جایگاه زن ایرانی در بیست و پنج سال گذشته

شانزدهمین کنفرانس بین المللی بنیاد پژوهش های زنان ایران تحت عنوان” جایگاه زن ایرانی در بیست و پنج سال
برگزار شد. Austria Center گذشته” از تاریخ ۸ جولای به مدت سه روز در شهر وین در
ابتدا خانم فیروزه مشرفی پیامی از طرف کمیته برگزاری کنفرانس وین خطاب به حاضرین قرائت کرد. وی در این پیام به کلیه شرکت کنندگان در کنفرانس، سخنرانان و هنرمندان خیرمقدم گفته و سپس از دست اندرکاران برگزاری کنفرانس تشکر کرد.
سپس خانم ادیت شلافر نویسنده و متخصص و فعال علوم اجتماعی به ایراد سخنانی تحت عنوان«زنان در حرکت: خواست های مشترک و راهبردهای آینده» پرداخت. وی بیش از ۲۰ سال مدیریت مرکز تحقیقاتی لودویگ بولتزمن در امور سیاسی و روابط بین انسان ها در وین را به عهده داشته و تحقیقات زیادی راجع به زنان در سیاست بین المللی دارد. خانم ادیت شلافر بنیانگذار “جنبش جهانی زنان بدون مرز” است. 
ادیت شلافر در سخنان خود به جنبش زنان در ایران و خاورمیانه اشاره کرد و گفت حمایت از این زنان تنها یک ضرورت نیست بلکه اهمیت اقتصادی و امنیتی دارد. وی همچنین با اشاره به گفته نیکلاس استران رئیس سابق اقتصاد بانک جهانی که “آموزش، بهداشت، ظرفیت تولیدـ اعتبار مالی و اداره امور، وقتی زنها وارد عرصه شوند عملکرد بهتر و بالاتری پیدا می کند”، گفت در واقع شاخص های پیشرفت زنان؛ سواد و میزان موالید مدتهاست که شاخص های سلامت یک کشور محسوب می شوند. وی همچنین به فرهنگ پدر سالاری در جوامع مختلف اشاره کرد و آن را مانعی برای پیشرفت زنان خواند و گفت مشارکت بیشتر زنان در روند توسعه در این جوامع متفاوت است اما سرمایه گذاری روی آموزش زنان به عنوان کلید پیشرفت اجنماعی زنان و توانمند کردن آنان در روند سیاسی اقتصادی است. خانم شلافر در صحبت های خود بر نیروی جوان جامعه بخصوص دختران و زنان تاکید کرد و گفت جوانان کلید رسیدن به آینده ای پایدار می باشند.

در قسمت بعدی کنفرانس خانم بدری خادمی به عنوان زن برگزیده سال معرفی گردید. خانم بدری خادمی متولد ۱۳۰۹بعد از اخذ دیپلم وارد مدرسه پرستاری شده و سپس در دانشگاه تهران به ادامه تحصیل در رشته فیزیک و ریاضی پرداخته و به عنوان محقق در دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی به تحقیقات روی رادیواکتیویته در محیط زیست کار کرده است که نتیجه آن شناسایی یک منطقه رادیو اکتیو در رامسر می باشد. وی دکترای خود را در همین زمینه دریافت نموده است. دکتر خادمی همچنین اولین زنی است که در سال ۱۳۳۵ به قله علم کوه صعود کرد.
به دنبال آن فیلم های “فحشا زیر حجاب” از ناهید پرشون از سوئد و فیلم ” اپیتاف” ازمسلم منصوری از آمریکا به نمایش درآمد.

روز دوم
روز دوم کنفرانس خانم گلناز امین پیام خود را به عنوان مسئول و بنیانگذار بنیاد پژوهش های زنان ایران خطاب به حاضرین خواند. گلناز امین به حضور بیش از پیش زنان در همه عرصه های اجتماعی ـ سیاسی و فرهنگی و نیز دشواری ها و محدودیت های زنان در جامعه ایران و نیز به اعتراضات زنان و آشنایی بیشتر زنان به حقوق خود اشاره کرد. وی در پایان از مرگ زهرا کاظمی به عنوان جان نهادن در راه آزادی اندیشه یاد نمود.

سپس خانم دکتر هاله قریشی پژوهش خود را تحت عنوان “برای زنان ایرانی غیر ممکن وجود ندارد، تاثیر انقلاب بر زنان ایران” به کنفرانس ارائه نمود. خانم دکتر قریشی استاد مدیریت میان فرهنگی در بخش فرهنگ، سازماندهی و مدیریت دردانشگاه آزاد آمستردام است. او در سال ۱۹۹۸ فوق لیسانس خود را در رشته مردم شناسی فرهنگی از دانشگاه آزاد هلند دریافت و در سال ۲۰۰۱ موفق به اخذ دکترا در رشته مطالعات زنان و مردم شناسی از دانشگاه نیمیخن در هلند شد. رساله دکترای وی ” راههای بقا، چا لش های پیش رو و زنان ایرانی تبعیدی در هلند و امریکا” می باشد.
وی پژوهش خود را روی زنان سیاسی مهاجر انجام داده و تاثیرات سه ساله اول انقلاب روی این زنان را مورد بررسی قرار داده است. هاله قریشی در سخنرانی خود به این مسئله پرداخت که اگرچه انقلاب دستاوردهای تلخی برای زنان داشته است ولی این دوران به زنان بخصوص زنان سیاسی اعتماد به نفس عجیبی بخشیده است. وی گفت: موفقیت های زنان ایرانی چه در ایران و چه در مهاجرت باعث شگفتی همه شده است. فرق زنان ایرانی و دیگر زنان مهاجر در تجربه انقلاب ایران است و دگرگونی و تحول زنان ایرانی از انقلاب شروع شده است. انقلاب ایران باعث شد که زنان به حق و حقوق و همینطور نیروی اجتماعی خود آگاه شوند. با فضای باز سیاسی آن زمان تقریبا تمامی سنت ها زیر سئوال رفته بودند و جوانان و زنان این امکان را یافته بودند که انتخاب کنند و از سلطه خانواده و و همینطور ارکان های دیگر سنت های اجتماعی رهایی یابند. وی سپس توجه حضار را به فضای سیاسی آن زمان جلب کرده و گفت: این فضا امکان طرح مسائل جنسیتی را تا حدودی محدود کرده بود ولی این تغییرات بالقوه شکل می گرفت و تغییری که در آن زمان بالقوه بود در سالهای بعد بالفعل شد. وی سپس به جو سرکوب پرداخته و گفت برای نسل فعالین انقلاب این تجربه عمیقی بود. ما که هم زیبا ترین سالهای ممکن و هم مخوف ترین سالها را در خاطره خود ثبت کرده ایم، بهتر از هر کسی می دانیم که داشتن فضای حرکت چه معنایی دارد و بخصوص از دست دادن آن چه دردی است. وی ویژگی های خاصی را در رابطه با این زنان فعال نام برد. ۱- این زنان هیچ دستاوردی را بدیهی نمی دانند و کوچکترین موفقیت اجتماعی برای آنان ارزشمند ولی کافی نیست. زندگی برای آنها وسیله ای است برای رسیدن به هدف. ۲- به دلیل تجربه گذشته این زنان به کم راضی نمی شوند. آنان که عادت کرده اند ایده آل های بزرگ داشته باشند، نمی توانند به زندگی شخصی بسنده کنند. ۳- این زنان به حقوق جنسیتی خود کاملا واقف هستند. ۴- به حقوق فردی خود کاملا واقف بوده و افرادی مستقل هستند. وی زندگی این نسل از زنان را به کوهنوردی تشبیه کرد که با خستگی و گرسنگی برای فتح قله حرکت می کند با این تفاوت که قله ثابت نیست و همواره حرکت می کند. وی گفت زندگی برای نسل ما مبارزه است و دیگر هیچ.

برنامه نسل دوم
برنامه بعدی کنفرانس، برنامه نسل دوم “من همانی هستم که هستم” توسط خانم مهشید افتخار جوادی آغاز شد. اولین 
سخنران نسل دوم خانم مهندس پویا ناصری ۲۷ ساله از ایران نتایج تحقیقات خود را پیرامون “جایگاه زن ایرانی در ۲۵ سال گذشته در بازار کار در ایران” به کنفرانس ارائه کرد. وی فارغ التحصیل رشته عمران می باشد و پس از پایان تحصیلات وارد بازار کار شده است. از جمله کارهای خانم پویا ناصری طراحی و مدیر تبلیغاتی شرکت سرامیک بهرنگ، کار در گروه معماری برج دماوند (تغییرات معماری داخلی برج)، مشاور املاک جام جم (تنها مشاور زن)، همکار تحقیقاتی با قسمت روابط بین الملل دانشگاه صنعتی شریف در پروژه های: تاریخ مهندسی عمران در ایران و جایگاه زنان در مهندسی است.
خانم ناصری صحبت خود را چنین آغاز کرد: بسیاری از زنان ایرانی پس از انقلاب به دلایل مختلف مجبور به ترک شغل خود شدند ولی بعد از جنگ دوباره به بازار کار باز گشتند. با وجود اینکه اشتغال زنان هنوز به آمار قبل از انقلاب نرسیده ولی رشدی را نشان می دهد به طوری که در سال۱۳۷۵ این آمار ۱/ ۱۲ درصد در سال ۸۰ به ۲۴/ ۱۴ درصد رسیده است. وی در پژوهش خود کار زنان برای امرار معاش و وارد شدن زنان به بازار کار را یک نیاز دانست و گفت وارد شدن زنان به بازار کار پس از پایان تحصیلات، استقلال مالی، منتفی شدن ازدواج های تحمیلی و بالا بردن سن ازدواج را موجب شده است. وی همچنین با تاکید بر اینکه ۶۳% از دانشجویان را زنان تشکیل می دهند، گفت ورود به دانشگاه فقط به معنای کسب دانش نیست بلکه ورود به روابط اجتماعی متداول در جامعه است. وی یکی از مهمترین دلایل کم بودن زنان در بازار کار را محدودیت های قانونی دانست. اینکه خارج شدن زن از خانه منوط به اجازه شوهر می باشد یکی از دلایلی است که زنان نمی توانند مستقلا در مورد کار خود تصمیم بگیرند. وی دلیل دیگر را محدودیت در تحصیل دختران بخصوص در روستاها و مناطقی که کار دختران در اقتصاد خانواده تاثیر بسزایی دارد اعلام کرد. پویا ناصری سپس به محدودیت بعضی از رشته های تحصیلی دانشگاهی به مردان پرداخت و اینکه زنان اصولا امکان تحصیل در این رشته ها را نمی یابند و در نتیجه در این رشته ها امکان حضور در بازار کار را ندارند. وی دلیل دیگر حضور کمرنگ زنان در بازار کار را دید مردسالار جامعه نسبت به نقش زن به عنوان مادر و همسر دانست که با نام تعصب و غیرت راه تصمیم گیری مستقل زنان را سد می کند. خانم ناصری همینطور به تعداد کم زنان مدیر در مشاغل دولتی پرداخت و آمار آن را تنها ۳ % اعلام کرد. نوع پوشش نیز از نظر خانم ناصری یکی دیگر از دلایل عدم حضور زنان در بعضی از رشته ها ی کاری از جمله ورزش حرفه ای است. وی سپس به دستمزدهای نابرابر بین زنان و مردان برای کار مساوی با پیشینه مساوی پرداخت. پویا ناصری مشکل دیگر زنان را پس از زایمان، هزینه بالای نگهداری از کودک در مهد کودک ها دانست. وی علاوه بر موارد بالا که آنها را از جمله موارد تحمیل شده به زن از طرف جامعه مردسالار نام برد، به مواردی پرداخت که زنان نیز در جامعه مردسالار به قواعد یک جامعه مردسالارانه باور دارند و با نداشتن باور به خود ترجیج می دهند بازار کار را به مردان واگذار کنند. خانم ناصری در انتها به نگاه جامعه امروز ایران به زنان در بازار کار پرداخت و این نگاه را با وجود فاصله آن با جامعه جهانی نسبت به گذشته، مثبت ارزیابی کرد و آرزوی افزایش سریع تر آمار حضور زنان در بازار کار ایران را داشت. 

زن در عرصه مدیریت
خانم دکتر شمس السادات زاهدی از بخش پژوهشگران ساکن ایران پژوهش خود را تحت عنوان ” زن در عرصه مدیریت” به سقف و حصارهای شیشه ای موجود در راه ارتقای زنان به سطوح مدیریتی به کنفرانس ارائه داد.
وی سخنان خود را اینگونه آغاز کرد که مشکلات زنان ایران فقط محدود به زنان ساکن ایران نیست بلکه مشکل زنان در سراسر دنیا ازجمله کشورهای پیشرفته نظیر آمریکا و همین اتریش هم هست. وی گفت وضع زنان در ایران بسیار نامساعد است نه تنها از آغاز استخدام بلکه در طی سال های کاری از شانس برابر برخوردار نیستند. وی موانع را به دو قسمت اجتماعی ـ فرهنگی و فردی تقسیم کرده و از مسائل ارتباطی در مدیریت و منابع انسانی به عنوان موانع اجتماعی و فرهنگی و عواملی چون کاراکتر، علاقه مندی، مهارت لازم و وضعیت خانوادگی به عنوان موانع فردی در این تحقیق برشمرد.
لازم به تذکر است که به هنگام ارائه تحقیق خانم دکتر زاهدی، عده ای به اعتراض برخاسته و سالن را ترک کردند که به دنبال آن کنفرانس از برنامه زمانبندی شده خارج شد و موجب گردید که یک تنفس پیش بینی نشده داده شود. 

شکل گیری اگاهی جنسیتی در بین زنان ایران پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷
بعد از آن خانم نجمه موسوی به ارئه تحقیق خود پیرامون “شکل گیری اگاهی جنسیتی در بین زنان ایران پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷” پرداخت. 
خانم موسوی جامعه شناس و مسئول هماهنگی در زمینه توسعه میان سه شهر در کشور فرانسه با پروژه های اروپائی است. ایشان در تحقیق خود به تبعیض های جنسیتی به عنوان مبنای فقر و استثمار زنان در رابطه با توسعه پرداختند. وی به مشکلات اقتصادی و پایه ای در جوامع توسعه نیافته و نیز پدیده جهانی شدن اشاره و تاکید کردند که زنان به دلیل تبعیضات جنسیتی تحت فشار دوگانه هستند.

استثمار جنسی، فقر و فحشا
خانم دکتر شهین علیائی زند سخنران بعدی از بخش زنان پژوهشگران ساکن ایران بودند و پژوهش خود را تحت عنوان “استثمار جنسی، فقر و فحشا” ارئه کردند. ایشان استاد دانشگاه هستند و اولین موسسه پیشگیری از آزار جنسی کودکان و نوجوانان را در خاورمیانه تاسیس کردند. وی تحقیقات خود را روی پدیده فحشا و آسیب ها و مسائل جنسی متمرکز کردند.
خانم دکتر شهین علیائی به اشکال مختلف روسپیگری در جامعه پرداخت و در تحقیق خود به عواملی نظیر فقر افتصادی، تبعیض و کمبود مهرو محبت و اعتیاد در خانواده اشاره کرده و آن ها را مهمترین عوامل گرایش به روسپیگری دانستند. ایشان تاکید کردند که در ایران آمار دقیقی نداریم و در آمار های داده شده و موجود تفاوت ۴ میلیونی دارد! ایشان تاکید کردند که فحشا و اعتیاد در آمارهای گرفته شده همبستگی مثبت دارند. و از روی آمار ۴ میلیون معتاد می توان به همین تعداد زنان روسپی هم رسید.

پایان روز دوم اختصاص به برنامه های هنری داشت. این برنامه ها شامل گروه ارکستر زنان اتریش، رقص و آواز خانم جویا و قطعاتی با گیتار و ویلون از مهرداد پاکباد و تها عابدیان و نیز گروه رقص خورشید خانم از کانادا می شد.

روز سوم
روز سوم کنفرانس با میزگرد نسل دوم شروع شد که در آن پژوهشگران نسل دوم تجربیات خود را ارائه دادند. خانم آناهیتا شعاعیان مسئول بخش نسل دوم از اتریش وضعیت جوانان مهاجرو هویت نوین نسل دوم مهاجر در عصر جهانی شدن و خانم افرا افشاری پور مسئول بنیاد پژوهش های زنان نسل دوم از آمریکا و نیز خانم ها مهشید افتخار جوادی از اطریش و پویا ناصری از ایران به تبادل نظر و جمع بندی مباحث پرداختند.
“زیبا به روایتی دیگر” عنوان برنامه شهرزاد ارشدی بود. وی به بیوگرافی زیبا (زهرا) کاظمی پرداخت و به اقداماتی که برای پیگیری قتل خانم کاظمی صورت گرفته بود اشاره کرد و بدنبال آن عکس هایی که حاصل کار خانم کاظمی در ایران افغانستان و عراق بود، به نمایش درآمد. سپس فیلم مصاحبه با اقای دکتر شهرام اعظم نشان داده شد. دکتر اعظم در این مصاحبه به تفصیل از تحویل خانم کاظمی در بیمارستان بقیه الله و معاینات بالینی که روی ایشان صورت گرفته، سخن گفتند.
بدنبال آن اقای اشتفان هاشمی پسر زهرا کاظمی به ایراد سخن( به زبان انگلیسی) تحت عنوان “عدالت، نه تنها برای مادرم” پرداختند. وی به اقدامات و پیگیری های متعددی که در طی این دو سال انجام داده بود، اشاره کرد و گفت این اقدامات تاکنون به نتیجه نرسیده است. وی گفت امروز ۲ سال است که از قتل مادرم می گذرد. من از جمعیت می خواهم که جای گریه برای مادرم که زن شجاعی بود به تشویق بپردازند. در این موقع حضار به احترام از جای خود برخاسته به تشویق پرداختند خیلی از این تشویق ها با گریه همراه بود.
در پایان روز سوم، کنفرانس به ارزیابی از شانزدهمین کنفرانس با حضور شرکت کنندگان و بنیانگذازان پرداخت.