پنجم- نسل جوان و اینترنت در ایران:
شناخت جامعه ما از اینترنت از سال ۱۹۹۳ میلادی آغاز شده است. امروزه نحوه برخورد جامعه ما با اینترنت به کلی متفاوت از سال های گذشته است. درحال حاضر بسیاری از ایرانی ها اینترنت را می شناسند و با کاربرد های آن نسبتاً آشنا هستند. گسترش علاقمندی به این ابزار ارتباطی و اطلاعاتی، در جامعه بسیار افزایش یافته است. جوانان و نوجوانان بزرگترین قشر کاربر اینترنت در ایران محسوب می شوند. رایج ترین کاربرد اینترنت در بین جوانان ایرانی چت کردن و وبلاگ نویسی است. در واقع این دو مشخصه از کاربردهای پرطرفدار اینترنت درمیان نوجوانان و جوانان ایرانی محسوب می شود. وبلاگ در بین نسل جوان ایرانی بسیار قابل توجه و پرطرفدار است. نویسندگان این وبلاگ ها در عرصه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، ورزشی، تخصصی، تفریحی، علمی، ادبی و … فعالیت موثر و تاثیرگذار دارند. به یک عبارت می توان گفت که جذابیت استفاده از اینترنت در میان نسل جوان کشور، نه تنها به خاطر نو بودن آن بلکه به دلیل غرق شدن در دریایی از ارتباطات و اطلاعات است.
کاربردهای دیگر اینترنت برای جوانان ایرانی به صورت استفاده از مطالب مختلفی است که در لینک های گوناگون اینترنتی موجودند و متاسفانه به دلیل سانسور شدید به نحوی ناقص در اختیار کاربران قرار می گیرند. در میان کشورهای خاورمیانه یکی از بالاترین نرخ های رشد کاربرد اینترنت به ایران تعلق دارد. طبق آمار های انتشار یافته در سال ۲۰۰۵، هشت درصد از جمعیت کشورمان یعنی نزدیک به ۵/۵ میلیون نفر به اینترنت دسترسی داشته اند، که نسبت به سال ۲۰۰۰ میلادی، ۲۲۰۰ درصد رشد را نشان میدهد. بر اساس برخی آمارهای موجود، ایران با حدود هفتاد میلیون نفر جمعیت، بیش از بیست میلیون کاربر اینترنت دارد. سهم ایران از تعداد کاربران اینترنت در خاورمیانه بیش از ۵۰ درصد است و این آمار بالاترین سهم و میزان رشد اینترنت را در خاورمیانه نشان می دهد.
در میان کاربران اینترنت به طور کلی چنانکه پیشتر متذکر شدیم نسل جوان و نوجوان کشور، گرایش زیادی به اینترنت دارند و اگر حکومت با خرد ورزی و فرهنگ سازی می توانست اینترنت را به عنوان جایگزینی برای برخی تفریحات ناسالم معمول در جامعه در میان نسل جوان تقویت می کرد شاید موجب کاهش برخی آسیب های اجتماعی در میان جوانان می شد. این واقعیت دارد که اینترنت می تواند به عنوان ابزاری مفید جهت گذران اوقات بیکاری به شیوه ای درست و مناسب مورد استفاده قرار گیرد. در وبلاگ “خبرنگار” مقاله أی تحت عنوان” آسیب شناسی نسل اینترنت درایران” آمده است که: ” مهمترین خصوصیت اینترنت آزادی انتشار اطلاعات است و این در تناقض با سیاست محدود سازی قرار دارد. اینترنت ضد سانسور است ، مروج دمکراسی است، و با خود الگوی نوین زندگی مدرن را به ارمغان می آورد کاربر اینترنت هم دارای سطح تحصیلی بالاتری نسبت به سایر همسالان خود است وهم بر اثر استفاده از این رسانه به سطح بالاتری از دانش و اطلاعات ارتقا می یابد. اینترنت حتی منجر به ایجاد یک طبقه نخبه در جامعه شده که با جهان خارج به خوبی آشنایی دارد. نه می شود به او دروغ گفت نه میشود به او عقیده ای را تحمیل کرد. عملکرد برخی رسانه های داخلی نظیر مطبوعات، رادیو و تلویزیون و حتی خبرگزاریها در مقابل کارکرد اینترنت رنگ می بازد”(۱). با این حساب می شود با تاکید متذکر شد که دسترسی به اینترنت می تواند میزان و سطح اطلاعات نسل جوان را افزایش داده و بر تمایلات و گرایشات او نیز تاثیر بگذارد. در ادامه مقاله فوق می خوانیم که :”جوان با فشار دادن چند دکمه و کلید میتواند با دیگری در این یا آنسوی مرزها تماس مدوام یا موقت بگیرد، نظر بدهد، مشارکت کند، بیاموزد، اعتراض کند، رای دهد، رشد نماید، پیام بدهد و پیام بگیرد”(۲). پس آزادی عمل و آزادی انتشار اطلاعات،مهم ترین خصوصیات اینترنت است.
جوانی جمعیت و تعداد زیاد جوانان تحصیل کرده در کشورمان و نیز آشنایی آنان با اینترنت نشانگر آن است که اینترنت میتواند رسانهای تاثیرگذار در این جامعه تلقی شود. با توجه به اینکه کاربران اینترنت را در کشورمان عمدتا افراد تحصیلکرده – در ایران حدود ۶ میلیون نفر جوان فقط دارای مدرک لیسانس می باشند – تشکیل میدهند و این باعث می شود که آنها در میان خانوادهها و گروهها از تاثیرگذاری زیادی برخوردارشوند. همین موضوع و درجه تاثیرگذاری اینترنت باعث شده است که حکومت با حساسیت و کنترل هر چه بیشتر با این پدیده جهانی برخورد کند. در مقاله ای با عنوان “ایران، کشور دشمن اینترنت” در سایت گزارشگران بدون مرز می خوانیم : “اصلی ترین ارائه دهندگان خدمات اتصال اینترنت وابسته به شرکت مخابرات ایران هستند.علیرغم حضور شرکت های خصوصی اما دولت بازیگر اصلی بازار در این بخش است”. بنا بر آمار رسمی تعداد کاربران افزایشی چشمگیر داشته است. بنا بر آمار رسمی که از سوی
خبرگزاری ایسنا منتشر شده است؛ بیش از ۴۰۰۰۰۰ نقطه اتصال به اینترنت از سوی شرکت های خصوصی و ۱۱۲۰۰۰ از سوی دولت ایجاد شده اند. از جمله ۴۰۰۰ مدرسه نیز به شبکه وصل شده اند”(۳). با توجه به این آمار می توان گفت که اینترنت امروز در ایران به ابزاری ارزشمند برای فعالین اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و بویژه برای جوانان در عرصه مدنی و ارتباطی تبدیل شده است که با آن می توانند نظرات خود را درسطحی وسیع در سراسر کشور مطرح کنند. محدودیت دسترسی به برخی پایگاههای اینترنتی که در ایران با اصطلاح «فیلترینگ» از آن یاد میشود، به طور جدی در ایران توسط حکومت و انواع دستگاه های امنیتی و اطلاعاتی دنبال میشود. در حال حاضر اصلیترین مرجع مسئول در این رابطه شورای عالی انقلاب فرهنگی و پس از آن شورای عالی اطلاع رسانی است. در گزارشی که از خبرنگاران بدون مرز در سایت “بلاگ نیوز” انتشار یافته، آمده است :”در حال حاضر ایران از نظر تعداد وبگاههایی که در آن فیلتر شدهاند، در دنیا پس از چین در رتبهٔ دوم قرار دارد”(۴). در ده سال گذشته سرعت اینترنت در جهان به صد برابر افزایش یافته است، این میزان در ایران حداکثر پنج برابر بوده است. بنا به گزارشی دیگر از “خبرنگاران بدون مرز” پایین نگه داشتن سرعت اینترنت در ایران، تمهیدی برای مهار و محدود کردن استفاده از چند رسانهایها و به ویژه بارگذاری یا پیاده کردن فیلم از اینترنت تلقی شده است، تاکتیکی که البته با توجه به گستردگی انتشار فیلمهای خبری و حتی فیلمهای حاوی روابط خصوصی توفیقی نیافته است. دولت ایران در پی آن است تا با ساختن دیواری دیجیتالی، تولیدات فرهنگی و اطلاعاتی خارجی را مسدود کند. مقامات مسوول ایرانی تصمیم گرفته اند که سرعت اینترنت را کاهش دهند. از سوی دیگر دولت ایران کنترل خود را بر دیگر امکانات رسانه ای افزایش می دهد. کنترل بر ارسال “اس ام اس”ها بیشتر خواهد شد. زیرا حکومت و ارگان های امنیتی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران توانسته اند از شرکت های آلمانی زیمنس و فنلاندی نوکیا و… یکسری وسائل تکنولوژی جاسوسی برای کنترل تلفن های دستی و فکیس بخرند. و با این سیستم های خریداری شده در موقعیت های بحرانی می تواند ارتباط های تلفنی فکیس و موبایل را در شهرها و مناطق مختلف مختل و یا کنترل کند. در ادامه در گزارش سایت “بلاگ نیوز” می خوانیم که :” ایران و چین در لیست ١٣ کشور “دشمنان اینترنت” قرار دارند این کشور ها هر گونه سانسور و مسدود سازی را رد و اعلام کرده اند که فقط ” محتوا های غیر قانونی و مغایر با عفت عمومی” را سانسور می کنند. به نوشته «اوپن نت اینسیتیو» دولت ایران از نرم افزار «اسمارت فیلتر» که ساخت یک شرکت آمریکایی است، برای فیلتر کردن هر چه موثرتر سایت های ایرانی استفاده می کند.شرکت «سیکیور کامپیوتینگ» تولیدکننده این نرم افزار، هر گونه فروش محصولات خود به ایران را انکار کرده است”(۵).
در اینجا مناسب است که مجدداً تاکید کنیم که در دهه اخیر سطح اطلاعات، دانش و خصوصیات اخلاقی، رفتارهای اجتماعی و علایق و نوع تفکر نسل جوان کنونی کشور متفاوت از نسلهای اول و دوم است و این وضعیت او را در موقعیت ممتازی قرار می دهد. با این حال در رفتارها و دیدگاههای همین نسل نیز دگرگونیهای اساسی و ساختاری در حال شکلگیری است که بخش عمده آن متاثر از ورود و شیوع فناوری نوین ارتباطات یعنی اینترنت و ماهواره است. در واقع یکی از نقاط افتراق و جدایی این نسل با نسلهای پیشین آشنایی، بهره گیری و ارتباط نزدیک با این رسانه و فناوری ارتباطی است. شناخت واقعی و عملی نیازهای نسل جوان امروز مستلزم بررسی ابعاد مختلف عوامل تاثیرگذار و اثرپذیری از فناوری نوین ارتباطی است. در مقاله “اینترنت در ایران” به قلم بحرینی به تاریخ ۴ بهمن ۱۳۸۴ آمده است که :” اینترنت محدود و سانسور نمیشود، چون تکنیکهای خنثیسازی محدودیتها را نیز در خود دارد. اینترنت موجی است که آغاز شده و تنها میتوان بر آن سوار شد و موج سواری کرد، ایستادن در مقابل این موج سهمگین مساوی تحمل هزینههای فراوان است. اینترنت برای نسل جوان وسیلهای برای انتقال دانش فنی و فناوری است، با بهره گیری از امکانات اینترنت میتوان فاصله و شکاف علمی، اقتصادی ایران و کشورهای توسعه یافته را تا حد زیادی پر کرد. باید به جای فکر کردن به محدودسازی به فکر برنامهریزی و تولید و فرهنگ سازی در این شبکه جهانی بود”(۶). به علاوه نباید فراموش کرد که فناورى هاى نوین ارتباطى و از جمله اینترنت محیطى مناسب براى رشد جنبه هاى مختلف انسانى است، باید توجه داشت که اینترنت مزایا و امکانات بى شمارى را فرا روى عموم به ویژه قشر نوجوان و جوان قرار مى دهد، اما از دیگر سو داراى تاثیرات منفى نیز است. در صورت توجه نکردن به آن سلامت این نسل و در نهایت سلامت جامعه به خطر خواهد افتاد. در مقاله فوق می خوانیم که:” اینترنت یک رسانه دو طرفه است یعنی مخاطبان آن هم تولیدکننده اند هم شنونده؛ همه قدرت انتشار مطلب را دارند. اینترنت متعلق به دنیای دیالوگ است نه دنیای مونولوگ و کسانی که سخن گفتن در دنیای دیالوگ را فرا نگرفتهاند قدرت وارد شدن در این دنیای جدید را ندارند؛ کاربران اصلی اینترنت طیف جوان و نخبه کشور است، چون داشتن لوازم اولیه برای متصل شدن به اینترنت و داشتن سطحی از سواد دیجیتالی و رایانهای و از جمله تسلط نسبی به یک زبان خارجی او را فراتر از مخاطبان دیگر رسانه ها از جمله ماهواره و ویدئو قرار میدهد. اینترنت تمام رسانهها و مدیومهای قبلی را در دل خود دارد(۷). همه این موارد درحالی است که سرعت اینترنت در ایران از حدود ده سال پیش که مصارف خانگی و شخصی آن معمول شد تاکنون فرق چندانی نکرده است. پیشبرد سیاست ممنوعیت اینترنت “با سرعت بالا” که از دوسال پیش از سوی دولت اتخاذ شده است، ادامه دارد. این اقدام با توجه به کیفیت بد ساختار شبکه اینترنت در ایران ظاهراً برای جلوگیری از افزایش فشار بر شبکه، اتخاذ شده است. اما می تواند به مثابه اقدامی برای سانسور بیشتر و به ویژه برای محدود کردن بارگذاری تولیدات فرهنگی همچون فیلم و موسیقی که مورد علاقه نسل جوان است نیز معنا شود. در پایان این بخش باز به مقاله “ایران، کشور دشمن اینترنت” در سایت گزارشگران یدون مرز بر می گردیم و در آنجا می خوانیم:” سایت ها و وبلاگ های بسیاری در ایران به شکل روزمره سانسور می شوند از جمله سایت های پربیننده ” بلاگ نیوز” و”بالاترین” که منعکس کننده مطالب به روز شده در سایت ها و وبلاگ ها هستند، نیز در ایران مسدود شده اند. دولت جمهوری اسلامی در بین سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ اقدام به دستگیری بیش از ده ها وب نگار و وبلاگ نویس جوان کرده است(۸). بنابر این اینترنت یکی دیگر از عرصه هایی است که نسل جوان کشور به صورت روزانه با حکومت و پرنسیپ هایش درگیر است.
________________________________________
۱- http://www.reporter.ir/archives/83/11/002698.php
۲- http://www.reporter.ir/archives/83/11/002698.php
۳- http://www.rsf-persan.org/spip.php?article16492
۴-http://4.blognews.name/index.php?subaction=showfull&id=1179649297&archiv… &ucat=37&do=archives
۵- http://4.blognews.name/index.php?subaction=showfull&id=1179649297&archiv… &ucat=37&do=archives
۶- http://www.irmcnet.mihanblog.com/post/36
