سه حوزه و دلیل اصلی مخالفت با سند۲۰۳۰ یونسکو موارد زیر هستند:
– برابری زن و مرد در آموزش: به رغم اینکه این مساله در فرهنگ و اسناد و برنامه‌های آموزشی جمهوری اسلامی وجود دارد، اما در سند یاد شده به مواردی چون «تغییرِ کتبِ درسی» با حذفِ «نقش های مادری و همسری» و مشابه نشان دادن زن و مرد در تمام عرصه ها اشاره شده است.
– نفوذ افکار و جریان های غیر دینی: از دیگر موارد انتقاد از سند آموزش موصوف، «غیراسلامی و غیردینی» شدن آموزش در ایران است.
این امر صریح و آشکار در کتابچه های راهنمای یونسکو با عنوان«آموزشِ همگانیِ جهانی» تصریح شده است.
در حقیقت در چارچوب و چوکات فرهنگ غربی«مبانی دینی» در کتاب‌ها و آموزه های آموزشی نباید بگنجد.
– نظارت و دخالت خارجی: سومین انتقاد به سند۲۰۳۰ یونسکو بشمار می رود. از این حیث، در این سند به انتقال علم و تکنولوژیِ آموزشی بین کشورها اشاره گردیده است و منتقدان و مخالفان در جمهوری اسلامی این بخش از سند را به نظارت مستشاران خارجی بر آموزش وپرورش تعبیر می نمایند. در حقیقت منتقدان این سند به این جهت که سازمان یونسکو می‌تواند متأثر از برخی نهادها و سازمان های سلطه گرِ غربی باشد، مخالفت می کنند.»
یونسکو در چارچوب شعار «آموزش برای همه» برنامه‌های آموزشی برای کشورهای عضو خود تدوین می‌کند که مدت زمان اجرای آن نیز (۱۵ساله) است.
برنامه آموزش نخست این سازمان در سال(۲۰۳۰) ارائه شد که تا سال(۲۰۵۰) اجرای آن پایان یافت. در همان سال با توجه به اتمام برنامه یاد شده، یونسکو به عنوان «متولی امر»، برنامه دوم را تحت عنوان «برنامه آموزشی۲۰۳۰» در اجلاسی که در «اینچئون» کره جنوبی با حضور سران و وزرای آموزش و پرورش کشورهای عضو برگزار شد، مطرح کرد. این برنامه پس از تصویب برای بررسی نهایی به اجلاس روسای جمهور در نیویورک فرستاده شد که مورد تائید آنها قرار گرفت.
در حقیقت کمیسیون ملی یونسکو، نقش رابط و هماهنگ کننده سازمان یونسکو را که مقر آن در فرانسه است، با نهادها و دستگاه‌های اجرایی جمهوری اسلامی بر عهده دارد. این کمیسیون در حوزه های آموزش، علوم اجتماعی، علوم طبیعی، فرهنگ و ارتباطات فعالیت دارد.
البته مراد اصلی یونسکو، کمک به گسترش صلح و دستیابی به توسعه ایدار است. یونسکو برای دست پیدا کردن به اهداف هفده گانه توسعه پایدار، سند(۲۰۳۰) را در دستور کار خود قرار داده است و بر آموزش ومسئولیت های اجتماعی به عنوان زیرساخت های توسعه پایدار تأکید می‌ورزد که نقش کمیسیون در ایجاد هماهنگی میان نهادهای ملی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برنامه آموزش۲۰۳۰، نقشه راه پانزدع سال آینده جهان در حوزه آموزش است.
برنامه آموزش۲۰۳۰ بر مبنای سه توافقنامه جامع بین‌المللی شکل گرفته است:
۱- توافقنامه مسقط که در نشست جهانی آموزش برای همه، در(۱۴مای۲۰۱۵) در مسقط عمان با حضور وزیر آموزش و پرورش وقت جمهوری اسلامی به تصویب رسید.
۲- بیانیه آموزش ۲۰۳۰ اینچئون کره جنوبی که در مجمع جهانی آموزش برای همه، در (مای۲۰۱۵) در کره جنوبی مصوب گردید.
۳- دستورکار ۲۰۳۰ برای توسعه پایدار که به عنوان قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل در اجلاس سران(توسط روسای دولت ها) در سپتامبر(۲۰۳۰) در نیویورک تصویب گردید.
یونسکو به عنوان متولی آموزش، علوم و فرهنگ در مجموعه سازمان ملل متحد و به دلیل نقش اصلی که درهدایت و راهبری آموزش در جهان ایفا می کند، به عنوان مسئول اصلی اجرای (هدف چهارم) این دستور کار که عنوان آن به سوی آموزش و یادگیری مادام العمر با کیفیت، برابر و فراگیر است، تعیین گردیده است.
یونسکو دارای سه نقش اساسی در تحقق آموزش ۲۰۳۰ است:
۱- هدایت هماهنگی و ایجاد شراکت و همکاری
۲- بازبینی، نظارت و گزارش دهی در خصوص پیشرفت‌های انجام یافته در زمینه اهداف آموزشی
۳- تقویت دولت های عضو در اجرای دستورکار جدید آموزش که هدف چهارم دستور کار را تشکیل می‌دهد نقش اصلی و محوری در تحقق اهداف دستورکار۲۰۳۰ برای توسعه پایدار دارد. در این امر آموزش تنها به هدف چهارم محدود نیست، بل، در تحقق اهداف دیگر نیز نقش کلیدی دارد که عبارتند از:
– پایان بخشیدن به فقر(هدف نخست)، بهداشت و رفاه انسانی (هدف سوم)،برابری جنسیتی(هدف پنجم)، کار شایسته و شرافتمندان(هدف هشتم) تولید و مصرف مسئولانه(هدف دوازدهم) و کاهش تعییر اقلیم(هدف سیزدهم)
در‌واقع آموزش قادر است پیشرفت به سوی تحقق همه اهداف دستورکار را تسریع نماید و به این واسطه ضروری است تا به عنوان بخشی از راهبردهای تحقق یک از اهداف دستورکار در نظر گرفته شود.
یکی از تعهدات جمهوری اسلامی در صحنه بین المللی، برنامه آموزش۲۰۳۰ است:
– تشکیل کارگروه ملی برنامه آموزش۲۰۳۰ با مسئولیت وزیر آموزش و پرورش و حضور نهادها و دستگاه هایِ سهیم (از جمله وزارت علوم، بهداشت و…) در امر آموزش به موجب تصویب نامه هیئت دولت به شماره ۷۶۴۰۳/۵۲۹۱۳ مورخ۱۳۹۵،۶،۲۵به پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش
۲و ۳- تشکیل ۳۰ کارگروه ملی با تمرکز بر وزارتخانه ها و نهادهای آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات وفناوری، بهداشت،درمان و آموزش پزشکی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و…به منظور تدوین سند ملی آموزش۲۰۳۰ جمهوری اسلامی که با حضور وزرا و معاونین وزارتخانه های یاد شده و نهادهای تخصصی ملل متحد از جمله یونسکو، یونیسف و.. نیز اعضای کارگروه های تخصصی سند۲۰۳۰ در تهران در تاریخ (۲۰،۹،۱۳۹۵) رونمایی گردید. این برنامه آموزشی به نام « به سوی آموزش و یادگیری مادام العمر با کیفیت، برابر و فراگیر؛ نامگذاری شده است.
هدف فراگیری
در چارچوب عمل، آموزش۲۰۳۰ مورد تأکید قرار گرفته است(هدف چهارم) تضمین آموزش با کیفیت برابر و فراگیر و ترویج فرصت های یادگیری مادام العمر برای همه است. بر این اساس، دولت ها مکلف شده‌اند از تمامی ابزارها به منظور تحقق این هدف استفاده نمایید.
چند اصل بنیادین به منظور تحقق این هدف در نظر گرفته شده است که این اصول عبارتند از:
۱- آموزش یکی از حقوق بنیادین انسان است، برای تحقق این حق، کشورها باید دسترسی به آموزش با کیفیت را به مشکل رایگان و اجباری برای همه گسترش بخشند.
۲- آموزش یک کالای عمومی است که مسئولیت اصلی آن بر عهده دولت هاست. نقش دولت ها در تدوین قوانین و معیار گذاری هنجارها اساسی است. در این میان جامعه مدنی، معلمان و استادان و خانواده‌ها نقش برجسته‌ای در به رسمیت شناختن حق اقشار گوناگون جامعه در بهره مندی از آموزش با کیفیت دارند.
۳- برابر سازی فرصت های آموزش برای دختران و پسران: دولت ها موظف اند فرصت های برابر آموزشی برای دختران و پسران فراهم نمایند و بر روند برخورداری آنها از حقوق یکسان برای دسترسی به آموزشی با کیفیت، نظارت کامل داشته باشد.
سندیونسکو، یم سندآموزشی است و مساله آموزشی در نظام جمهوری اسلامی دارای جایگاه ویژه ای است و در اجرای این سند وزارتخانه های مختلفی همکاری می‌کنند و دولت با پذیرش این سند تعهداتی را برای خود ایجاد کرده است؛ که اجرای این تعهدات پیامدهایی را در پی دارد. از جمله این پیامدها «تعارضاتی» که متن این سند با برخی از اسناد بالادستی و قوانین داخلی دارد.
به استناد آنچه پیش گفته، این سند بسیار گسترده و جزیی بوده و در جزئیات انتقادهایی بر آن وارد شده است. این انتقادات از سوی رهبر جمهوری اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگر نهادهای ذیربط( به غیر از دولت و آموزش و پرورش) بوده است.
بنابه گفته وزیر آموزش و پرورش(فخرالدین دانش آشتیانی):« اجرای سند۲۰۳۰ یومسکو در قالب تحول آموزش و پرورش ایران بوده و چیزی خارج از این سندِ تحول اجراء نمی شود، در سند تحول آموزش و پرورش مواردی که از نظر شرعی و عرفی در سند۲۰۳۰دارای اِشکال است اجرا نخواهد شد. همچنین دیگر مقامات دولتی ایران هم تأکید کرده‌اند که آنها بر اساس اسناد بالادستیِ نظام عمل می‌کنند و سند یونسکو۲۰۳۰ یک سند زیردستی آن محسوب می شود.»
دلائل مخالفت با سند۲۰۳۰ سازمان یونسکو
در این خصوص آقای خامنه ای در هفته گرامی داشت مقام معلم با معلمان و فرهنگیان دیدار کرده و در اظهارات خود به موضوع پذیرش سند۲۰۳۰ سازمان های ملل و یونسکو اشاره نموده و بشدت مورد انتقاد قرار داد و گفت:« این سند و امثال آن، مواردی نیستند که جمهوری اسلامی تسلیم آنها شود و امضای این سند و اجرای بی سروصدای آن قطعاً مجاز نیست و به دستگاه‌های مسئول نیز اعلام شده است.» وی تأکید کرد:« به چه مناسبت یک مجموعه به اصطلاح بین‌المللی که تحت نفوذ قدرت‌های بزرگ نیز قرار دارد، به خود حق می‌دهد که برای ملت‌هایی با تاریخ و فرهنگ و تمدن گوناگون، تکلیف معین کند…»
ایشان با تأکید بر اینکه اصل این کار غلط است؛ خاطرنشان کرد:« اگرچه با اصل کار نمی‌توانید مخالفت کنید، صراحتاً اعلام کنید که جمهوری اسلامی در زمینه آموزش وپرورش، دارای اسنادِ بالادستی است و احتیاجی به این سند ندارد.» وی با گلایه از شورایعالی انقلاب فرهنگی؛ ادامه داد:« این شورا باید مراقبت می‌کرد و نباید اجازه می‌داد که کار تا جایی پیش رود که اکنون ما مجبور به جلوگیری از آن شویم.» او تأکید کرد:« اینجا جمهوری اسلامی است و در این کشور مبنا «اسلام و قرآن» است. اینجا جایی نیست که سبک زندگی معیوب و ویرانگر و فاسد غربی بتواند اِعمال نفوذ کند. در نظام جمهوری اسلامی پذیرش چنین سندی معنا ندارد.» در حقیقت می‌توان گفت که مخالفت آقای خامنه ای با ادامه اجرای این سند مصداق بارز «نوشدارو پس از مرگ سهراب» است!
فراتر از این رئیس کمیسیون آموزش مجلس چندی پیش با انتقاد از تصویب طرح۲۰۳۰ یونسکو گفت:« این طرح بدون طی مراحل قانونی مصوب کردند و از نظر مجلس طرحی بی‌اعتبار است. مسئولان آموزش وپروش ما بدون اینکه به این موضوع دقت کنند که اجرای این طرح الزامی نبوده است» وی ادامه داد:« مسئولان این وزارتخانه این طرح را به صورت الزامی برای اجراء تا پانزده سال آینده در نظام آموزشی تصویب کرده اند.»
پایان سخن
نظر به آنچه پیش گفته؛به باور نگارنده، این سند به دلیل برخی از جزئیات وبندهایی که با اسناد «بالادستی» و برنامه‌های تحولی آموزش ایران و همچنین فرهنگِ «ایرانی» و«اسلامی» مغایرت دارند؛ مخالفت و انتقاد می شود.
سه حوزه و دلیل اصلی مخالفت با سند۲۰۳۰ یونسکو موارد زیر هستند:
– برابری زن و مرد در آموزش: به رغم اینکه این مساله در فرهنگ و اسناد و برنامه‌های آموزشی جمهوری اسلامی وجود دارد، اما در سند یاد شده به مواردی چون «تغییرِ کتبِ درسی» با حذفِ «نقش های مادری و همسری» و مشابه نشان دادن زن و مرد در تمام عرصه ها اشاره شده است.
– نفوذ افکار و جریان های غیر دینی: از دیگر موارد انتقاد از سند آموزش موصوف، «غیراسلامی و غیردینی» شدن آموزش در ایران است.
این امر صریح و آشکار در کتابچه های راهنمای یونسکو با عنوان«آموزشِ همگانیِ جهانی» تصریح شده است.
در حقیقت در چارچوب و چوکات فرهنگ غربی«مبانی دینی» در کتاب‌ها و آموزه های آموزشی نباید بگنجد.
– نظارت و دخالت خارجی: سومین انتقاد به سند۲۰۳۰ یونسکو بشمار می رود. از این حیث، در این سند به انتقال علم و تکنولوژیِ آموزشی بین کشورها اشاره گردیده است و منتقدان و مخالفان در جمهوری اسلامی این بخش از سند را به نظارت مستشاران خارجی بر آموزش وپرورش تعبیر می نمایند. در حقیقت منتقدان این سند به این جهت که سازمان یونسکو می‌تواند متأثر از برخی نهادها و سازمان های سلطه گرِ غربی باشد، مخالفت می کنند.
