چرا چنین قطعنامه ای صادر شده است. در حقیقت این تقابل و رویارویی با نهادی است که گزارشگر ویژه ای را جهت بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران تعیین کرده است. در حالیکه روابط نهادهای حقوق بشر و سازمان ملل برمبنای دموکراسی است و زمانیکه چنین قطعنامه ای با اکثریت قاطع تصویب می شود دولتها ناگزیرند آن را به مرحله اجرا بگذارند. در آخرین جلسه شورای حقوق بشر که هیئت نمایندگی فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر در آن حضور داشت از پنج کشور عضو شورای حقوق بشر که سال گذشته به قطعنامه رای منفی دادند امسال به دو کشور کاهش یافت. ونزوئلا و پاکستان دو کشوری بودند که رای منفی به قطعنامه دادند. اما در مقابل آراء مثبت به قطعنامه نسبت به سال گذشته بیشتر بود، بدین ترتیب شاید سال آینده دیگر کشوری مخالف قطعنامه نباشد. جمهوری اسلامی باید این را درک کند که رویارویی و تقابل و لجبازی با جامعه بین المللی و سازمان ملل نه تنها سودی ندارد، بلکه به انزوای بیشتر کشور منجر می شود. در صحبتهایی که در جلسه ده اکتبر با آقای احمد شهید داشتم، او امیدوار بود شاید پس از انتخابات آینده ریاست جمهوری در دو ماه آینده و روی کارآمدن دولت جدید سیاست های گذشته کنار گذاشته شود و دولت جدید حاضر به همکاری شود. اگرچه نمی خواستم او را ناامید کنم اما به ایشان گفتم که سیاست خارجه در ایران در اختیار دولت نیست و در دست رهبر جمهوری اسلامی است.
همانطور که اشاره کردید با توجه به دو رای منفی به قطعنامه و انزوای بیشتر ایران در سطح بین الملل به نظر شما تغییری در رفتار حاکمیت ایران ایجاد خواهد شد؟
ما این امید را داریم. اصولا برخلاف گذشته اعضای شورای حقوق بشر از طرف مجمع عمومی سازمان ملل انتخاب می شوند، در حالیکه در گذشته از طرف شورای اقتصادی اجتماعی انتخاب می شدند. از سوی دیگر رسیدگی به وضعیت حقوق بشر دوره ای است یعنی هر کشوری( اعم از کشورهای دموکراتیک و غیر دموکراتیک) زمانیکه نوبتش برسد به وضعیت حقوق بشر در آن کشور رسیدگی خواهد شد. بدین ترتیب زمانیکه وضعیت حقوق بشر در کشوری وخیم باشد پرونده ای بصورت فوق العاده در شورای حقوق بشر مطرح می شود. چهار کشور در این لیست سیاه قرار دارند که به ترتیب عبارتند از سوریه، کره شمالی، برمه و ایران. در نتیجه شورای حقوق بشر از کمیسیونی که برای رسیدگی به وضعیت سوریه تعیین شده است خواسته است تا به کار خود ادامه دهد و در مورد برمه و ایران هم همین تصمیم گرفته شده است. اما شورای حقوق بشر در مورد کره شمالی یک قدم بالاتر رفت و کمیسیون تحقیق انتخاب شد. اگر از این مسیر تحولی ایجاد نشود همانند سودان و لیبی، شورای امنیت وارد عمل می شود. به همین خاطر امیدواریم جمهوری اسلامی دست از لجاجت با جامعه بین الملل بردارد و با گزارشگر سازمان ملل همکاری کند و خود را ملزم به رعایت حقوق بشر کند. تمامی زندانیان سیاسی را آزاد کند و وضعیت آزادی بیان و فعالیت های رسانه ای و انتخابات بهبود یابد. اما اگر اخطارها و اقدامات نهادهای حقوق بشر و سازمان ملل موثر واقع نشود، کمیسیون تحقیقی تعیین می شود تا به صورت دیگری به مسئله رسیدگی کند.
یعنی از طریق چه ابزارهای دیگری ایران را مجبور به تغییر رفتار خواهند کرد؟
زمانیکه کار به کمیسیون تحقیق بکشد، دیگر گزارشگر ویژه سازمان ملل نیست، بلکه شورای حقوق بشر عده ای از کارشناسان سازمان ملل را تعیین می کند تا در آن کشور تحقیق کنند. به موارد سودان، لیبی و لبنان در گذشته می توان اشاره کرد. در آخرین مرحله هم ممکن است پرونده از کمیسیون تحقیق بین المللی به شورای امنیت و از طریق شورای امنیت به دادگاه جزایی بین المللی برود. حالا باید منتظر بود که جمهوری اسلامی چگونه می خواهد برای آینده روابط خود با جامعه بین الملل و سازمان ملل تصمیم بگیرد.
آقای احمد شهید در طی مدت ماموریت خود تاکنون چهار گزارش از وضعیت حقوق بشر در ایران ارائه داده اند. ارزیابی شما از این گزارش ها چیست و آیا این گزارش ها کامل است؟
گزارش احمد شهید با وجود تمام تلاشهایی که او و سازمانهای حقوق بشر و مدافعان حقوق بشر کرده اند تا زمانیکه نتواند به ایران سفر کند، گزارش کاملی نیست. همانطور که در آخرین گزارش آمده است، احمد شهید با دهها نفر از قربانیان نقض حقوق بشر که از ایران خارج شده اند و پس از انتخابات بازداشت و شکنجه شده اند مصاحبه کرده است. همچنین وضعیت روزنامه نگاران و موضوع ستار بهشتی در گزارش آقای احمد شهید آمده است و او تلاش کرده تا آنجایی که می تواند گزارشی دهد که منعکس کننده وضعیت حقوق بشر در ایران باشد اما تا زمانیکه به ایران سفر نکند و از زندان های تمام نقاط کشور بازدید به عمل نیاورد، گزارش کامل عینی نمی تواند ارائه دهد. اما همین گزارشی که به شورای حقوق بشر ارائه داد خودش بازگو کننده اجمالی وضعیت وخیم و نگران کننده حقوق بشر در ایران است. جمهوری اسلامی هم بدلیل اینکه نمی خواهد تحقیقات انجام شود، سنگ اندازی می کند و سعی می کند با ترور شخصیت آقای احمد شهید عدم همکاری خود را توجیه کند که البته تا الان بی نتیجه بوده است.
با نگاهی به ارقام و اعداد نقض حقوق بشر در آخرین گزارش احمد شهید شاهد هستیم که وضعیت حقوق بشر در ایران از قبل هم بدتر شده و شرایط رو به بهبود نیست، شما چشم انداز تحولات و وضعیت حقوق بشر را در سال آینده چگونه می بینید؟
ببینید، سیاست فشار و اختناقی که بویژه پس از انتخابات گذشته از سوی جمهوری اسلامی اعمال شد با شکست مواجه شده است. متاسفانه در پی این سیاست ها روزی در ایران نیست که دستگیری و بازداشت نداشته باشیم و یا همین دستگیری های اخیر روزنامه نگاران به اتهام اینکه با رسانه های خبری بین المللی همکاری کرده اند. اساسا خبرنگار کارش همکاری با رسانه های بین المللی است و در عصر اینترنت این اتهامات بی اساس است. با انقلاب رسانه ای که در دنیا رخ داده دیگر هیچ دولتی قادر نیست جلوی گردش اخبار و ارتباط انسانها را بگیرد. این نشان دهنده درجه وحشت جمهوری اسلامی از گردش خبر و اینکه مردم اینکه در جریان واقعیات ایران و جهان قرار گیرند، است. اما این سیاست قابل دوام نیست برای همین هم جمهوری اسلامی شعاع سرکوب را وسیع تر کرده و از دستگیری روزنامه نگاران و وبلاگ نویسان شروع و تا ورود به حریم خصوص آنها ادامه می دهد، کمااینکه تا الان این کار را کرده اند. اگرچه وکلا، روزنامه نگاران، کنشگران سیاسی و مدنی در زندان هستند یا افرادی که به قید وثیقه های سنگین آزاد و مجبور به سکوت شده اند، اما این سیاست نمی تواند ادامه داشته باشد. نتیجه این سیاست ها اتفاقاتی است که در تونس و لیبی و…افتاد و از آن با عنوان بهار عربی نام می برند که متاسفانه منجر به دخالت دول خارجی و جنگ داخلی در این کشورها شده است. بنابراین امیدوارم دولتمردان ایران به ویژه رهبر جمهوری اسلامی دست از این سیاستهای یکطرفه بردارند و تلاش کنند به حداقل خواسته های مردم توجه کنند و ایران و مردم را از مسیری که ممکن است به انفجار کشیده شود، نجات دهند.
