نجف دریابندری، نویسنده، مترجم و عضو قدیمی کانون نویسندگان ایران، روز دوشنبه پانزدهم اردیبهشت ۱۳۹۹ چشم از جهان فرو بست. دریابندری به سال ۱۳۰۹ در خانواده‌ای اصالتا بوشهری در آبادان متولد شد. پیش از دریافت دیپلم متوسطه درس و مدرسه را رها کرد و به خودآموزی زبان انگلیسی پرداخت و به استخدام شرکت نفت درآمد. اشتغال او در شرکت نفت مصادف بود با جنبش ملی شدن صنعت نفت. دریابندری جوان که در آن سال‌ها به حزب توده‌ی ایران پیوسته بود و در اعتصابات و اعتراضات کارگران شرکت نفت حضوری فعال داشت، پس از کودتای ۲۸ مرداد بازداشت و روانه‌ی زندان شد. بیدادگاه رژیم گذشته ابتدا او را به اعدام محکوم کرد، چندی بعد حکم او به حبس ابد، سپس به پانزده سال و در تجدید نظر نهایی به چهار سال زندان کاهش یافت. وی از فرصت زندان برای مطالعه و ترجمه‌ی متون فلسفی بهره گرفت و کتاب “تاریخ فلسفه‌ی غرب” اثر برتراند راسل را با زبانی شیوا و در عین حال ساده و روان به فارسی برگرداند. پس از آزادی از زندان در موسسه‌ی فرانکلین و سپس در رادیو و تلویزیون ملی ایران به عنوان مترجم و سر ویراستار مشغول به کار بود و پس از انقلاب بهمن ۵۷ از کار اداری کناره گرفت و یکسره به نوشتن و ترجمه پرداخت.
دریابندری انسانی خودساخته بود. او با اتکا به هوش والا، سختکوشی، پشتکار و درس‌هایی که از زندگی در میان مردم آموخته بود، به یکی از برجسته ترین نویسندگان و مترجمان ایران تبدیل شد. ترجمه برای او، نه برگرداندن محتوای یک کتاب از زبانی به زبان دیگر، بلکه گونه‌ای از آفرینش خلاقانه‌ی ادبی در زبان فارسی بود. از این رو نثر او در ترجمه‌ی متون ادبی و فلسفی بی‌تردید بخشی از گنجینه‌ی زبان فارسی معاصر است.
بسیاری از کتابخوان‌های زبان فارسی در بیش از نیم قرن اخیر، نویسندگانی چون همینگوی، فاکنر، مارک توین، دکتروف و ایشی گورو را از طریق ترجمه‌های او شناخته‌اند. انتخاب‌های او از بین آثار ادبی و فلسفی جهان برای ترجمه، انتخاب‌هایی سنجیده و در راستای اعتلای خرد فلسفی و هنر داستان‌نویسی در ایران بود. یکی از ویژگی‌های کتاب‌هایی که نجف دریابندری ترجمه کرده است، مقدمه‌های مفصل، عالمانه و نقادانه‌ای است که او بر آنها افزوده است؛ مقدمه‌هایی که مستقل از متن اصلی، به عنوان نمونه‌هایی مثال‌زدنی از مقاله و جستارنویسی در زبان فارسی، خواندنی و آموختنی است. چیره دستی دریابندری در طنزنویسی یکی دیگر از ویژگی‌های آثار او به ویژه در کتاب “چنین کنند بزرگان” است که بارها تحسین منتقدان را برانگیخته است.
وداع با اسلحه و پیرمرد و دریا اثر همینگوی، گور به گور و یک گل سرخ برای ایمیلی اثر فاکنر، بازمانده‌ی روز اثر ایشی گورو، رگتایم و بیلی باتگیت اثر دکتروف، فلسفه ی روشن‌اندیشی اثر ارنست کاسیرر و کتاب مستطاب آشپزی (با همکاری فهیمه راستکار) از جمله آثاری است که از نجف دریابندری به یادگار مانده است.
کانون نویسندگان ایران ضایعه‌ی درگذشت این نویسنده و مترجم برجسته را به خانواده‌ی او و جامعه‌ی فرهنگی و ادبی مستقل ایران تسلیت می‌گوید.
کانون نویسندگان ایران
16/ 2/1399
