Thomas More ( 1477-1536 )
توماس مور؛ را هم اعدام کردند؛ بی وجدانا!
نخستین تئوریسین سوسیالیسم تخیلی در عصر جدید.
توماس مور (۱۵۳۵-۱۴۷۷ .م)، فیلسوف، تئوریسن و سیاستمدار موفق و عالیرتبه انگلیسی، مورخ باورمند مسیحی، نویسنده رمان اتوپیا، غیرفرصت طلب، حقوقدان مشهور زمان خود، و مهمترین شخصیت هومانیست آغاز دوره رنسانس، در ۵ قرن پیش بدلیل حمایت نکردن از هاینریش هشتم در مقابل پاپ، در تاریخ ۶.۷.۱۵۳۵ میلادی اعدام شد! او را مهمترین نماینده کمونیسم تخیلی آغازین بشمار می آورند. زمان او نبرد منافع اقتصادی سیاسی پایان قرن ۱۵ میلادی و آغاز قرن ۱۶ میلادی؛ زمان زوال فئودالیسم و رشد سرمایه داری، زمان آغار جنبش رفرماسیوم دینی و اصلاحات مارتین لوتر، زمان آغاز تجمع سرمایه، زمان تولید مانوفاکتوری و زمان انقلاب تولید بورژوازی بود. وی مدام شاهد تضاد منافع نظام سلطنتی با ایده آل ها و رفتار هومانیستی زحمتکشان و پیشگامان اجنماعی آنان بود.
توماس مور بعد از اختلاف و قطع رابطه شاه انگلیس، با تشکیلات پاپ و واتیکان و رم، اعدام شد. او زیر تاثیر افکار هومانیستی اراسموس هلندی و جان کالت، نخستین نظریه پرداز یک کمونیسم آرمان گرایانه در عصر جدید بود. مارکس وی را شاهد معتبر تجمع سرمایه کاپیتالیستی و منتقد رشد بی رویه سرمایه داری میدانست که حق مالکیت خصوصی را دلیل استثمار و فقر میدانست و خواهان لغو آن بود تا آنتاگونیسم طبقاتی بوجود نیاید. مور میگفت اگر پول میزان همه اقدامات بین مردم شود، سیاست عادلانه و موفق آمیز غیرممکن خواهد بود.
توماس مور در مقابل فقر و فساد جامعه سلطنتی آنزمان انگلیس، طرح رمانی اجتماعی سیاسی با مالکیت اشتراکی را مطرح نمود و خواهان تولید و تقسیم همه کالاها میان مردم و نیازمندان شد. فلسفه آرمانگرایی از طریق سوسیالیسم تخیلی در یک رمان سیاسی از جمله شاهکارهای ادبی اوست
او در جلد اول این رمان که بشکل دیالوگ نوشته شده به نقد جامعه انگلیس میپردازد و در جلد دوم دولت ایده آل خود را پیشنهاد می نماید. اراسموس؛ هومانیست معروف هلندی میگفت توماس مور همیشه متنفر از مقوله سلطه و استثمار، و مدافع برابری و رفاه بود. در زمان سلطه و قدرت بورژوازی و حاکمیت پول، طبقه سرمایه دار در مقابل کارگران و دهقانان قرار میگیرد. مور از جمله نویسندگان و منتقدان دوره رنسانس انگلیس در ۵ قرن پیش بود.
مارکس در جلد اول کتاب سرمایه، به طرح اتوپی سوسیالیسم توماس مور اشاره میکند. کائوتسکی نیز در یکی از آثارش به وی میپردازد. مور در این رمان سیاسی به اهمیت یک قانون اساسی در سوسیالیسم تاکید میکند. او نماینده مهم هومانیسم و سوسیالیسم اتوپیستی بود که بی تاثیر از نظرات اپیکور و کولت نبود. مور میگفت دلیل جرم و خلافکاری های اجتماعی، فقر و فلاکت است، اعدام ۷۲۰۰۰ نفر در آنزمان نتوانست مانع این مشکل گردد چون نظم اقتصادی غیرعادلانه در دولت و در سیاست عامل آسیب های اجتماعی میشود. توماس مور در پای چوبه دار گفته بود: میان امر خدا و دستور شاه موظف است که از مذهب کاتولیک اش پیروی کند. از جمله آثار مورد علاقه اش در نوجوانی نوشته های ورژیل و سیسرو بود. او رمان اتوپیا را زمانی که در هلند سفیر دولت انگلیس بود به قلم آورد،و داستان را از زبان یک دریانورد بنام “رافائل حراف” پیرامون جزیره افسانه ای در دریایی دور برای نویسنده تعریف میکند. در آنجا مردم فقط ۶ ساعت در روز کار میکنند و سایر اوقات فراغت را به هنر و دانش و ادبیات و فلسفه و تفریح و کارهای خیریه میپردازند. مور میگفت مهمترین تقوا، زندگی سازگار با طبیعت است، بالاترین لذت سلامتی است، و بالاترین شناخت توجه به حقیقت میباشد. مور با سبک طنز و دیالوگ آن رمان سیاسی را نوشت.
توماس مور به تقلید از هومر از ادبیات افسانه ای عصر طلایی به توصیف یک بهشت تخیلی زمینی میپردازد. دولت ایده آل او گرچه عقلگرایانه است ولی حتمن عملی و امکان پذیر نیست چون شکاکی برای دسترسی به سعادت از زمان مارتین لوتر و رفرماسیون مذهبی همچون شبحی بر فراز اروپا در پرواز بود. در فاصله میان توماس مور و کارل مارکس، انواع سوسیالیسم و کمونیسم اتوپیستی مطرح و پیشنهاد شد تا به تئوری “سوسیالیسم علمی” رسید. این نشان میدهد که انسان همیشه در پی تشکیل جامعه و دولت ایده آل و رفاه بوده. این ژانر ادبی رمان سیاسی و اتوپیستی بی تاثیر از نظرات افلاتون و آگوستین مسیحی نبود که تا پایان قرن ۲۰ برای آن مبارزه گردید و با دولت الاهی در قرون وسطا فرق داشت. تفکرات سیاسی آنرا میتوان در اندیشه های مشاهیری مانند پرودن، آون، سی سیمون، فوریه، باکن، کامپالا، مارکس، انگلس، و در سنت قرار داداجتماعی، مشاهده نمود.
پاپ ۱۱ رهبر کاتولیک های جهان ۴ قرن بعد توماس مور را شهید و مقدس اعلان نمود. مور در رمان اتوپی خواهان آشنایی با اندیشه فلسفه سیاسی و ارزشهای مکتب هومانیسم است . او از حاکمان میخواهد که دست به رفرمهای اجتماعی بزنند. جزیره مورد اشاره او دارای ساختار اجتماعی است که میان شهر و روستا قرار دارد. مردم گرچه فاقد دین هستند ولی همچون “دئیست” ها باور به این نظریه دارند که خدا جهان را خلق کرد و برای اداره، آنرا به مردم واگذار نمود. لیبرال ها مدعی هستند که هر کوشش برای ساختن بهشت زمینی توسط سوسیالیست ها تاکنون به جمهوری های وحشت و خشونت منتهی شده. در طول ۵ قرن گذشته نویسندگان نامبرده ذیل رمانهای اتوپیستی نوشتند که بخشی از اندیشه سوسیالیسم تخیلی بشمار می آیند:
توماس مور در سال ۱۵۱۶ میلادی، کامپانلا در سال ۱۶۰۲ میلادی، والنبن آندریا در سال ۱۶۱۹، فرانس باکن در سال ۱۶۲۷، مرسیرر در سال ۱۷۷۰، ویلیام موریس در سال ۱۸۹۰، یوگنی سامیانبی در سال ۱۹۲۰، آلیوس هوکسلی در سال ۱۹۳۲، و جرج ارول در سال ۱۹۴۹ میلادی، رمان های اتوپیستی ؛ موافق و مخالف ذیل را با این آرزوی دیرین بشری منتشر نمودند:
– توماس مور در سال ۱۵۱۶ میلادی رمان ۲ جلدی اتوپیا را به زبان لاتین نوشت که توضیح نظم اقتصادی اجتماعی سیاسی نوینی روی جزیره تخیلی اتوپیا است. این عنوان بعد ها تبدیل به ژانر و سبک ادبی خاصی شد.
– کامپلا بعد از توماس مور در سال ۱۶۰۲ میلادی رمانی اتوپیستی با عنوان “دولت خورشیدی” را در زندان نوشت که از طریق یک دولت هنردوست ایده آل؛ با قانون اساسی یک جمهوری فلسفی، و با شعار: عشق،معنی، و قدرت، باید اداره میشد.
– والنین آریا در سال ۱۶۱۹ میلادی رمان “شهر مسیحی”را با افکاری احساسی “فرقه پیتیست” در ۱۰۰ فصل نوشت و آنرا دولت ایده آل خورشیدی؛ شبیه یک جمهوری پروتستانی و بدون استفاده از عناصر نجومی و ستاره شناسی کامپلا نوشت.
– فرانس باکون در سال ۱۶۲۷ میلادی رمان ناتمام ” آتلانتیک نوین” را نوشت که توصیف جزیره “بن سلام” است و دارای خصوصیات سلطه طبیعت و تکنیک؛ از طریق برنامه های تحقیقی تجربی سیاسی اداره میشود.
– مرسیر در سال ۱۷۷۰ میلادی رمان “سال ۱۴۴۰” را نوشت که در آن نظم اجتماعی سیاسی از طریق یک حزب، ایده آلهای عصر روشنگری را نه در مکانی دوردست، بلکه در آینده ای نزدیک عملی میسازد.
– ویلیام موریس در سال ۱۸۹۰ رمان ناکجا آباد را با عناصر رمانتیک روسویی نوشت که زندگی شکوفای سیاسی اقتصادی را در لندن آینده به نمایش میگذارد.
– یوگنی سامیانتین در سال ۱۹۲۰ در شوروی سابق رمان ما؛ مدل یک تصویر تخیلی اتوپیستی وحشت و خشونت را نوشت که در آن انسانها فقط یک شماره بشکل ابزار فنی در زندگی شده اند که ناشی ازخفقان در سوسیالیسم بعد از انقلاب اکتبر، است.
– آلدوس هوکسلی در سال ۱۹۳۲ رمان “دنیای زیبای نوین” را نوشت که در سیاره ای دوردست قرار دارد و انسانها از طریق تکامل علم ژنتیک و سوء استفاده از مواد مخدر و زندگی سیاسی مغز شویی شده، قابل سکونت است.
– جرج اورل در سال ۱۹۴۹ میلادی رمان “سال ۱۹۸۴” را نوشت که اتوپی وحشت استالینیستی یک دولت پلیسی صنعتی، زیر رهبری برادر بزرگتر؛ یعنی شوروی سابق، بزبان نوین است و حقیقت در آنجا بشکل سیستماتیک دستکاری میشود.
از جمله دیگر آثار توماس مور: تاریخ ریچارد سوم، ترجمه کتاب انجیل بزبان انگلیسی، ترجمه بیوگرافی هومانیستی پیکودلا میراندولا، نوشتن دهها مقاله و اعلامیه علیه جنبش رفرماسیون پروتستانی مارتین لوتر بود.
