در سال‌های پایانی دبیرستان، هم علاقمندی به نوشته‌های هدایت بود و هم کنجکاوی در آثار چخوف… اما ریاضیاتی که دبیر ریاضی‌مان می‌گفت؛ خود مقوله‌ای دیگر بود و جذاب… دبیر فرشاد، دبیر ریاضی‌مان در سیکل دوم دبیرستان، دروس ریاضی را به‌گونه‌ای آموزش می‌داد که اشتیاق را دوچندان می‌نمود. از جبر و مثلثات گرفته تا هندسه و مخروطات، حساب استدلالی و تا ترسیمی و رقومی…
او همیشه درکنار شیرینیِ ریاضیات، نکاتی را هم ذکر می‌کرد که هنوز بیش از نیم‌قرن، هم کارآمد است و هم درس‌آموز… درس‌آموز برای این روزها و این دوران ما و از آن جمله بود «انتگرال^»… زندگی بدون حرکت، سرعت، افزایش، کاهش، و هرگونه تغییر مفهومی ندارد، و راه اندازه گیری و درک این حرکات، با حساب دیفرانسیل و انتگرال ممکن است… پیوند خوردن جزء به کل. جزء می‌تواند فرد و یا گروه اجتماعی باشد به کل که پیکره یک جامعه را تشکیل می‌دهد…
روزگاری محور ساختارمندی جامعه و جزء به کل، «علما» بودند و در نتیجه‌ی تبعیتِ مردم در همه عرصه‌ها از علما بود و هر چه علما می‌گفتند؛ حجًت بود برای مردم. و حاکمان در هیبتِ علما، خویش را می‌آراستند… همه‌ی دوران صفویه و قاجار اینگونه بود.
در دورانی شاهان، امتیازات ویژه‌ای داشتند… اما وقتی فضیلت، «دانش و مهارت» شد؛ محور ساختارمندی جامعه، «نظم و قانون» گردید… دیر زمانی‌ست که فضیلتِ «کار»، از اعتبار و درخشش برخوردار نیست… شاید اگر دبیر ریاضیات ما در قید حیات بود؛ انتگرالی می‌داد که پاسخ‌اش در محور انتگراسیون^ یا ساختارمندی این دوران می‌گنجید…
پانوشت:
^. حساب دیفرانسیل و انتگرال، یکی از مهمترین مفاهیم وشاید کشفیات ریاضیات است. اگر هندسه را علمِ مطالعه‌ی اشکال بدانیم، جبر را مطالعه‌ی اعداد، دیفرانسیل و انتگرال را هم می‌توان علمِ مطالعه‌ی حرکتِ مداومِ اجسام دانست. از حرکت مولکولی تا حرکت سیارات… فرض ساده: می‌خواهید بدانید برای پر کردن یک استخر چقدر آب نیاز دارید. اگر کف استخر شما، با حالتی قوس‌دار از کم عمق به عمیق برود، آنوقت، محاسبه حجم دقیق آن با ضرب و تقسیم ممکن نیست. و بدونِ محاسبه هم ساختنش ایمن نیست. محاسبه‌ی حجم آب چنین استخری، تنها با انتگرال ممکن است. انتگرال اینطور کار می‌کند که استخر را به برش‌های نازکی تقسیم می‌کند. حجم هر برش، برابر است با طول (اینجا عمق استخر) ضرب درعرض (اینجا عرض استخر) و ضخامت برش (که بسیار کم است). با کم کردن ضخامت این برش‌ها؛ می‌توان استخر را به هزاران برش کوچک تقسیم کرد، حالا دیگر اندازه گرفتن حجم این برش‌های کوچک آسان است، و با جمع آنها با هم، حجم کل استخر به دست می‌آید و مثال‌های این‌دست بسیار… این مفاهیم را اولین بار:
۱. رنه دکارت René Descartes) مارس ۱۵۹۶- فوریهٔ ۱۶۵۰) ریاضی‌دان فرانسوی و بعدها
۲ .گوتفرید‌ویلهلم‌لایبنیتس آلمانی GottfriedWilhelmLeibniz) ۱۶۴۶ـ۱۷۱۶(،
۳. ایزاک نیوتون انگلیسیSir Isaac Newton) دسامبر۱۶۴۲- مارس۱۷۲۶) و
۴. پیردوفرما Pierre de Fermat) ۱۶۰۷-۱۶۶۵( ریاضی‌دان دیگر فرانسوی وسپس
۵ .گئورگ فردریش برنهارد ریمان Georg Friedrich Bernhard Riemann) سپتامبر۱۸۲۶ ـ ژوئیه ۱۸۶۶) ریاضی‌دان آلمانی بودند که کارهای‌شان در آنالیز و هندسه دیفرانسیل، پایهٔ ریاضیِ نسبیت عام شد…
^^. انتگرال گیری جزء به جزء integration by parts انتگراسیون integration در علم جامعه‌شناسی، در لغت به معنی پیوند یک جزء (فرد یا یک گروه) با کل پیکره بزرگ‌تر (جامعه) می‌باشد. درباره این موضوع ماکس فردیناند شلر Max Ferdinand Scheler (۱۸۷۴ـ۱۹۲۸) فیلسوف آلمانی و یورگن هابرماس Jürgen Habermas زاده ۱۸ ژوئن ۱۹۲۹ فیلسوف و جامعه‌شناس دیگر آلمانی مطالبی را انگاشته‌اند… ومحمدرضا نیکفر پژوهشگر فلسفه در آلمان (زاده ۱۳۳۵)، مباحث مبسوطی را مورد بحث و گفتگو قرار داده…
روزهای اَمرداد ۱۴۰۲
