نیروهای کار در آستانه اولین سالگرد قتل مهسا و آغاز جنبش «زن، زندگی، آزادی»

در یک سال گذشته اعتراضات متشکل نیروهای کار، به موازات جنبش «زن، زندگی، آزادی»، در محل های کار و اماکن عمومی در سراسر ایران ادامه داشته است. تظاهرات هفتگی و سراسری معلمان و بازنشستگان و اعتصابات و اعتراضات گسترده کارگران صنعتیِ پروژه ای و پیمانی از جمله این دسته از اعتراضات بودند.

در این مدت شاهد دستگیری، حبس، شکنجه و حتی اعدام زحمتکشان و مزدبگیرانی بودیم که در اعتراضات جنبش آزادی خواهانۀ «زن، زندگی، آزادی» شرکت داشتند. زندگی نامه و گواهی خانواده های دستگیر شدگان نشان میدهد که بسیاری از آنان زحمتکشانی هستند که در پی شرکت شان در مراسم یادمان کشته شدگان جنبش «زن، زندگی، آزادی» در گورستان ها، و یا حضورشان در اعتراضات خیابانی دستگیر، زندانی و یا حتی اعدام شده اند. تا کنون حضور نیروهای کار در جنبش «زن، زندگی، آزادی» خارج از چهار چوب اعتراضات و اعتصابات متشکل صنفی بوده است. ولی اعضای نهاد های صنفی در نوشته هایی که در شبکه‌های اجتماعیِ صنفی منتشر شده، از خواست های جنبش حمایت کرده اند. مطالبات اجتماعی و شخصی که انگیزه شرکت نیروهای کار در تظاهرات متشکل صنفی و «زن، زندگی، آزادی» شده در رابطه اند با نداشتن امنیت کاری و اقتصادی، سلامتی در محیط کار، بی اعتنایی مسئولان به کرامت انسانی زحمتکشان، و نبود عدالت اجتماعی و دمکراسی.

دو دسته از آمار های منتشر شده توسط مراجع دولتی بر بی توجهی مسئولین به سلامت، امنیت و کرامت انسانی کارگران و ازدیاد فاحش فشار اقتصادی بر زحمت‌کشان و مزدبگیران گواهی می دهند. دسته اول آمار افزایش سوانح ناشی از کار است که به معلولیت یا فوت کارگران در محل کار منجر شده است. دسته دوم به بالا رفتن آمار خودکشی در میان کارگران اشاره میکند. این دو دسته آمار در رابطه ارگانیک با یکدیگر و با سیاست های کلانِ دولتی هستند.

بنا بر گزارش ایلنا^(۱) و کانالهای اجتماعیِ تشکل های کارگری^(۲)، تصادفاتِ مرگبار در حین کار، در سال گذشته جان ۱۹۰۰ کارگر و مزدبگیر را گرفته است. این نوع تصادفات که آخرین مورد آن کشته شدن ۶ کارگر معدن زغال‌سنگ دامغان در تاریخ یکشنبه ۱۲ شهریور ۱۴۰۲ است، بیش از هر چیز به خاطر بی توجهی کارفرمایان و فقدان وسایل ایمنی در محل کار اتفاق می‌افتند. این بی توجهی در مورد کارگرانِ موقت، فصلی یا پیمانی به مراتب بیشتر است. علاوه بر این، بسیاری از کارگرانِ موقت و مهاجر و خانواده هایشان حتی به بیمه های پزشکی و اجتماعی هم دسترسی ندارند.

تعداد دیگری از تصادفات مرگبار کاری در میان کارگرانِ صنعتیِ پرسابقه رسمی و آشنا با ضوابط ایمنی اتفاق میافتند. بی توجهی پیمانکاران و عدم رعایت ضوابط ایمنی و پیشگیری علت اصلی این گونه تصادفات است. تصادف مرگبار در معدن زغال‌سنگ دامغان از این نوع بود چرا که دستگاهی که ۲۰ دقیقه قبل از انفجار برای اندازه گیری شدت و غلظت گاز در تونل معدن استفاده شده بود فشار گاز را عادی تخمین زده بود^(۳). بنا به گواهی کارگران، این دستگاه در سال ۱۳۴۸ خریداری و نصب شده بود.

بخش دیگری از اینگونه تصادفات ناشی از عدم تمرکز ذهنی کارگران و مشغولیت های ذهنی آنان، در رابطه با ناامنی مالی و شغلی و مشکلات بهداشتی و درمانی شان است. فشار روانی بر کارگران سبب بالا رفتن آمار ایست قلبی و یا سکته مغزی در شرایط سخت کاری از جمله دمای بالا و غیر قابل تحمل در حین کار شده است.

بالا رفتن آمار خودکشی در میان کارگران نیز مربوط به همین فشار ها است. آمار خودکشی کارگران در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد از ابتدای سال تا دی ماه «۲۳ کارگر ساکن یا شاغل در استان‌های خوزستان، کرمان، فارس، سمنان، خراسان رضوی، ایلام، گیلان، کرمانشاه، قزوین، کهگیلویه ‌و بویراحمد، آذربایجان غربی و گلستان، به دلیل فقر، معوقات و طلب‌های مزدی یا تعدیل و اخراج از محل کار، خودکشی کرده‌اند که صرف‌نظر از تاریخ تقویمی ثبت خودکشی‌ها، به‌ طور میانگین، هر ۱۲ روز یک کارگر برای پایان دادن به زندگی خود اقدام کرده است.»^(۴)  

بنا به گزارش سازمان جهانی بهداشت^(۵) مطالبات بالای محیط کار، شرایط کاری غیر استاندارد، نبود برنامه های سلامت کارمندان، دستمزد کم و کارهای پاره وقت از جمله آسیب های شناخته شده ای هستند که منجر به خودکشی کارگران میشوند. کارگران موقت و فصلی جدا از فشار های ناشی از نداشتن امنیت مالی و سلامتی در محل کار، دوری از خانواده هایشان شرایط سخت زندگی در خوابگاه های کارگران و ناامیدی را نیز از دیگر دلایل بالا رفتن آمار خودکشی کارگران میدانند. روزنامه اعتماد در گفتگو با حسین راغفر در این رابطه مینویسد^(۶) «خودکشی و به خصوص خودسوزی را باید به عنوان یک طغیان در نظر گرفت، به عنوان نوعی شورش ولی این شورش به جای اینکه علیه عوامل شکل بخشی این نارضایتی باشد، علیه خود فرد است.» «این انتخاب، ارتباط تنگاتنگی با معیشت و زندگی مردم دارد و حتما سیاست‌های اقتصادی و ناامیدی از آینده و یافتن مفر خروج از این بحران روحی روانی و معیشتی که منشا بسیاری از بحران‌هاست عامل موثر در این انتخاب افراد بوده است.»

نیروهای کار، زنان و بسیاری دیگر از شهروندان خواستار عدالت اجتماعی و دمکراسی‌اند. آنها می بینند که حکومت توان کشور داری و کارآمدی ندارد و به جای پاسخ‌گویی به مشکلات اقتصادی و خواست های به حق مردم به سرکوب فعالانِ صنفی، نافرمانانِ مدنی و شرکت کنندگان در جنبش «زن، زندگی، آزادی» روی میاورد. تظاهرات و اجتماعات مسالمت آمیز را اغتشاش و معترضان را اغتشاش گر می نامد! در عین حال، هر روز آمارهای فریبنده دولتی، که از شرایط واقعی زندگی مردم فاصلۀ زیادی دارند، نوید کم تر شدن حجم تورم، کنترل رشد نقدینگی^(۷) و بالا رفتن تولید و جایگاه جهانی اقتصاد ایران را میدهند^(۸) و دستمزد کارگران و مزدبگیران را بدون تناسب با نرخ رشد تورم تنظیم میکنند.  همه اینها در حالی است که بنا به گزارشات نشریات داخل کشور قدرت خرید مزدبگیران هر روز کم تر میشود^(۹).

همزمان با نابسامانی های اقتصادی و بی توجهی دولت به امنیت نیروهای کار، لوایحی که مورد حمایت و اتفاق جمعی مردم نیستند، از جمله «لایحه حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» و برنامه هفتم توسعه را در مجلسی که منتخب مردم نیست، در خفا، به تصویب می‌رسانند. این لوایح، با تمرکز بر کنترل دولتی بر زندگی خصوصی و جنسیتی شهروندان و سیاست هایی که بر اساس مدل های ورشکسته نئولیبرالیزم امریکایی برای سودجویی سرمایه داری لجام گسیخته طراحی شده‌اند، اکنون خود علت نارضایتی‌های عمومی، برآمد های کارگری و نا فرمانی‌های مدنی در ماه های اخیر بوده اند.

اعتراضات کارگری، دوشادوش «جنبش مهسا» در پی رسیدن به عدالت اقتصادی و اجتماعی، امنیت شهروندان و دموکراسی هستند. در آستانه یک سالگی جنبش «زن، زندگی، آزادی» از مبارزات نیروهای کار و شهروندان ایران در راه عدالت، برابری و دموکراسی حمایت می کنیم.

منابع:

۱. ایلنا: «نقدی بر آمار بالای حوادث ناشی از کار»

 https://www.ilna.ir/بخش-کارگری-۹/۱۳۵۷۶۸۷-نقدی-بر-آمار-بالای-حوادث-ناشی-از-کار-برای-مرگ-کارگر-چه-رنگی-پیشنهاد-می-دهید

۲. کانال تلگرام اتحاد باز نشستگان. https://t.me/GEtehadbazneshastegan/44895

۳. تسنیم:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/06/13/2951761/توضیحات-وزیر-کار-درباره-انفجار-معدن-طرزه-غلظت-گاز-معدن-۹۰۰-پی-پی-ام-بود-فیلم

۴. فردای اقتصاد: «آمار تکان دهنده از خودکشی کارگران به دلیل فقر»

https://www.fardayeeghtesad.com/news/11482/آمار-تکان-دهنده-از-خودکشی-کارگران-به-دلیل-فقر

۵. پیشگیری از خودکشی در محیط کار. دپارتمان بهداشت روان و سوءمصرف مواد- مدیریت بیماریهای روانی و اختلالات مغزی سازمان جهانی بهداشت- ژنو ۲۰۰۶. ترجمه نافعه رسولی و آیدا قائممقام فراهانی.

https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/43502/9789241594387-per.pdf?sequence=44&isAllowed=y

۶. مرگ در شعله های اعتراض. بنفشه سام‌گیس. اعتماد.

https://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/188605/مرگ-در-شعله%E2%80%8Cهای-اعتراض

۷. فارس: «کاهش ۱۹ درصدی نرخ تورم ۱۲ ماهه در آذر ۱۴۰۱.»

https://www.farsnews.ir/news/14011115000262/کاهش-۹-درصدی-نرخ-تورم-۲-ماهه-در-آذر-۴۰

۸. تسنیم: «رتبه ۲۲ ایران در بین بزرگترین اقتصادهای دنیا در ۲۰۲۲»

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/01/25/2879718/رتبه-۲۲-ایران-در-بین-بزرگترین-اقتصادهای-دنیا-در-۲۰۲۲-جدول

۹. کامیار فکور: «سقوط به دره فقر». هم میهن آنلاین.

https://hammihanonline.ir/news/society/sqwt-bh-drh-fqr