سرمایه نمی خوابد

مرگ زودرس اغلب کارگران شب کار

مرگ زودرس اغلب کارگران شب کار: وقتی “SPD”حزب سوسیال دموکرات آلمان، ۱۳۰سال پیش در “برنامه کنگره این حزب در شهر “ارفورت”، خواستار ممنوعیت کار شبانه شد، این پیشنهاد در آن زمان، هنوز فقط براساس مشاهدات کاملاً اجتماعی بود. تنها در چند دهه گذشته، اثبات علمی اثرات مضر کار شبانه بر سلامتی امکان پذیر شده است. اما در این میان، دیگر ایده ممنوعیت کار شبانه از بین رفته است.آیا خطر غرق شدگی در تلاطم رقابت های امواج سهمگین کار و سرمایه، کمتر شده است؟ آیا خطر کار شبانه  کمتر شده است؟  یا اینکه نیاز به شب کاری بخشی از مناسبات بین کار و سرمایه است؟

تنها در سال ۲۰۱۷ بود که سه محقق آمریکایی به خاطر کشف هایشان در مورد کارکرد “ساعت داخلی” ،به اصطلاح ریتم شبانه روزی ،جایزه نوبل پزشکی را دریافت کردند. ده سال قبل (سازمان بهداشت جهانی WHO) کار شبانه را به عنوان “احتمالاً سرطان زا” طبقه بندی کرده بود، که در سال ۲۰۱۹ دوباره تأیید کرد. ارتباط پزشکی با این موضوع بدون شک اثبات نشده است، بلکه فقط بدیهی است. یک مطالعه از سال ۲۰۱۵ با بیش از ۷۰ هزار پرستار به این نتیجه رسید که کار منظم شیفت شب خطر مرگ و میر عمومی را یازده درصد افزایش می دهد، همچنین سایر فاکتورهای خطر مانند مصرف الکل، کهولت سن، سیگار، کمی ورزش یا چاقی را در نظر می گیرد. یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ در ایالات متحده بر روی ۲۷۰ هزار شرکت کننده نشان داد که کار در شیفت شب خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را ۴۴ درصد افزایش می دهد. طبق تحقیقات مختلف، سازمان ایمنی و بهداشت شغلی انگلیس، ۴۰ درصد خطر بیماری قلبی را بیشتر می کند. ما می دانیم که کار در شب تقریباً بر روی تمام عملکردهای بدن انسان، از خواب تا هضم غذا تا سیستم قلبی عروقی تأثیر منفی دارد. این واقعیت که برخی افراد به طور ذهنی با ساعت کاری غیر طبیعی سازگار می شوند یا به طور عینی تا حدودی با استرس کنار می آیند،اما اصل مساله تغییر نمی کند. هیچ ساعت داخلی نمی تواند با این ریتم سازگار شود. کار منظم در شب برای بدن انسان یک آزمایش سخت است.

کار شبانه، در حال گسترش است 

به دلیل حجم بسیار محدود داده ها، تعیین اینکه کار شبانه در چه مناطقی افزایش یافته دشوار است. جای بحث و تردید نیست که در بعضی از بخش ها، به عنوان مثال در پرستاری، در پلیس یا آتش نشانی و تا حدودی در صنعت، ضروری است.مانند بخش هایی که ماشین آلاتی دارند که نمی توان آنها را در شب خاموش کرد، اما از اوایل سال ۱۹۹۲، کلاوس زویکل، معاون وقت (IG Metall -اتحادیه کارگران فلز کار آلمان)، مشاهده کرد که کارهای شب در جایی که نیازی به کار نیست، در حال افزایش است. سرشماری خرد در بازار کار ۲۰۱۹ نشان می دهد که افراد در مشاغل آموزشی عمدتا تحت تأثیر کار شبانه قرار می گیرند. کسانی که دارای مدرک دانشگاهی هستند از این قاعده مستثنی هستند. کار شبانه به ویژه در صنعت تولید، تجارت و تدارکات و بخش های خدمات خصوصی بسیار گسترده است. با این وجود باید دید که تا چقدر ضروری است و یا چه تفاوت هایی نسبت به هم دارند: بر خلاف بخش هایی مانند مراقبت های درمانی، پلیس و یا خدمات گروه های آتش نشانی، کار در شب حداقل در تولید کالا یا صنعت حمل و نقل و شرکت های مانند آمازون یا سایر شرکت های تدارکاتی مورد سوال است.علاوه بر این، کار شبانه همیشه کار شبانه نیست. در مواردی که به دلایل فنی، فرهنگی یا اجتماعی اجتناب ناپذیر باشد، می توان آسیب آن را محدود کرد: حداکثر پنج ساعت در شب، حداکثر دو روز در هفته با یک دوره استراحت سه روزه، حداکثر دو سال به طورمنظم و در مورد بعدی، با یک وقفه سه ساله، ابزارهای زیادی وجود دارد که حداقل می توانند خطر را کاهش دهند. اما در حال حاضرهیچ یک از این پیشنهاد ها مورد استقبال قرار نگرفته و یا مورد توجه واقع نشده است.هر سال، تعداد بیشتری از کارمندان مجبور به تحمل این سختی ها می شوند، بیش از سه میلیون نفر در آلمان در حال حاضر مجبورند شبانه کار کنند. از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۵، نسبت کارکنانی که شب کار می کنند از ۷.۶ درصد به ۹.۱ درصد رسیده است. در ضمن، به نظر نمی رسد که آنها به دلیل منافع سیاسی شب کاری را انتخاب کرده اند.در برنامه انتخاباتی هیچ یک از احزاب، کلمه “کار شبانه” دیده نمی شود. چرا؟ آیا کار شبانه برای جامعه ما بسیار طبیعی و اجتناب ناپذیر است؟

در زمان کارل مارکس هیچ تفاوتی با امروز نداشت

فراتراز مسئله ضرورت اجتماعی کار شبانه، یک دلیل کاملاً متفاوت برای کار شبانه وجود دارد: سرمایه نمی خوابد. در جلد اول سرمایه، کارل مارکس نوشت که ” تمدید روز کاری فراتر از حد روز طبیعی به شب […] فقط عطش خون آشام را برای مکیدن خون کارگران فرو می نشاند”.ممکن است وام های اسطوره ای در این مرحله عجیب به نظر برسند،اما این کلمات حاوی یک حقیقت مهم هستند: سرمایه  متناسب با ذات خود، برای افزایش در آمد تلاش می کند و علاقه چندانی به “ریتم شبانه روزی” کار و تولید  ندارد.از منظر اقتصاد بازار، مزیت های قابل توجهی وجود دارد که بتوانید ماشین ها را تمام شب راه بیندازد و کار کنند و بتوانید خدمات را بدون توقف ارائه دهید. در زمان کارل مارکس هیچ تفاوتی با امروز نداشت. بنابراین اگر اقتصاد تمایل به استفاده از کار شبانه دارد، برای محدود کردن آن لازم است اقدامات قانونی انجام شود. در سال ۱۹۸۴ توسط سبزهای جوان آلمان، که در میان سایر موارد، در پیش نویس قانون جدید خود در مورد ساعات کار، ممنوعیت کار شبانه را پیشنهاد کردند،به این منظور اقدام کردند. چهار سال بعد، حزب سوسیال دموکرات آلمان همچنین در پیش نویس قانونی که در پارلمان معرفی شد، به صراحت گفت که “قانونگذار نمی تواند مسئول گسترش هر چه بیشتر کار شبانه غیر فیزیولوژیکی باشد […]”.

 کار شبانه برای زنان که مغایر قانون کار ارزیابی شد و ممنوع اعلام گردیده بود، دو سال بعد در قانون جدید، ساعت کاری حذف شد و بنابراین درب گسترش کار شبانه گشوده شد.حزب سوسیال دموکرات آلمان، به عنوان حزب حاکم، ظاهراً مسئول این امر از سال ۱۹۹۸ بود. در طرح سرخ – سبز+ برای ایجاد رقابت اقتصادی دوباره در آلمان با آزاد سازی بازار کار،جای بسیاری از موارد جدید وجود داشت، اما از تنظیم کار شبانه صحبتی نشده بود. برای اتحادیه ها نیز این تقاضا اولویت خود را از دست داده است. گرچه اتحادیه کارگران فلزکار آلمان در سال ۱۹۹۲تصمیم  گرفت کمپینی علیه کار شبانه راه اندازی کند، اما، بعد ها دیگر به آن اشاره ای نشد. درست است که به مضر بودن این شکل کار اشاره شده و برای بهبود شرایط  کار، چهارچوب هایی در نظر گرفته شده است،اما باید تاکید شود که تقاضای محدودیت مداوم کار شبانه و یا حتی ممنوعیت آن، وجود ندارد. این سؤال باقی می ماند: چرا کارمندان با آن همراه هستند؟ چگونه وضعیت متناقضی بوجود آمده است که با افزایش دانش و دانستنی های ما در مورد مضر بودن کار شبانه، تعداد کارکنانی که این کار را انجام می دهند افزایش می یابد؟

ممنوعیت کار شبانه،هزینه سنگینی دارد 

در حال حاضر بیش از ۵ هزار شکایت در بالاترین دادگاه کار آلمان در امور شب کاری وجود دارد و حتی مراحل اولیه برای ارجاء شکایات دردادگستری اروپا “ECJ” نیز وجود دارد.در آلمان، برای کارهای منظم یا شیفتی، اضافه دستمزد در نظر گففته شده است که باید به طور متوسط ۲۵ درصد باشد، اما این میزان در درجه اول توسط طرفین قرارداد کار دسته جمعی تعیین می گردد. البته این اضافه هزینه به طور رسمی به عنوان یک آرامبخش برای پذیرش خطر کار شبانه یا حتی به عنوان یک انگیزه عمل نمی کند، بلکه می تواند برای جبران برخی کاستی ها باشد. اما به دو دلیل مشکل ساز است: از یک سو، اکثر کارکنان حتی نمی دانند که این درآمد اضافی بر سوابق کاری مادام العمر آنها تاثیرگذار خواهد بود، یا نه؟،چون مسلم است که این درآمد،از نوع  پاداش نیست که  که بطورمثال، فردی بهتر از دیگران،کاری را انجام داده باشد.بلکه در مورد شکلی از انجام کار است که بدون شک برای سلامتی مضر است.از سوی دیگر باید تاکید شودکه: بسیاری می توانند و می خواهند از این درآمد اضافی به خوبی استفاده کنند، یا حتی به آن وابسته هستند. کار شبانه به قانونی اساسی کار مربوط نمی شود، بلکه به بندهای تمایز در قراردادهای جمعی مربوط می شود، که بر اساس آنها برای کار شبانه دائمی دستمزد کمتری نسبت به کار نامنظم وجود دارد، قانونی که خود جای تامل دارد. از زمان صدور حکم مهم دادگاه کار فدرال در سال ۲۰۱۸، کارکنان آسیب دیده به درستی ادعا کرده اند که این حکم، نشان دهنده حمایتی نا روشن از  از رفتاری بی دلیل است.

+- اشاره به دولت ائتلافی حزب سوسیال دموکرات و حزب سبز های آلمان 

سه شنبه:۱۲ مرداد ماه ۱۴۰۰- ۳ آگوست ۲۰۲۱