دختری خرد، بمهمانی رفت
در صف دخترکی چند، خزید
آن یک افکند بر ابروی گره
وین یکی جامه بیکسوی کشید
این یکی، وصلهٔ زانوش نمود
وان، به پیراهن تنگش خندید
آن، ز ژولیدگی مویش گفت
وین، ز بیرنگی رویش پرسید
گرچه آهسته سخن میگفتند
همه را گوش فرا داد و شنید
گفت خندید به افتاده، سپهر
زان شما نیز بمن میخندید
ز که رنجد دل فرسودهٔ من
باید از گردش گیتی رنجید
چه شکایت کنم از طعنهٔ خلق
بمن از دهر رسید، آنچه رسید
نیستید آگه ازین زخم، از آنک
مار ادبار شما را نگزید
درزی مفلس و منعم نه یکی است
فقر، از بهر من این جامه برید
مادرم دست بشست از هستی
دست شفقت بسر من نکشید
شانهٔ موی من، انگشت من است
هیچکس شانه برایم نخرید
هیمه دستم بخراشید سحر
خون بدامانم از آنروی چکید
تلخ بود آنچه بمن نوشاندند
می تقدیر بباید نوشید
خوش بود بازی اطفال، ولیک
هیچ طفلیم ببازی نگزید
بهره از کودکی آن طفل چه برد
که نه خندید و نه جست و نه دوید
تا پدید آمدم، از صرصر فقر
چون پر کاه، وجودم لرزید
هر چه بر دوک امل پیچیدم
رشته‌ای گشت و بپایم پیچید
چشمهٔ بخت، که جز شیر نداشت
ما چو رفتیم، از آن خون جوشید
بینوا هر نفسی صد ره مرد
لیک باز از غم هستی نرهید
چشم چشم است، نخوانده‌است این رمز
که همه چیز نمیباید دید
یارهٔ سبز مرا بند گسست
موزهٔ سرخ مرا رنگ پرید
جامهٔ عید نکردم در بر
سوی گرمابه نرفتم شب عید
شاخک عمر من، از برق و تگرگ
سر نیفراشته، بشکست و خمید
همه اوراق دل من سیه است
یک ورق نیست از آن جمله سفید
هر چه برزیگر طالع کشته است
از گل و خار، همان باید چید
این ره و رسم قدیم فلک است
که توانگر ز تهیدست برید
خیره از من نرمیدید شما
هر که آفت زده‌ای دید، رمید
به نوید و به نوا طفل خوش است
من چه دارم ز نوا و ز نوید
کس برویم در شادی نگشود
آنکه در بست، نهان کرد کلید
من از این دائره بیرونم از آنک
شاهد بخت ز من رخ پوشید
کس درین ره نگرفت از دستم
قدمی رفتم و پایم لغزید
دوش تا صبح، توانگر بودم
زان گهرها که ز چشمم غلطید
مادری بوسه بدختر میداد
کاش این درد به دل میگنجید
من کجا بوسهٔ مادر دیدم
اشک بود آنکه ز رویم بوسید
خرم آن طفل که بودش مادر
روشن آن دیده که رویش میدید
مادرم گوهر من بود ز دهر
زاغ گیتی، گهرم را دزدید
* * * * * * * * * * * * * * * *
درباره شاعر:
پروین اعتصامی در کتابخانه دانشسرای عالی (۱۳۱۶)
پروین اعتصامی از برجسته‌ترین شعرای معاصر ایران است که با روی‌کرد اخلاق‌گرایانه و از موضعی عمیقاً انسان‌دوستانه به موضوعات اجتماعی پرداخته است. اشعار او نشانگر باور عمیقش به عدالت اجتماعی‌ست. پروین اعتصامی با زبانی ساده و نگاهی زنانه شعر می‌سراید. اشعار او دارای خودویژگی‌های منحصر به فرد و زیبایی‌ست.
پروین اعتصامی با نام شناسنامه‌ای رخشنده، روز ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ در تبریز زاده شد و در روز ۱۵ فرودین ۱۳۲۰ در اثر ابتلاء به بیماری حصبه در تهران درگذشت. خانوادهٔ مادری و پدری او از خانواده‌های فرهنگی و شاعر ایران بودند.
اشعار منتشرشده در نخستین دیوان شعر او که پیش از مرگش انتشار یافت، پیش از سی‌سالگی وی سروده شده است. دیوان شعر او نیز با پشتیبانی پدرش اعتصام‌الملک منتشر شد.
پروین در هنگام مرگ زودهنگام خود تنها ۳۴ سال داشت، زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی را از پدر خود آموخته بود و ذوق شعری او نیز با همراهی پدرش شکوفا شد. پروین در ۷سالگی آغاز به سرودن شعر کرد. او شاگرد اساتید بی‌بدیل شعر و ادب ایران، علی‌اکبر دهخدا و محمّدتقی بهار نیر بودند.
بیژن اقدسی
