نرگس محمدی، برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۲۳ کیست؟  

برگردان از نشریه روسی زبان نووایا گازیتا یوروپا (*) 

او سیزده‌بار بازداشت، پنج محاکمه، و چندین بار محکومیت داشته و مجموعاً به ۳۱ سال زندان و ۱۵۴ ضربه شلاق محکوم شده است. سفر قهرمانانه نرگس محمدی ۵۱ ساله، فعال مدنی ایرانی به مدت ۲۰ سال است که ادامه دارد. او زنی زیبا، فعال حقوق بشر، مادر و همسری است که امروز جایزه صلح نوبل ۲۰۲۳ را دریافت کرد. وی نه تنها برای مبارزه با ستم بر زنان در ایران، بلکه برای ترویج حقوق بشر و آزادی برای همه، مبارزه می‌کند.

این زن اغلب خندان، با موهای مجعد و تیره در دهه ۹۰ به عنوان یک دانشجوی فیزیک شروع به فعالیت مدنی کرد. نرگس پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه بین‌المللی امام خمینی در رشته‌ی علمی خود مشغول به کار نشد، بلکه به آنچه فیزیک زندگی نامیده می‌شود، پرداخت. ایشان با همکاری با مرکز حقوق بشر در تهران که توسط شیرین عبادی برنده جایزه صلح نوبل تأسیس شد، فعالیت مدنی خود را آغاز کرد. چه کسی می‌دانست که نرگس خود بیش از دو دهه بعد برنده این جایزه خواهد شد.

نرگس اولین دوره محکومیت به زندان خود را در سال ۲۰۱۱ گرفت، زمانی که ۳۹ سال داشت. مقامات دولتی از این طریق سعی کردند از حمایت و کمکی که او فداکارانه به زندانیان سیاسی ایرانی و خانواده‌های آنها می‌کرد، جلوگیری کنند. در آن زمان نام نرگس در ایران به نوعی مترادف کلمه «شفقت» شده بود. این زن به زودی با قرار وثیقه آزاد شد و بلافاصله به کمپین لغو تدریجی مجازات اعدام در کشور (که مخفف فارسی آن “لگام” می‌شود) پیوست.

همه چیز در زندگی شخصی او خوب پیش می‌رفت. شوهر، دو فرزند. اما قرار وی زندگی در کلیشه‌ها نبود. او نمی‌خواست کشور را ترک کند. او می‌خواست این کشور را با دستان خودش تغییر دهد.

نرگس در سال ۲۰۰۲ به سمت معاونت کانون مدافعان حقوق بشر در ایران رسید. و چنانکه قابل پیش بینی بود، با افزایش محبوبیت او، اشتهای نیروهای امنیتی ایران نیز افزایش یافت. این فعال حقوق بشر تقریباً هر سال به دلیل سخنرانی‌هایش علیه رژیم و همچنین به دلیل کارهای روزنامه‌نگاری‌اش (که فعالانه در مورد شکنجه با ضبط شواهد می‌نوشت) و فعالیت‌های حقوق بشری مورد دستگیری خودسرانه قرار می‌گرفت.

نرگس در سال ۲۰۱۵ بار دیگر بازداشت و سپس به ۱۶ سال زندان به اتهاماتی که صرفاً مربوط به حق آزادی بیان و تجمع می‌بود، محکوم شد.

عفو بین‌الملل وی را به عنوان یک زندانی عقیدتی که تنها به دلیل فعالیت‌های صلح آمیز حقوق بشری تحت تعقیب قرار گرفته است، به رسمیت شناخت.

در سال ۲۰۱۹، اعتراضات سراسری کشور را فرا گرفت و صدها معترض توسط نیروهای امنیتی ایران کشته شدند. نرگس مستقیماً از زندان موفق شد از اعضای خانواده‌های قربانیان که به دنبال حقیقت و عدالت بودند، پشتیبانی کند.

این گونه بود که نرگس محمدی به یکی از معروف‌ترین زندانیان سیاسی ایران تبدیل شد. بسیاری رهبران جهان و سازمان‌های بین المللی بارها در حمایت از نرگس محمدی سخن گفته‌اند.

پس از کمپین‌های جهانی در حمایت از او، مقامات مجبور به عقب‌نشینی شدند و در اکتبر ۲۰۲۰ این شیر زن مبارز از زندان آزاد شد.

آزادی ایشان مدت زیادی طول نکشید. در اردیبهشت ۲۰۲۱، دادگاه کیفری شماره ۲ تهران، نرگس را بدون حضور در دادگاه به اتهام «تبلیغ علیه نظام» به دو سال و نیم حبس، ۸۰ ضربه شلاق و دو جریمه نقدی جداگانه محکوم کرد. حکم دادگاه نیز از طریق پست به وی ابلاغ شد. در آن حکم آمده بود که دوره محکومیت ایشان با دریافت حکم فوق آغاز می‌شود. محمدی به یک دلیل ساده به حکم فوق واکنشی نشان نداد. او معتقد است که در ایران دادگاه بی طرف وجود ندارد و احکام عادلانه صادر نمی‌شود.

نیروهای امنیتی ایران واکنش فوق را گستاخی تلقی کردند. نرگس در نوامبر ۲۰۲۱ به طرز وحشیانه‌ای بازداشت شد. به گفته همسرش تقی رحمانی، ماموران اطلاعاتی او را به شدت مورد ضرب و شتم قرار دادند و سپس به آدرس نامعلومی‌ بردند. همچنین قابل ذکر است که بازداشت وی در کرج در استان البرز ایران و در جریان حضور در یادمان فعال حقوق بشر ابراهیم کتابدار که در اعتراضات سراسری آبان ماه ۲۰۱۹ توسط نیروهای امنیتی کشور کشته شد، صورت گرفت.

روز بعد نرگس توانست با خانواده‌اش تماس بگیرد. او خبر داد که به زندان اوین تهران منتقل شده و باید در آنجا دوران محکومیت ۲.۵ ساله خود را بگذراند.

نرگس که طبق روال همیشه مبارزی سرشار از امید است، مجدداً و مستقیماً از داخل زندان از اعتراضات آغاز شده در پاییز ۲۰۲۲ به دلیل قتل مهسا امینی (۲۲ ساله) که به دلیل عدم رعایت حجاب توسط پلیس اخلاق کشته شد و یکی از بزرگترین اعتراضات توده‌ای در ایران از زمان انقلاب ۱۹۷۹ است، حمایت کرد.

خبرگزاری حقوق بشر هرانا در مورد این اعتراضات اعلام کرد که دست کم ۴۷۵ معترض کشته و ۱۸۲۴۰ نفر بازداشت شدند.

نرگس محمدی چنان کرد که صدای بی بدیل این اعتراضات و قربانیان آن باشد.

چنین است سیمای زنانه اپوزیسیون ایرانی با بلندپروازی های مطلقاً غیر انقلابی آن.

همه چیزهایی که او درتلاش است با قدرت نرم به دست آورد: تا در سرزمین ایران مردم به خاطر ابراز عقایدشان شکنجه، ضرب و شتم، زندانی یا کشته نشوند.

در سال ۲۰۲۲ کتاب شکنجه سفید نرگس، مصاحبه با زنان زندانی ایرانی در غرب منتشر شد. امروزه این کتاب به طور آشکار برای فروش در بسیاری از منابع بین المللی در دسترس است.

اما نرگس همچنان در زندان است. و او اکنون نه ۸۰ ضربه، بلکه ۱۵۴ ضربه شلاق در پیش‌رو دارد! و مجموع انباشت مدت زندان او برای تمام محکومیت‌ها، ۳۱ سال است.

این است قرون وسطای ایران. با اینکه شلاق، در زمره شکنجه طبقه بندی شده و طبق قوانین بین المللی به ویژه شلاق توسط ماده ۷ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی ممنوع و جرم محسوب می‌شود و این کشور نیز یکی از طرفین میثاق است، اما هنوز به عنوان ابزار مجازات استفاده می‌گردد.

تهران بطور رسمی تا به این لحظه به اعطای جایزه صلح نوبل به نرگس پاسخی نداده است.

باید گفت که کمیته نوبل، نرگس را از بین ۳۵۱ نامزد شامل ۲۵۹ فرد و ۹۲ سازمان انتخاب کرد. طبق قوانین این جایزه، نام نامزدان تنها پس از پنجاه سال مشخص می شود.

چرا نرگس؟ پاسخ واضح است. در بیانیه کمیته نوبل آمده است: شعار تظاهرکنندگان در اعتراضات سال گذشته در ایران، “زن – زندگی – آزادی” کاملاً بیانگر فداکاری و کار نرگس محمدی است.

بریت ریس اندرسن، رئیس کمیته نوبل در اعلام پیروزی وی گفت: «مبارزه شجاعانه او برای آزادی بیان و حق استقلال هزینه شخصی هنگفتی داشت. امیدوارم حالا همه دنیا درگیر سرنوشت نرگس محمدی باشند.»

(*)   https://novayagazeta.eu/articles/2023/10/06/medal-i-154-udara-pletiu

چاپ متن