در ماه مارس، توافق اولیه مبنی بر راه‌اندازی ماشین چاپ صندوق بین‌المللی پول که به نظر می‌رسد گرد گرفته، حاصل شد. سخن از انتشار واحد پولی ارز غیرنقدی (حق ویژۀ برداشت) در میان است و آن، ارز خاصی است که فقط بصورت غیرنقدی موجود است و دامنۀ کاربردی بسیار محدودی دارد. از آن فقط کشورهای عضو صندوق بین‌المللی پول می‌توانند برای وام متقابل استفاده کنند. در مجموع چهار بار واحد پولی ارز غیرنقدی انتشار یافته است: بار اول در اوایل سال‌های ١٩٧٠ بمبلغ ٩ میلیارد و ٣٠٠ میلیون واحد؛ بار دوم، در سال‌های ١٩٧٩- ١٩٨١، در حدود ١٢ میلیارد واحد؛ بار سوم، در ماه اوت سال ٢٠٠٩ بمبلغ ١۶١ میلیارد ٢٠٠ میلیون واحد؛ بار چهارم، در ماه سپتامبر همان سال، بمبلغ ٢١ میلیارد و ۵٠٠ میلیون واحد.
در ماه مارس سال جاری مدیر اجرایی صندوق بین‌المللی پول کریستالینا گئورگی‌یوا اعلام کرد، که در سال ٢٠٢١ انتشار پنجم واحد پولی ارز غیرنقدی، بمیزان هنگفت، معادل ۶۵٠ میلیارد دلار آمریکا (۴۵۵- ۴۶٠ میلیارد واحد) در نظر گرفته شده است. میزان انتشار برنامه‌ریزی شده بیش از دو برابر جمع کل چهار مورد ارز غیرنقدی قبلی خواهد بود.
در اطلاعیۀ مطبوعاتی صندوق بین‌المللی پول بتاریخ ٢٣ مارس با استناد به سخنان مدیر اجرایی صندوق گفته می‌شود که مسئله نشر پنجم به طور عملی حل شده است. اما در همان اطلاعیۀ مطبوعاتی لحن جدیدی نیز وجود دارد که قبلاً شنیده نشده است: «در صورت تصویب توزیع جدید ارز غیرنقدی، نقدینگی کشورها بدون افزایش بار بدهی، در حد قابل ملاحظه‌ای افزایش خواهد یافت. همچنین منابع مورد نیاز اعضاء برای کمک به مبارزه با همه‌گیری، از جمله، برای حمایت از برنامه‌های مایه‌کوبی و سایر اقدامات فوری را آزاد خواهد کرد». یعنی، انتشار یک ارز ویژه و مایه‌کوبی (واکسیناسیون) به یک نقطه وصل می‌شوند.
ایدۀ انتشار گستردۀ ارز غیرنقدی با توجه به موقعیت مالی گروه ٢٠ (G-20 مالی) و صندوق بین‌المللی پول از سوی بیش از ٢۵٠ سازمان با شناسه‌های مختلف سیاسی- اجتماعی، زیست محیطی، مذهبی، زنان و علمی مطرح شده است. درخواست به صورت نامۀ سرگشاده به وزرای دارایی گروه ٢٠ و صندوق بین‌المللی پول تنظیم شده است: سازمان‌های مدنی خواستار انتشار فوری ارز غیرنقدی هستند.
این، یک اتفاق بی‌سابقه است: جامعه مدنی بدنام از وزرای دارایی گروه ٢٠ و صندوق بین‌المللی پول درخواست می‌کند. لیست ٢۵٠ سازمان بقدری متلون است، که در پشت آن‌ها دستان مطمئن همآهنگ کننده مشاهده می‌شود. گمان می‌کنم که اکثر رهبران این ٢۵٠ سازمان، قبل از امضای نامۀ سرگشادۀ خود، هرگز در مورد «ارز ویژۀ غیرنقدی» چیزی نشنیده بودند. اما اصرار دارند که صندوق بین‌المللی پول به انتشار فوری ارز کمتر شناخته شده در مقیاس عظیم دست بزند. میزان تقاضای سازمان‌های مدنی به شرح زیر است: به مبلغ سه تریلیون دلار ارز ویژۀ غیرنقدی منتشر کنید! بنظر می‌رسد، تنظیم چنین نامه‌ای کار دوستداران محیط زیست یا فعالان فمنیست نبوده، بلکه، دست‌پخت متخصصانی بود که با ظرافت‌های آشپزخانۀ صندوق بین‌المللی پول بسیار خوب آشنا هستند.
بنیاد راکفلر جزو امضاءکنندگان نامه نیست، اما این بنیاد با استقبال از طرح نشر ارز ویژۀ غیرنقدی به مبلغ ۶۵٠ میلیارد دلار، به طور مستقل اقدام کرده و توجه خود را به اولویت مصرف منابع مالی اضافی معطوف نموده است. بنیاد راکفلر می‌نویسد: «صندوق بین‌المللی پول موظف است در امر پایان دادن به «همه‌گیری» تا اوایل سال ٢٠٢٢ سهم تعیین‌کننده داشته باشد. برای نیل به این منظور، مایه‌کوبی بیش از ٧٠ درصد جمعیت جهان الزامی است. کشورهای کم‌درآمد چنین پولی برای مایه‌کوبی ندارند. به این سبب، بنیاد راکفلر پیشنهاد می‌کند از ۴۴ میلیارد دلار حاصل از نشر جدید ارز ویژۀ غیرنقدی برای کمک به انجام مایه‌کوبی در کشورهای کم‌درآمد استفاده شود».
جفری ساکس، که در دهه ٩٠، به عنوان مشاور ایگور گایدار (نخست وزیر روسیه در دورۀ اول ریاست جمهوری باریس یلتسین. م.)، به از بین بردن اقتصاد روسیه کمک کرد، صریحاً در مورد اولویت‌های هزینه کردن وجوه حاصل از انتشار برنامه‌ریزی شده صحبت می‌کند. امروز او بعنوان پرفسور دانشگاه کلمبیا، مدیر مرکز توسعۀ پایدار در جنب همین دانشگاه و رئیس شبکۀ راه‌حل‌های توسعۀ پایدار سازمان ملل متحد فعالیت می‌کند. این هم «توصیۀ» او: «نشر ارز ویژۀ غیرنقدی توسط صندوق بین‌المللی پول و هدایت بسیاری از ارزهای غیرنقدی جدید در جهت تولید و تعمیم واکسن، مطمئن‌ترین، ساده‌ترین و واضح‌ترین روش مهار همه‌گیری و شروع بازسازی اقتصاد جهان است».
مسیر دیگر استفاده از وجوه بدست آمده از نشر ارز ویژۀ غیرنقدی، احتمالا، مبارزه با تغییرات آب و هوایی در متن طرح بدنام بازسازی بزرگ (نوسازی بزرگ) خواهد بود. قرار است در ماه نوامبر اجلاس جهانی آب و هوا در گلاسگو برگزار شود. گمان می‌رود کشورهای امضاءکنندۀ توافقنامۀ آب و هوایی پاریس برای «کربن‌زدایی» از اقتصاد خود مسئولیت‌های مالی خاصی را به عهده بگیرند. با این حال، بعید است کشورهای کم‌درآمد حاضر به پذیرش تعهدات بزرگ باشند. آن‌ها زیر بار بدهی سنگین بسر می‌برند.
در وب سایت کلیمیت هوم نیوز (ClimateHomeNews) یک مقاله جالب مبنی بر امیدواری بی‌سابقه به بهبودی سبز اقتصاد ملت‌های بدهکار از سوی صندوق بین المللی پول درج شده است. این مقاله ابراز امیدواری می‌کند که بخش قابل توجهی از انتشار جدید ارز غیرنقدی به منظور کاهش بار بدهی کشورهای کم‌درآمد صرف شود؛ بنابراین، انتشار ارز غیرنقدی باید قبل از اجلاس نوامبر در گلاسگو انجام گیرد.
برخی کارشناسان تخمین می‌زنند که این وجوه حاصل از انتشار ارز غیرنقدی (۶۵٠ میلیارد دلار) کافی نیست. کشورهای در حال توسعه می‌توانند فقط یک سوم از کل انتشار را بدست آورند (٢٢٠ میلیارد دلار) و این مبلغ حتی برای هزینه‌های جاری خدمات بدهی در گروه کشورهای کم‌درآمد کفایت نمی‌کند. برای تأمین کامل هزینه‌های بهره و حتی برای کاهش مبلغ اصلی بدهی در گروه کشورهای کم‌درآمد، بودجه‌های جدی‌تری لازم است. در غیر این صورت، برنامه‌های واکسیناسیون و کربن‌زدایی در خارج از زیستگاه «میلیاردهای طلایی» شکست خواهد خورد.
به احتمال قوی بدنبال انتشار پنجم ارز غیرنقدی، موارد دیگر نیز ادامه خواهد یافت. بگمانم مبلغ سه تریلیون دلار در نامۀ سرگشادۀ فعالان اجتماعی از هوا اخذ نشده، بلکه، توسط کارشناسان پیشنهاد شده است.
پی‌نوشت: سهمیۀ روسیه در سرمایۀ صندوق بین‌المللی پول ۵/ ٢٪ است. این بدان معناست که فدراسیون روسیه از نشر پنجم ارز غیرنقدی ١۶ میلیارد و ٢۵٠ میلیون دلار دریافت خواهد کرد. هر چند این مبلغ قابل توجه است، اما به نسبت ارزش کل ذخایر طلا و ارز فدراسیون روسیه (۵٨٠ میلیارد و ۵٠٠ میلیون دلار در تاریخ ٩ آوریل) فقط برابر ٨/ ٢٪ است. از انتشار پنجم ارز غیرنقدی توسط صندوق بین‌المللی پول تنوری برای روسیه گرم نمی‌شود.
والنتین کاتاسانوف (Valentin Katasonov)
پروفسور، دکتر علوم اقتصادی، مدیر مرکز مطالعات اقتصادی «شاراپوف» روسیه،
مشاور اقتصادی اسبق دبیر کل سازمان ملل متحد، پژوهشگر مسائل پشت صحنه
ا. م. شیری
٢ اردیبهشت- ثور ١۴٠٠
منابع:
https://eb1384.wordpress.com/2021/04/22/درخواست-بنیاد-راکفلر-از-صندوق-بین%e2%80%8cالم/
