امروز سه‌شنبه ۱۹ اردیبهشت، در نیویورک مجمع عمومی سازمان ملل برای انتخاب ۴۷ عضو شورای حقوق بشر که جانشین کمیسیون حقوق بشر با ۵۳ عضو شده است، تشکیل جلسه خواهد داد.
قرار است ۱۳کشور از میان ۱۴ کشور کاندیدا از آفریقا، ۱۳ کشور از میان ۱۸ کشور کاندیدا از آسیا، ۶ کشور از میان ۱۳ کشور کاندیدا از اروپای شرقی، ۸ کشور از میان ۱۱ کشور کاندیدا از آمریکای جنوبی و حوزه کارائیب و ۷ کشور از میان ۹ کشور کاندیدا از اروپای غربی و دیگر کشورها با رأی مخفی ۱۹۱ عضو سازمان ملل متحد برای عضویت در این شورا انتخاب شوند. برای انتخاب هر کشور ۹۶ رأی موافق لازم است و در صورتی‌که کشورهای بیشتری از حد نصاب رأی کافی به دست آورند، کشور هائی که رأی بیشتری آورده‌اند، انتخاب خواهند شد.
تفاوت اندک تعداد کاندیداها و انتخاب‌شدگان رقابت چندانی را در ۳ گروه از گروه‌های یادشده ایجاد نخواهد کرد. در گروه آفریقا با اینکه اکثر کاندیداها کارنامه درخشانی از نظر رعایت حقوق بشر ندارند، تنها یک کشور انتخاب نخواهد شد و فاصله‌ی کشورها از نظر رعایت حقوق بشر چنان نیست که عدم انتخاب کشور معینی دست‌آورد بزرگی برای کوشندگان حقوق بشر به حساب آید. در این گروه تونس کاندیداست که رهبر آن زین‌العابدین بن علی، از سوی گزارشگران بدون مرز، عنوان “دشمن آزادی مطبوعات” گرفته است. کشورهای دیگر آفریقایی کاندیدا اغلب از نظر رعایت موازین حقوق بشر و دموکراسی در کشور سابقه خوبی ندارند.
بسیاری از آنها چون کامرون، زامبیا، الجزایر، مراکش، نیجریه در زمره کشورهای غیر آزاد به حساب می‌آیند و کشورهایی چون آفریقای جنوبی، سنگال، مالی و غنا در این گروه در اقلیت هستند. بنابراین در این گروه احتمالا بیََش‌ترین دولت‌های ناقض حقوق بشر به شورا راه خواهند یافت. کوشندگان حقوق بشر ابراز خوشحالی خود را از اینکه کشورهایی چون لیبی، سودان، کنگو، اریتره، اتیوپی و زیمبابوه که قبلا عضو کمیسیون بودند، این بار کاندیدا نشدند، پنهان نمی‌کنند. چرا که در هر حال این احتمال که بعضی از این کشورها یا کشورهایی چون ساحل عاج، گینه استوایی، در صورت کاندیدا شدن به شورا راه یابند وجودداشت.
در گروه اروپای غربی و سایر کشورها ۹ کشور کاندیدا هستند که ۷ کشور عضو اتحادیه اروپا و کانادا و سویس را شامل می‌شود. این کشورها همگی کارنامه خوبی از نظر رعایت حقوق بشر و آزادی در کشورشان و همچنین مقابله با نقض حقوق بشر در جهان دارند. در این گروه چه بسا همه کشورها رای کافی بیاورند و دو کشوری که کمترین آراء را کسب کنند، از دور خارج شوند.
در گروه آمریکای لاتین و حوزه کارائیب هم رقابت سخت نیست، اما دشواری‌های معینی وجود دارد. کشورهای کاندیدا شده از این منطقه عمدتا در زمره کشورهای آزاد و نیمه‌آزاد به‌حساب مِی‌آیند. کشورهای کوبا، ونزوئلا و گواتمالا در این گروه موارد بیشتری از نقض حقوق بشر را در کارنامه‌ی خود دارند. با این‌همه با توجه به سابقه و محبوبیت کوبا در میان کشورهای جهان سوم بعید به‌نظر مِی‌رسد که کوبا در میان ۸ کشور انتخاب‌شونده از این منطقه نباشد
رقابت در گروه کشورهای اروپای شرقی به علت بالاترین میزان تعداد کاندیداها به کرسی‌ها فشرده‌تر است. ۶ کشور عضو اتحادیه اروپا، رومانی، آلبانی و اوکراین که تلاش مِی‌کنند استانداردهای دموکراسی و حقوق بشر را با معیارهای اروپا نزدیک کنند، هر سه کشور ماوراء قفقاز و همچنین روسیه کاندیداتوری خود را اعلام کرده‌اند. حضور روسیه و آذربایجان در این گروه بیش از همه از جانب کوشندگان حقوق بشر ناخوشایند تلقی شده است. با این وجود به‌نظر نمی‌رسد که اعتراض فعالان سازمان‌های غیر دولتی حقوق بشر به‌جایی برسد و ملاحظات عدیده که مهم‌ترین آن عضویت دائمی روسیه در شورای امنیت استٍ، به احتمال زیاد مانع آن خواهد شد نمایندگان دولت‌ها در مجمع عمومی رأی کافی به روسیه ندهند.
اما تعیین‌کننده‌ترین انتخابات در گروه آسیا صورت خواهد پذیرفت. هرچند که نسبت تعداد کاندیداها به کرسی‌ها چندان بالا نیست و تنها ۵ کشور از ۱۸ کشور نامزد به شورا راه نخواهد یافت. در این گروه نیز متاسفانه تقریبا همچون گروه آفریقا تعداد کاندیداهایی که نقض شدید حقوق بشر متهم هستند، کم نیست. خبرنگاران بدون مرز در گزارش اخیرشان مقامات پنج کشور بنگلادش، چین، ایران، پاکستان و عربستان سعودی را “دشمنان آزادی مطبوعات” خوانده‌اند. کوشندگان حقوق بشر امیدوار هستند که نام هیچ یک از این کشورها از صندوق انتخابات فردا بیرون نیاید. اما ملاحظه‌ای که در مورد روسیه ذکر شد، در ارتباط با چین نیز صادق است و بعید می‌نماید که چین در شورای آتی حضور نداشته باشد. حتا در مورد عربستان و جمهوری اسلامی هم این احتمال که آنان رای کافی را کسب کنند منتفی نیست. در این گروه نیز کشورهایی چون نپال، ویتنام، سوریه و سریلانکا که قبلا عضو کمیسیون بودند، برای عضویت در شورا نامزد نشدند.
جمهوری اسلامی با “اعتماد به نفس” کاذبی که اخیرا پیدا کرده است، جسارت حضور در این عرصه را به خود داده است. شاید کسب ۹۶ رأی برای جمهوری اسلامی رویائی بیش نباشد. ولی ظاهراً رژیم به این طریق با زدن تیری در تاریکی، می‌خواهد از میزان “اعتبار” و در واقع بی‌اعتباری خود در جامعه بین‌المللی مطمئن گردد و ماجراجوئی‌های بعدی خود را بر این اساس “تنظیم” کند. شاید هم این امر بیشتر مصرف داخلی داشته و حکومت خواسته باشد با عنوان اینکه جهان کنونی در مقابلش صف‌آرائی کرده است، از وجود روحیات ناسیونالیستی در میان مردم کشور و به‌خصوص جوانان، به نفع خود بهره‌برداری کند.
رأی‌گیری‌های امروز مخفی است و این نمایندگان دولت‌ها هستند که فردا رأی خود را به صندوق‌ها می‌اندازند. کوشندگان سازمان‌های غیر دولتی حقوق بشر، در روزهای اخیر تلاش کرده‌اند که نظر رأی‌دهندگان را به موارد نقض حقوق بشر در کشورهایی که کارنامه‌ی سیاهی در این مورد دارند، جلب کنند. با این حال برای آن‌که تصویر دقیق‌تری از موضع جامعه جهانی در کلیت خود که در تصمیمات مجمع عمومی سازمان ملل بازتاب می‌یابد، داشته باشیمٍ، ساعات دیگری نیز باید صبر کنیم.
فرود سیاوش‌پور(حسن نایب هاشم)
