هی ماریا!

آنجلینا آس پواس هجده ساله بود که تصمیم گرفت لباس های محلی اش را دور نیندازد، و خودش را هم از چشم دوست و آشنا پنهان نکند. آنجلینا چند ماهی بود که در شهر گواتمالا زندگی می کرد تا یک دوره آموزشی منشی گری را ببیند و برای خودش کاری پیدا کند. او هر روز کتاب هایش را زیر بغل می زد و مسیر خانه تا آموزشگاه را پیاده رفت و آمد می کرد. او هر روز مثل همیشه یکی از بلوزهای رنگی محلی اش را به تن می کرد. روزی مردی از پنجره یک اتوبوس سرش را بیرون آورد و گفت: “هی ماریا، این کتاب ها چه به دردت می خورند که زیر بغل می زنی، بهتره بری توی بازار میوه فروشی، یک کاری برای خودت پیدا کنی.”  که صدای خنده مسافران هم بلند شد. آنجلینا همچنان صدای بی ادبانه مرد را می شنید که به اصطلاح خوشمزگی می کرد.

 شاید این دو کلمه “هی ماریا” خیلی هم مهربانانه بنظر می رسد. شاید هم خیلی از ماها  دوستان و آشنایانمان را به همین سادگی خطاب می کنیم، اما در شهر گواتمالا در آمریکای مرکزی، این طور نیست! 

در واقع نام ماریا در شهر گواتمالا یک نوع  توهین به زنانی است که اغلب لباس های محلی شان را می پوشند. لباس های دست بافت رنگی که به اسپانیولی زبان ها تعلق ندارد، بلکه نشانگر فرهنگ سرخپوستان محلی – مایا ها می باشد که یکی از بیست زبان محلی تاریخ و تمدن گذشته منطقه است. کلمه ماریا در شهر گواتمالا، تا همین امروز هم کلمەای توهین آمیز به زنان فقیر و آموزش ندیده و کم سواد و افراد لایه های پایینی و کم درآمد گفته می شود. در واقع یک نوع  توهین و نگاه عمیق راسیستی علیه مردم سرخپوست این سرزمین و علیه انسان هایی مانند آنجلینا آس پواس است که به گروه های سرخپوست مایا تعلق دارند.

حالا آنجلینا اس پواس ۴۳ ساله است و در شهر گواتمالا بسیار مشهور شده است. روزنامه های زیادی از سراسر دنیا در باره او مطالبی می نویسند و عکس های او را به چاپ می رسانند. هزاران نفر از زنان و مردان او را در صفحه فیسبوک و اینستاگرام، پشتیبانی می کنند. در یوتیوب هم فیلم هایی در باره او را می شود دید. دلیل مشهور شدن آنجلینا، در انتشار یک ویدیو از او است که در ماه یونی سال ۲۰۱۶ بطور زنده دیده شد. در آنجا، در سالن دادگاه عالی شهر گواتمالا، آنجلینا اس پواس، یک خانم ریزه میزه با موهایی که از سیاهی برق می زد و یک بلوز رنگی محلی دستباف پوشیده بود دیده می شد که پشت سر او صدها زن سرخپوست و هم زبان او در چند ردیف نشسته بودند.و او سخنرانی اش را اینطور شروع کرد:
“ما زنان سرخپوست هر روز به سختی کار می کنیم، اما چه به دست می آوریم، هیچ! به همین دلیل، ما زنان سرخپوست به این دادگاه رجوع کرده ایم. ما برای حفاظت و حمایت از فرهنگ “مایا ” که ثروت ماست در اینجا جمع شده ایم…”

آنجلینا اضافه کرد: “ما زنان سرخپوست مایا، فرهنگ و زندگی امروز خود را در آمیخته و تنگا تنگ با  گذشتگان  خود می دانیم و از آن حمایت می کنیم…”

با اینکه مایاها در جامعه، دائما و بشدت مورد تبعیض قرارمی گیرند، اما از چشم آنجلینا دور نمی ماند که پارچه ها  و طرح های رنگارنگ و فراورده های سرخپوستان – مایا ها، نه فقط در شهر گواتمالا مورد علاقه و توجه قرارگرفته اند بلکه مورد توجه شرکت های بزرگ جهانی “مد” و تولید پارچه و لباس نیز از طرح های آنها استقبال می کنند.آنجلینا گرچه از دیدن لباس های خودشان خوشحال می شد و لبخند می زد. اما او بعد از بیش از یکسال مبارزه، از دیدن آنها و سوء استفاده شرکت های جهانی “مد” و کنسرن هایی مانند ( Zalando – H&M ) و دیگر؛ بسیار خشمگین می شد و برای او سوال های زیادی مطرح شد.
۱ – این طرح ها و نمونه ها به چه کسانی تعلق دارند؟
۲- چه کسانی حق دارند به نام خودشان از آنها استفاده کنند؟
۳- چه کسانی می توانند از خواست ما که این طرح ها را متعلق به خودمان می دانیم، جلوگیری کند؟

ضمنا، اعتراض هایی هم در گذشته شده بود. سابقه اش به  سال ۲۰۰۹ برمی گردد، به ملاقات دو طراح لباس که یکی از آنها ایتالیایی بود با یک زن بافنده سرخپوست در شهر گواتمالا. که نمونه پارچه های تولید شده خانم بافنده سرخپوست مورد توجه آنها قرار می گیرد، اما چند هفته بعد از این ملاقات، بافنده سرخپوست نامه ای از آنها دریافت می کند به این مضمون که: “این طرح ها به نام ما ثبت شده است و شما در شهر گواتمالا، اجازه تولید یا کپی از آنها را ندارید! “

این یک اخطار و هشدار به آنجلینا و همه زنانی بود که سال ها. برای حقوق خود و فرهنگ مایا ها که این طرح های لباس ها هم از جمله آنها است مبارزه کرده اند. او گفت: حالا برای ما روشن شده بود که شرکت های بزرگ از یک طرف دارند تولید ملی و سنتی مایا ها را در اختیار می گیرند و از طرف دیگر دارند ما را مورد مواخذه قرار می دهند تا از هر گونه ادعایی دست برداریم.
آنجلینا در همان موقع به آن خانم ها شک کرده بود، اما تا حدودی طول کشید تا به خودش بیاید و مصمم شود که باید از تولیدات سنتی سرخپوست ها حمایت کرد و پیگیر آن شد.

در اواسط سال ۲۰۱۶، انجمنی به نام “AFEDS” بنیان گذاشته شده بود که در حمایت از حقوق سرخپوستان فعالیت می کرد. آنجلینا با استفاده از همکاری این انجمن، به قانون اساسی گواتمالا شکایت برد و تقاضا کرد که کشورش باید از طرح های مایاها و هنر بافندگی و تولید های پارچه ای سرخپوستان بطور قانونی حمایت نماید و او حق این مطالبه را دارد. در یک طرف دعوا، شرکت های بین المللی طراحی و “مد” و نمایندگان آنها که در دنیای “مد” صاحب نام بودند، در طرف دیگر دعوا، زنانی مانند آنجلینا آس پواس. او گفت: شرکت های بزرگ “مد” و طراحی که می خواهند نمونەها و طرح های ما سرخپوستان را به نام خودشان ثبت کنند، میلیون ها دلار به جیب می زنند، اما ما حتی به سختی می توانیم هزینه های زندگی خودمان را تامین کنیم و به زندگی ادامه دهیم. کنسرن ها هیچ اهمیتی به فرهنگ و هنر ما نمی دهند. هیچ علاقه و توجهی به فرهنگ هزاران ساله “آزتک ها” ندارند. تنها چیزی که برای آنها اهمیت دارد، فقط و فقط پول است.

او تعریف کرد: طولی نکشید که تمام هنر سنتی ما به خاطر جنگ داخلی که در اواسط سال ۱۹۹۰ در گواتمالا در گرفت، به فراموشی سپرده شد. در این میان از همه گروه های مختلف سرخپوست از روستا های خود آواره شدند. همیشه بعد از این درگیری ها، قتل عام ها، همه چیز را به نابودی و نیستی می کشانند. تعداد زیادی از زنان سرخپوست به خاطر ترس از شناخته شدن و مورد اذیت و آزار قرار گرفتن، از پوشیدن لباس های سنتی خودشان چشم پوشیدند. این نه فقط به مساله از بین رفتن نمونه های تولید و دستکارهای ما منجر می شد، بلکه باعث به نابودی کشاندن و گم و گورشدن نماد های فرهنگی و تاریخی ما هم  گردید.

آنجلینا آس پواس وقتی که بیست ساله بود، به نمونه ها و طرح های سنتی خودشان توجه کرده بود. او در حال حاضر در شهر گواتمالا زندگی می کند و دوره آموزشی منشی گری را با موفقیت به پایان برده و می خواهد بطور آزاد هم با انجمن “AFES” همکاری کند. این انجمن از اواخر سال ۱۹۸۰ برای حمایت از فرهنگ و سنت گروه های مایا مبارزه می کند. و در سراسر کشور، فعالین این انجمن همراه زنان مناطق، دور هم جمع می شوند و تولید و دست بافت های هایشان را عرضه می کنند. آنجلینا در کنار شغل منشی گری، شروع به بافتن پارچه های سنتی خودشان کرد. برای او در این لحظه ها نه فقط خود را یک زن سرخپوست در یک جمع  کوچک احساس می کرد، بلکه خود را سرافراز می دید و از آن خشنود بود. او بعد از آن به سفر های زیادی در کشورش دست زد و با زنان زیادی از گروه های سرخپوستان مایا آشنا شد. او گفت: “ما باید خود را از دهان طرفداران تبعیض نژادی بیرون بکشیم.” آنجلینا گفت: من در این میان به این نتیجه رسیده ام که ما زنان سرخپوست، باید خودمان از حقوق خودمان دفاع نماییم.

در ماه یونی سال ۲۰۱۶ سرانجام صد ها نفر در مقابل ساختمان دادگاه شهر گواتمالا جمع شدند. در داخل، آنجلینا آس پواس به مدت شش دقیقه به سخنرانی پرداخت. او از حقوق زنان صحبت کرد، از فرهنگ خودشان دفاع نمود. او کاملا واضح و آشکار از حقوق خودشان به خوبی دفاع کرد و سخنرانی اش هم سرانجام نتیجه داد. کمتر از چند ماه دادگاه شهر گواتمالا اعلام کرد که شکایت زنان سرخپوست، کاملا قانونی و درست بوده است و دولت می باید مصوبه ای را در حمایت از فرهنگ سرخپوستان کشور در مجلس تصویب نماید.

فعالین انجمن ها و گروه های اجتماعی در سراسر جهان برای حقوق طراحی و طراحان مبارزه می کنند. در ماه یونی سال ۲۰۱۵ ، یکی از گروههای سرخپوست مکزیکی، علیه یک شرکت طراحی و “مد” فرانسوی شکایت کرد که آنها نمونه های تولیدی شان را به نام خودشان ثبت کردەاند و عملا طرح های آنها را دزدیده اند. همچنین، گروەهایی در تانزانیا و کنیا هم تاسیس شدند تا از حقوق خودشان بتوانند دفاع نمایند. در ماه ژانویه سال ۲۰۲۰ سرانجام توضیحی از طرف دولت گواتمالا انتشار داده شد که هر شهروند و گروه می تواند تولید خود را تحت حمایت قانون درآورد.

آنجلینا آس پواس گفت: من به هیچ وجه از اینکه خارجی ها  لباس های ما را می پوشند، ناراحت نمی شوم؛ مشکل ما کنسرن ها و شرکت های بزرگ تولیدی بین المللی هستند که از فرهنگ و سنت ما پول جمع می کنند. ما خواستار حقوق خود و حفظ فرهنگ خود می باشیم.

حال نزدیک به یکسال است که آنجلینا در دانشگاه در رشته حقوق درس می خواند. او می خواهد برای حفظ حقوق زنان سرخپوست، به عنوان وکیل از آنها حمایت کند. مبارزه علیه تبعیض و سوء استفاده از فرهنگ و سنت سرخپوستان، برای آنجلینا آس پواس آغاز می شود.

دوشنبه ۲۲ دی ماه ۱۳۹۹