نگاه و جایگاه حمید اشرف در دوام سازمان چریک های فدائی خلق ایران

چهلمین سالگرد جان باختن حمید اشرف و گروهی از موثرترین کادرهای سازمان چریک های فدائی خلق ایران و چهل و پنجمین سال پایه گذاری آن سازمان، مناسبتی بود برای برگزاری سمینار حمید اشرف در روز ٣ ژوئیه در شهر کلن آلمان. این سمینار با شرکت ۵  صاحب نظر و پژوهشگر در بخش نخست با عنوان “نونگاشته ها و نویافته ها” و ۶ صاحب نظر و همرزم حمید اشرف با عنوان “یادها و نگاه ها” برگزار گردید.

 سمینار از ساعت ١۴.١۵ شروع و ساعت ١٩.١۵ پایان یافت. سمینار با استقبال خوبی روبرو شد و عده ای از علاقمندان به جنبش فدائی از کشورهای دیگر و از شهرهای مختلف آلمان آمده بودند. در طول تمام سخن رانی ها سالن پر بود و حاضران با سکوت و اشتیاق سمینار را دنبال کردند.

سمینار همزمان از یوتوب، پالتاک و تلگرام پخش شد. متاسفانه به جهت مشکل فنی وقفه در پخش پیش آمد ولی بعد از برطرف شدن مشکل فنی، پخش برنامه ادامه یافت.

 چرائی برگزاری سمینار

۴٠ سال بعد از اوج مبارزات چریک های فدایی خلق هنوز در کشور ما نه تنها امکان دسترسی به اسناد ساواک برای پژوهشگران و تاریخ نگاران فراهم نشده، بلکه برای آثار بسیاری از محققان که به طور مستقل به مطالعه تاریخ این دوران پرداخته اند نیز هنوز اجازه انتشار در ایران صادر نشده است.

در دهه های گذشته دست پژوهشگران در مراکز دانشگاهی و بنیادهای مطالعاتی برای پژوهش در تاریخ جنبش فدائی بسته و دست موسسات وابسته به وزارت اطلاعات برای تصویرسازی از تاریخ این جنبش و دیگر احزاب و سازمان های سیاسی در آن دوران باز گذاشته شده است. نتایج «تحقیقات» این موسسات بعدا توسط برخی جراید مورد استفاده قرار گرفته و در تیترها و مقالات خودغرضانه ای که همگان از آن مطلع اند انتشار داده شده است.

 هدف هیئت برگزار کننده سمینار حمایت از پژوهشگران و تاریخ نگاران مستقل و کمک به بیرون آمدن امر تاریخ نگاری از انحصار ارگان های حکومتی بود. سمینار نخستین گام برای عرضه و معرفی تولیدات پژوهشگران در حوزه تاریخ جنبش فدائی و پرداختن به زندگی، نگاه و جایگاه حمید اشرف در جنبش فدائی بود.

تاریخ جنبش فدائی به همه طیف های فدائی تعلق دارد. هیئت برگزارکننده سمینار از عده زیادی از کسانی که در صفوف این جنبش رزمیده اند، دعوت به عمل آورد. تعدادی از آن ها به دعوت ها پاسخ مثبت دادند، برخی ضمن ابراز علاقه و حمایت از هدف سمینار، مشارکت در این مقطع را برای خود ناممکن دیده و مشارکت را به رویدادهای بعد موکول کردند.  و برخی هم متاسفانه از اهداف سمینار برداشت های روشن به دست نیاوردند و از مشارکت امنتاع کردند. . امید است که سمینارهای بعدی با شرکت طیف گسترده تری از صاحب نظران برگزار گردد.

بخش اول سمینار: نویافته ها و نونگاشته ها

سمینار با نشان دادن شش و نیم دقیقه “اسلایدشو”،از پرده هائی از زندگی و مبارزات حمید اشرف آغاز به کار کرد. سپس خانم توران همتی پشت میکروفن قرار گرفت، موضوع و مناسبت سمینار را بیان کرد، مدت زمان سخنرانی را اعلام و چند نکته را یادآوری نمود. او در پاسخ به خواست عده ای از علاقمندان به سمینار، هیئت برگزارکننده سمینار را معرفی کرد: خانم ها توران همتی و مریم تنگستانی و آقایان طهماسب وزیری، فرخ نگهدار و بهروز خلیق. سپس گرداننده سمینار از جانب هیئت برگزارکننده از سخنرانان، همکاران و حاضرین در سالن تشکر نمود. 

اولین سخنرانی

خانم همتی اولین سخنران سمینار آقای مجید کیانزاد یار دیرینه حمید اشرف را دعوت کرد که در پشت میکروفن قرار گیرد. آقای کیانزاد متولد ١٣٢٠ است و از سال ١٣٣٩ فعالیت سیاسی خود را آغاز و از سال ١٣۴١ به بعد در ارتباط نزدیک با بیژن جزنی قرار گرفت. وی همرزم حمید اشرف در تیم کوه بود. عنوان سخنان وی “حمید اشرف از آغاز تا سیاهکل” بود. اطلاعات و منابع سخنان او از طریق مراجعه به بستگان، دوستان و یاران حمید اشرف به تدریج گردآوری و توسط او و فرخ نگهدار تدوین گردیده بود. متن سخنرانی، در تارنماها منتشر شده است.

 دومین سخنران

دومین سخنران سمینار آقای انوش صالحی بود. آقای صالحی داستان نویس و پژوهش گر تاریخ معاصر ایران است. او تاکنون سه کتاب با عنوان های “راوی بهاران (سرگذشت کرامت دانشیان)”، “مصطفی شعاعیان و رومانتیسم انقلابی” و “اسم شب، سیاهکل (جنبش چریک های فدائی خلق از آغاز تا اسفند ١٣۴٩)” در حوزه تاریخ چپ ایران منتشر کرده است. موضوع گفتار آقای صالحی “تاریخ نگاری جنبش فدائی و سهم حمید اشرف” و “معرفی حماسه سیاهکل اثر حمید اشرف” بود. او به جایگاه حمید اشرف در به ثبت رساندن تاریخ جنبش فدایی پرداخت و با مکث بر سه نوشتۀ حمید اشرف، جایگاه او را در ثبت تاریخ جنبش فدایی ستود و در معرفی کتاب «حماسه سیاهکل»، ترسیم غیرحماسی دشواریهای عملی با دیدی واقع بینانه را از زمره برجستگی های کتاب عنوان نمود.

 سومین سخنران

سومین سخنران دکتر سیاوش رنجبر بود. ایشان استادیار تاریخ ایران در دانشگاه منچستر و دارای درجه دکترا در تاریخ ایران است. موضوع گفتار او “اسناد بریتانیا و جنبش فدائی: گزارش یافته های تازه” و معرفی آقای ویلیام ویلسون بود. آقای رنجبر در بخش نخست سخنانش، روایت سفارت بریتانیا در تهران را از سیاهکل بر پایۀ اسناد انتشاریافتۀ وزارت امورخارجۀ بریتانیا نقل کرد: روایتی با اشتباهات بسیار. او در بخش دوم سخنانش ویلیام ویلسون، از نمایندگان پارلمان بریتانیا را معرفی و کوشش های وی در رابطه با وضعیت زندانیان سیاسی ایران، حضور در دادگاه جزنی، عدم حمایت سفارت بریتانیا از این کوشش ها را بازگو کرد.

 چهارمین سخنران

چهارمین سخنران دکتر سعید شمس بود. آقای شمس صاحب دکترای جامعە شناسی و استاد جامعه‌شناسی در دانشگاه‌ سوران کردستان عراق است. او مولف کتاب “ناسیونالیسم، اسلام سیاسی و مسئله کرد در ایران” به زبان انگلیسی است. موضوع صحبت او: سیاست، تئوری و تاریخ نگاری: بازخوانی و بازبینی ادبی کتاب ‘اسم شب، سیاهکل: جنبش چریک های فدایی از آغاز تا سال ١٣۴٩’  بە قلم انوش صالحی بود.

به نظر سخنران در زمینە تاریخ فداییان کار آقای صالحی در خور توجە است از آنجا کە نثر و شیوە نگارش متن هم رمان گونە است کە در نتیجە حتی خوانندگان عادی را هم کە علاقەای چندانی بە مسائل چپ و جنبش فداییان نداشتە باشند وا می دارد کتاب را تا اخر بخوانند، می توان گفت کە  ‘اسم شب، سیاهکل’  اثری است سودمند برای نسلی کە اکنون با جریان فداییان چونان حوادث گذشتە و تاریخ روبرو می شود. سخنران سپس به کاستی های کتاب پرداخت و گفت برخلاف نظر نویسنده،”هیچ متن تاریخی فاقد نگاهی سیاسی نیست”. متن سخنان آقای شمس در سایت ها منتشر شده است.

 پنجمین سخنران

آخرین سخنران در بخش اول دکتر علیرضا بهتوئی بود. او استادیار در جامعه شناسی و پژوهش گر و مدرس در دانشگاه استکهلم سوئد است. او پایان نامه دکترایش را در سال ۲۰۰۶  در باره “سرمایه اجتماعی” و تاثیر ان بر موقعیت افراد در بازار کار به پایان رساند. موضوع صحبت او در باره تاریخ نویسی جنبش چپ ایران، نمونه “ادیسه چریکی “نوشته دکتر پیمان وهاب زاده” بود.

به گفته سخنران، سازمان فدایی محصول دوره تاریخی معین و گفتمان مسلط در آن روزگار بود و ریشه در جریان های مختلف داشت. این تنوع ریشه‌ها، از فداییان جریانی ساخته بود که تنوع درونی و همه‌جانبه‌ای داشتند. سازمان چریک‌های فدایی خلق اگر چه در بیرون با اعتقاد و عمل مسلحانه جریانی یکدست به نظر می‌رسید امّا در درون، در گیر بحث‌ها و نظرهای چندگانه بود. متن سخنرانی آقای بهتوئی در سایت ها منتشر شده است.

 در بین دو بخش از سمینار، نیم ساعت تنفس اعلام شد و از حاضران به صورت بوفه پذیرایی شد.

 بخش دوم سمینار: یادها و نگاه ها

بخش دوم سمینار با سخنان پراحساس خانم شمسی شفیع آغاز شد. او از خاطرات خود از حمید گفت و از سنگین ترین روزهای زندگی اش، از روز شوم شنیدن خبر جان باختن حمید اشرف. او همچنین از “بودن” و چگونه و چگونگی “بودن” حمید، از مناسبات رفقای حمید با او و او با رفقایش، از دقت و توجه حمید به جزئی ترین احوال و نیازهای آنان سخن گفت.  

 سخنران دوم آقای بهزاد کریمی بود. آقای کریمی عضو گروه بهروز ارمغانی و از چهره های شناخته شده جنبش فدائی است. او نویسنده کتاب “طرحی اولیه پیرامون سیر گفتمانی ما” است. موضوع گفتار او حمید اشرف در آیینه “نوارهای گفتگوی دو سازمان” و نشان دادن خصوصیات برجسته رهبری و مدیریت در حمید اشرف بود. آقای کریمی اهمیت این گفتگوها (نوارها) را در این می داند که حاوی نظرات دو تن از رهبران نخست هر دو سو است.  او با مکثی بر گفتگوها که موضوعات متعددی را شامل می شود، حمید را چنین ترسیم کرد: فردی به بیان موجز، نظرات مشخص، مسلط به موضوع.

 سپس نوبت به سخنرانی آقای جمشید برزگر رسید. آقای برزگر نویسنده، روزنامه نگار و تحلیل گر سیاسی است. موضوع سخنرانی آقای برزگر جنبش فدایی و چالش های یک تاریخ نگاری بود. او مبتنی بر تجربۀ شخصی اش به هنگام تهیه پایان نامۀ فوق لیسانس خود، که موضوع شکل گیری جنبش چریکی را در بر می گرفته، با مشکل فقدان منابع روبرو می شود و بعداً در خارج کشور برای رفع این نقیصه می کوشد. برزگر در پایان سخنان خود پیشنهاد ایجاد یک مرکز مستقل آکادمیک برای تاریخ نگاری فدائی را مطرح کرد.

 سخنران چهارم این بخش از سمینار آقای فرخ نگهدار بود. آقای نگهدار عضو گروه بیژن جزنی و از همرزمان حمید اشرف بوده است. او از چهره های شناخته شده جنبش فدائی است. عنوان صحبت نگهدار “آیا مشی مسلحانه فداییان به هدف دست یافت؟” بود. نگهدار برای پاسخ به این سؤال ابتدا اهداف متنوعی را که می توان به جنبش فدائی نسبت داد، بیان نمود و گفت: “پاسخ به سؤال طرح شده، مستلزم روشنی بخشیدن به هدفی است که این جنبش پیش روی خود نهاد.” به نظر سخنران با توجه به نتایج ملموس مبارزۀ چریکی یعنی شکستن سد اختناق و امیدبخشی، منزوی کردن حکومت شاه، جذب ده ها هزار تن در جریان انقلاب، تأسیس سازمان سراسری نیروی چپ، پاسخ او به سؤال طرح شده مثبت است و به گفته آقای نگهدار “مسئولیت ناکامی بعدی نه به عهدۀ بیژن و مسعود و حمید و امیرپرویز، … که بر عهدۀ ماست”.

 سخنران پنجم سمینار آقای مجید عبدالرحیم پور بود. آقای عبدالرحیم پور هم از چهره های شناخته شده جنبش فدائی است. او عضو گروه بهروز ارمغانی و از مسئولین سازمان بعد از حمید اشرف بود. نقش او در تداوم حیات سازمان بعد از حمید اشرف، برای فدائیان شناخته شده است. گفتار او زیر عنوان “نگاه به حمید اشرف از منظر دیگر” عرضه شد. مد نظر  عبدالرحیم پور از “از منظر دیگر”، نگاه به حمید اشرف نه به عنوان یک شخصیت بلکه به عنوان “یک وضع اجتماعی”، در شرایط مطرح بودن مسئلۀ “کیستی ما؟”، و پاسخ حمید به این مسئله بود. او حمید را رهبر و سازمانگری خلاق، انسانی خودبنیاد، مدرن، اما نه یک پیشوا؛ انسان ایرانی با تناقض های انسان ایرانی تعریف کرد. متن سخنرانی او در سایت ها منتشر شده است.

آخرین سخنران آقای مهدی فتاپور بود. آقای فتاپور از چهره های جنبش دانشجوئی دهه ۴۰ و ۵۰ و جنبش فدائی است. او سال ها در دانشکده فنی با حمید اشرف در ارتباط بود و بعد از آزاد شدن از زندان، در سال ۵٢ در ارتباط با حمید قرار گرفت. مهدی فتاپور در سخنرانی خود به تحولات نظری عملی سازمان در ارتباط گیری با جنبش توده ای روشنفکری پرداخت و نظر حمید اشرف را در این رابطه توضیح داد. وی این موضوع را به چند مرحله تقسیم و مباحث مطرح در هر مرحله را تشریح نمود. به گفته وی تلقی سازمان از این امر در بررسی تاریخ سازمان و تحولات تظری و سمت گیری های هریک از شاخه های فداییان پس از انقلاب حائز اهمیت است.

پایان سمینار

در پایان گرداننده سمینار در پشت میکروفن قرار گرفت و بار دیگر از حاضرین در سمینار، از سخنرانان و همکاران تشکر کرد و اظهار امیدواری نمود که سمینار بعدی پربارتر از این سمینار برگزار گردد.

چند نکته:

ـ هزینه های سمینار از طریق اخذ ورودیه و کمک های مالی داوطلبانه علاقمندان به سمینار تامین شد.

ـ هیئت برگزارکننده سمینار کوشید که قبل از سمینار، کتاب “حماسه سیاهکل” نوشته حمید اشرف به چاپ سپرده شود. کتاب “حماسه سیاهکل” به موقع چاپ و در سمینار عرضه شد.

ـ فایل ویدئوئی سخنرانی ها در آدرس زیر در یوتوب قابل دسترسی است:

https://www.youtube.com/watch?v=NBAIH4nlheU&list=PLnuoISkPCxUnH3gb86pNln5lTrkPFRmyA

ـ متن سخنرانی برخی سخنرانان در تارنماهای عصرنو، اخبار روز، کارآنلاین و حمید اشرف منتشر شده است. متن سخنرانی دیگر سخنرانان به تدریج انتشار خواهد یافت.

  هیئت برگزارکننده سمینار حمید اشرف

١٠ ژوئیه ٢٠١۶ (٢٠ تیرماه ١٣٩۵)