یک هفته پس از آن‌که سردار رحیمی، رئیس پلیس تهران اظهار کرد که «جرم سرقت با دستگیری سارقان تمام نمی‌شود و پخش کردن تصویر سارقان در رسانه‌ها اثری ندارد، در نتیجه باید شرایط اقتصادی کشور درست شود» یک قاضی دادستان تهران گفت: «سن سارقان پایین آمده و اغلب از خانواده‌های فقیر هستند.» این اظهارات نشان از آن دارد که حتی گرداندن سارقان در سطح شهر و افزایش مدت محکومیت هم نتوانسته مردم را از ارتکاب به جرم منع کند و آن هم به قول امان‌الله قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس این رویه یک دلیل بیشتر ندارد و آن هم وضعیت بد معیشتی مردم جامعه است. در همین رابطه سایت دیده‌بان ایران با «امان‌الله قرایی‌مقدم» استاد جامعه‌شناسی به گفت‌وگو پرداخته که مشروح آن در ذیل آمده است؛
*آقای قرایی‌مقدم! هفته گذشته سردار رحیمی، رئیس پلیس تهران اقرار کردند که دیگر دستگیری سارقان جواب نمی‌دهد و وضعیت معیشت باید بهبود پیدا کند، از سویی دیگر یک دادستان در تهران اذعان داشته است که سن سارقان به شدت پایین آمده است! نظر شما در این باره چیست؟ به اعتقاد شما علت چنین وضعیتی در کشور چه می‌تواند باشد
همه این نظرات درست است به دلیل اینکه هم سن جرایم پایین آمده، هم نوع خانواده‌های این‌گونه افراد معمولا خانواده‌های فقیر و درمانده هستند و هم اظهارات آقای رحیمی صحیح است. در حال حاضر شرایط اقتصادی ایران به گونه‌ای است که در این وضعیت تامین معاش برای این جوانان به‌گونه‌ای شده با اطلاع بر این قضیه که خطر زیادی برای آینده‌شان دارد، دستبه چنین خلاف‌هایی می‌زنند البته از سویی دیگر نوع تربیت خانواده، محل زندگی این افراد و دوستان و همسالان‌شان در تشدید این آسیب‌ها موثر است. علاوه بر آن براساس نظر رابرت کی. مرتن، جامعه شناس آمریکایی، چون هدف و خواسته های جوانان زیاد شده است و امکان رسیدن به این اهداف وجود ندارد، دست به چنین جرایمی می‌کنند.
با توجه به اینکه سال ها قبل پیش‌بینی می‌شد، این روند بسیار سریع رو به افزایش خواهد رفت و نصیحت و زور دیگر فایده‌ای ندارد. تا زمانیکه معضل بیکاری حل نشود و شرایط اقتصادی بهبود پیدا نکند، این‌گونه جرایم به مراتب افزایش پیدا خواهد کرد و در آینده هم باید شاهد کاهش هر چه بیشتر سن خلافکاری، خواهیم بود. مردم در تامین معیشت دچار مشکل جدی هستند. براساس تئوری
افزایش بودجه برخی از همان نهادهایی که در این همه سال یک درصد هم سود برای مردم نداشته است، چه دلیلی داشته است؟
میدان نیرو لوین، چون نیروهای برانگیزنده به جرم، خلافکاری و آسیب‌های اجتماعی افزایش پیدا کرده، نیروهای بازدارنده در مقابل افراد جامعه توان مقابله ندارند. متاسفانه در جامعه ما به دلیل فقر و بی عدالتی‌ها، فرد گرسنه تحریک به انجام جرم می‌شود. در مقابل این افراد پلیس و زندان وجود دارند؛ قطعا پلیس نمی‌تواند در مقابل همه افراد جامعه بایستد. وقتی همه گرسنه هستند و درآمدی ندارند چه راهی جز دزدی برایش باقی خواهد ماند؟! رسانه‌ها هم دیگر هیچ تاثیری نمی‌تواند بر مردم بگذارند. مردم کار می‌خواهند حرف به در آن‌ها نمی‌خورد. برای یک جوان اشتغال‌زایی مهم است نه حرف و شعار! شما وقتی یک فرد معتاد را می‌گیرید و او را از دام اعتیاد نجات می‌دهید نباید پس از آن او را در جامعه رها کنید، باید برایش شغل ایجاد کنید وگرنه کار شما هیچ فایده‌ای نخواهد داشت. بیکاری ام‌الفساد است در نتیجه آن سن بذهکاری به شدت پایین خواهد آمد.
*قبل از اظهارات آقای رحیمی هم بسیاری از جامعه‌شناسان این هشدار را داده‌بودند که نمی‌شود با زور و زندان و یا اینکه مجرم را در خیابان بگردانند، مردم را از برخی جرایم مثل دزدی منع کرد؛ چون بالاخره مردم گرسنه هستند و در تامین اساسی‌ترین کالاهای زندگی دچار مشکل جدی هستند. چند وقت پیش بود که یک پدر برای دزدی سه بسته بادام هندی به ۱۰ ماه حبس محکوم شد! در حال حاضر حاکمیت بیشتر از همه نسبت به این موضوع آگاهی دارد، چرا نسبت به حل مشکل معیشتی و بهبود شرایط اقتصادی مردم گام مثبتی برنمی‌دارد؟ یکی از مشکلات جدی ما عدم به سرانجام رسیدن برجام است! چرا حاکمیت مقداری از مواضع تند و تیز خودش به‌خاطر مردم کوتاه نمی‌آید تا با توافق برجام و برداشته شدن تحریم‌ها مردم مقداری به آرامش برسند؟
این صحبت شما بسیار صحبت درستی است. یکی از عوامل مشکلات موجود در جامعه، برجام و اف ای تی اف است. مسئله دیگری که وجود دارد توزیع ناعادلانه ثروت، رانت و رشوه است. مسئله سوم این است که، بودجه کنونی کشور به لحاظ جامعه‌شناسی، مواد هزینه‌ای بودجه کشور براساس هزینه و فایده تدوین نشده است یعنی برای یک هزینه، فایده آن را در نظر نگرفته‌اند. در بودجه ۱۴۰۱، بودجه برخی نهادها که اثر چندانی در بهبود شرایط جامعه ندارند، ۱۶ برابر شده است اما فایده این نهادها برای جامعه چه است؟ هیچی. این نهادها چه سودی برای جامعه دارند؟! چرا آقایان این بودجه را صرف کار و اشتغال برای جوانان نمی‌کنید؟! بودجه ۱۴۰۱مثل همه بودجه‌های چهل سال گذشته، براساس هزینه و سود تهیه نشده است. بودجه برخی نهادها افزایش ۵۰ درصدی داشته است، آیا تا به الان برای اشتغال و راحتی جوانان
آقایان در افکار خود خانه‌تکانی کنند چرا دولت پاسخگوی این سوال نیست که به چه دلیل بودجه فلان نهاد ۱۶ برابر شده است؟!
چنین افزایش بودجه‌ای تدوین کرده‌اند؟! آقایان برای رفع بیکاری چه‌کار کردند؟! تا دیروز پول مملکت را محمود احمدی‌نژاد به ونزوئلا می‌داد حالا آقایان این پول را به حزب‌الله لبنان تقدیم می‌کنند! همین‌ها باعث می‌شود که فقر و شکاف طبقاتی در کشور بالا برود. بودجه و اقتصاد ما به‌شدت سیاست‌زده است. در این مملکت هر کسی زورش بیشتر است، از پول و بودجه این ملمکت بیشتر سهم دارد. بودجه باید برای مردم باشد نه برای گروه‌های خاص. تعداد زیادی از مردم ما زیر خط فقر هستند و در تامین معیشت دچار مشکل هستند، طبیعی است که آمار دزدی بالا می‌رود. آمار زنانی که دختران‌شان را با پول به مردان اجاره می‌دهند به شدت بالا رفته است! الان افزایش بودجه برخی از همان نهادهایی که در این همه سال یک درصد هم سود برای مردم نداشته است، چه دلیلی داشته است؟
*دلیل بی توجهی دولت های چند سال اخیر نسبت به وضعیت حال حاضر معیشت و اقتصاد مردم چیست؟ چون ما الان فقط با بحران اقتصادی رو به رو نیستیم بلکه با موجی از بحران‌های اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی هم رو به رو هستیم!
سیاست‌زدگی، نفوذ گروه‌های خاص و اقتدارگرایی همین وضعیت را برای کشور ایجاد می‌کند.
*شما اذعان داشتید که عزم راسخی از دولت ابراهیم رئیسی برای حل مشکلات کشور نمی‌بینید. با توجه به شرایط حال حاضر کشور، پیش‌بینی شما در خصوص شرایط حال آینده وضعیت کشور چیست؟
ما سال‌ها قبل هم در خصوص افزایش جرم و جنایت‌ها در اثر وضعیت بد معیشتی مردم بارها تذکر دادیم و مقاله نوشتیم. به اعقتاد بنده وضعیت از این چیزی که است بسیار وحشتناک‌تر خواهد شد. زنگ‌های خطر به صدا در آمده است. بنده ۳۲ سال قبل نوشتم که روح وحشتناک انسان شرافتمند از بین رفته است. دولتمردان در افکار خود خانه‌تکانی کنند. تا وقتی‌که برنامه‌ریزی بودجه کشور تحت نفوذ گروه‌های اقتدارگرا است و گروه‌های نفوذ در کشور هر کدام پول و نان این مملکت را به زور به سمت خودش می‌کشند، وضعیت کشور بدتر خواهد شد. چرا دولت پاسخگوی این سوال نیست که به چه دلیل بودجه فلان نهاد ۱۶ برابر شده است؟! این راهی که این آقایان در پیش گرفته‌اند به ناکجاآباد خواهد رسید. بودجه باید براساس علم تدوین شود نه اینکه بگویند بودجه فلان نهاد ۱۲ درصد افزایش پیدا کند! وقتی فکری به حال جوانان نمی‌شود مشخص است این جوان بیکار به سمت دزدی گرایش پیدا می‌کند. به اعتقاد بنده روز به روز سن جرایم در حال کاهش است و حتی در آینده نزدیک تنوع در جرایم بسیار گوناگون‌تر خواهد شد و در نهایت منجر به اعتراض ها از سوی بخشی از مردم در سطح کشور منجر خواهد شد./ نازیلا معروفیان
