ادبیات اجتماعی، سیاسی و ایدئولوژیک است؟
پیتر وایس، نویسنده آلمانی زبان میان سالهای ۱۹۸۲-۱۹۱۶ زندگی نمود. او در زمان فاشیسم بدلیل چپ و یهودی بودن کشورش را ترک کرد و سالها در تبعید زیست. وایس خالق رمان و داستان و مقاله و یکی از نمایشنامه نویسان مدرن اروپا است.
غالب آثار او اتوبیوگرافیم هستند. وایس بر اساس تجربیات شخصی ادعا نمود که انسان در دوران مهاجرت و تبعید بر اثر بیگانگی و مشکل زبان بتدریج بدون هویت می گردد. او همچون برشت و سارتر و بنیامین خواهان هنر و ادبیات مسئول اجتماعی است.
وایس خلاف ادبیات درونگرای زمان خود به موضوعات اجتماعی و جهان بیرونی پرداخت. آثار او در آغاز بخشی از ادبیات آوانگارد و سوررئالیستی اروپایی بودند. او دارای مواضعی انتقادی رئالیستی و ضد ایده آلیستی در ادبیات است.
وایس مدعی بود که عضو حزب شدن مانع خلاقیت ادبی وهنری نویسنده می شود. اوهمچون برشت کوشید تا جنبه های پرتضاد سیاست و استتیک و ایدئولوژی را دراثارش مطرح نماید. درنمایشنامه های او عناصر فلسفه آبزورد و خشونت زیر تاثیر ژانیت و استریندبرگ می باشند.
وایس می گفت ادبیات هر کشوری بخشی از سیاست و تحولات اجتماعی تاریخی آن کشوراست. او تاثیر مهمی روی تئاتر سیاسی از خود بجا گذاشت. در آثار او مقوله های هنر و سیاست و فرهنگ و ادبیات و تاریخ از جنبه های گوناگون مورد توجه قرارمی گیرند.
نمایشنامه های آموزشی و نیهلیستی و سندی او حاوی عناصر انتقادی اجتماعی هستند. وایس همچون سوررئالیستها و مکتب رمان نو روی توضیح جزئیات عینی تاکید فراوان می کند. ادبیات سیاسی اجتماعی او گاهی تا مرز تبلیغات مرامی پیش می روند.
از جمله موضوعات آثاروی – تاریخ پرتضاد چپ اروپایی و بحث استتیک مارکسیستی از زمان جنگ جهانی اول و تاثیر هنروادبیات سیاسی در مبارزات اجتماعی هستند. او در آثار و نظرات التقاطی مارکسیستی اش خواهان تحولات اجتماعی است.
مورخین ادبی اورا امروزه در ادبیات آلمانی زبان در کنار گراس و والسر و جانسن قرارمی دهند. نثر آغازین او شدیدا اکسپریمنتل واتوبیوگرافیک است که به موضوعات تنهایی و ترک شدن انسان غربی در جامعه طبقاتی سرمایه داری اشاره می کند.
پیتر وایس درآثارش مدام به تجزیه طبقه کارگر در اروپا ازسال ۱۹۱۸ اشاره می کند و خواهان مقاومت در برابر فاشیسم و استالینیسم و سوسیالیسم پادگانی است. او در طرح تضاد میان احساس فردگرایی و افکار اجتماعی جانبدار یک انقلاب سوسیالیستی است.
وایس اعتراف می کند که به سبب یهودی بودن خانواده و کمونیست بودنش اغلب احساس بیگانگی و تنهایی می کرد. او می گفت انسان باید با کمک یک فردگرایی رادیکال خواهان مسئولیت انقلابی واجتماعی باشد.
وایس در آثارش برخوردی ادبی روایتی با سنت انقلاب اجتماعی دارد، و نظام و جامعه سرمایه داری را یک تیمارستان و خانه جنون نامید. او زمانیکه در جنگ داخلی اسپانیا در کنارکمونیستها علیه فاشیسم شرکت کرد از محاکمات نمایشی استالینیستی درشوروی مطلع شد.
دو اثر مشهور او “استتیک مقاومت” و “وداع با والدین” نام دارند. داستانسرایی وایس بیشترزیرتاثیر جویس و ویرجینیا ولف است. او در جوانی به مطالعه عمیق آثار آرپ و جویس و اشتاین پرداخت. کافکا و استریندبرگ نیز روی رمان نویسی وی تاثیر مهمی گذاشتند.
از جمله آثار وایس – ۳جلد رمان استتیک مقاومت- وداع با والدین – تعقیب و قتل مرآت – سرود وحشت، در باره تاریخ ویتنام – هلدرلین شاعر- نقطه فرار- تروتسکی در تبعید – دفترخاطرات سالهای ۱۹۸۰و ۱۹۶۰ – سایه بدون درشکه چی – بحث سه آدم رهگذر- برج – رمان بیمه – و مهمان مارکس جوان هستند. او در نمایشنامه “تروتسکی درتبعید” موضع مارکسیستی خودرا اعلان نمود.