محمد جواد ظریف وزیر خارجە ایران در همایش بین المللی ‘الگوهای نظم منطقەای در جهان پس از داعش’ در مورد نظم جدید منطقە پس از داعش گفت کە “نظم جدید در آینده نتیجه و برآیندی از اقدامات ما در منطقه است. آنچه ما به عنوان جمهوری اسلامی برای نظم در حال شکل‌گیری، طراحی می‌کنیم این است که فکر نمی‌کنیم معادلات دیگری نظم را شکل می‌دهد.”
پس از این سخنرانی، بهرام قاسمی سخنگوی وزارت خارجە در مصاحبەای در این خصوص گفت کە “نمی‌توانم با این برداشت از سخنان دکتر ظریف موافق باشم. بحث هژمونی ایران در منطقه مطرح نیست.” او از اعتقاد جمهوری اسلامی بە روابط متعادل توام با احترام متقابل با همه کشورهای منطقه وهمسایگان خود خبر داد.
با توجە بە سخنان اخیر روحانی کە گفت آمادە مذاکرە با همسایگان دربارە امنیت منطقەایم، واضح است کە وزیرخارجە در جریان سخنرانی خود بی احتیاطی کردە و آنچە را کە نبایست، بر زبان راندە است. چنین بی احتیاطی ای از جانب ظریف غیرمعمول می نماید.
اما اگر سخنان فرماندە ارشد نظامی آمریکا در خاورمیانە را مبنا قرار بدهیم کە گفت ایران بە بزرگترین تهدید برای ثبات بلند مدت منطقە تبدیل شدە است، می توان بە دلیل بی احتیاطی ظریف پی برد. واقعیت این است کە وزیر خارجە جمهوری اسلامی با ابراز این سخنان، ناخواستە از پیروزی قاطع منطقەای ایران و شکست رقیبان می گوید، سخنانی کە با توجە بە وضعیت روابط ایران با اروپا و تنش بر سر برجام با آمریکا، می تواند پیامدهای منفی زیادی دربرداشتە باشد و وضعیت را از آنچە کە هست برای کشور پیچیدەتر کند. بیهودە نیست کە همکار وی در وزارت خارجە و نیز شخص رئیس جمهور پا بە میدان می گذارند و مستقیم و غیرمستقیم سعی در زدودن آن از اذهان دارند.
اما واقعیت چیست؟
می توان گفت کە هم اکنون ایران در سطح منطقە از آنچنان امتیازاتی بهرەمند است کە حاضر باشد با توجە بە نزدیک شدن مهلت ترامپ تا ماە مە بر سر خواستەهایش در مورد برجام، وارد یک تعامل جدی با کشورهای رقیب منطقەای بر سر تقسیم منافع باشد. جمهوری اسلامی خوب می داند کە بەعقب راندن ترامپ هم محتاج یک برخورد دیپلماتیک با کشورهای اروپائیست و هم با کشورهای رقیب منطقەای. اعلام اینکە این ایران است کە طراح الگوی نظم منطقەای پس از داعش است، بشدت بە روندهای دیپلماتیک ضرر خواهد رساند و باعث تحریک اروپا و رقبای منطقەای خواهد شد.
اما حتی اگر جمهوری اسلامی از زبان ظریف این امر را بر زبان هم نراند، کشورهای دیگر، از واقعیت های منطقە آگاهند و درست بهمین جهت است کە غرب در پی کنترل سیستم موشکی ایران است و رقبای منطقەای، از جملە عربستان، در پی تشدید هم پیمانی با ایالات متحدە علیە ایران.
البتە علیرغم تمامی این موارد، باز باید گفت کە وارد شدن رقابتهای منطقەای بە فاز سیاسی و دیپلماتیک، نیکوست و برای احتراز از تشدید جنگ باید هرچە بیشتر خواهان آن شد. اما سئوال این است کە آیا غرب و عربستان می توانند با یک ایران قدرتمند وارد مذاکرە شوند؟ یا اینکە قبل از آن باید لااقل شکستهای سنگینی را بە آن تحمیل کنند؟ و یا اینکە شاید برنامە، حذف جمهوری اسلامی است؟
نمی توان با قطعیت از استراتژی ایالات متحدە در یکی از این موارد گفت، امکان چرخش هر آن وجود دارد، اما واضح است کە آمریکا در شرایط کنونی وارد چنین روندی نخواهد شد و همین بر دیپلماسی و سیاست کشورهای عربی از جملە عربستان تاثیر می گذارد. آمریکا تا زمانی کە ایران بعنوان دشمن این کشور ظاهر می شود، نمی گذارد روندهای سیاسی و دیپلماتیک پا بگیرند و بە آن نتایجی منتهی شوند کە مد نظر جمهوری اسلامی است.
جمهوری اسلامی از ترس خارج شدن آمریکا از برجام، بر فعالیتهای دیپلماتیک و سیاسی خود افزودەاست. احتیاط کنونی را باید بیشتر از این زاویە دید.
مورد تصحیح بیان ظریف از جانب سخنگوی وزارتش، بسیار شبیە بە سخنان نااندیشیدە ترامپ و تصحیح آنها از طرف وزیر خارجەاش است. اگرچە آنجا ترامپ تندرو است و اینجا ظریف میانەرو!
