“فوروم جهانی آب”

ششمین ” فوروم جهانی آب” روز دوشنبه ۱۲ مارس ۲۰۱۲ در شهرمارسی(مارسیل) درجنوب شرقی فرانسه با حضوربیش از۲۰۰۰۰ نفر از ۱۴۸ کشور بر پا شد تا برای توزیع وتقسیم بهتراین منبع حیاتی که به سمت تنشهای مخاطره آمیز می رود، تدبیری باندیشند. این فوروم تا ۱۷ مارس ادامه دارد و مسائل حاد بهداشتی، اقتصادی، زیست محیطی ومحیط زیست وسیاسی مورد بحث قرارخواهند گرفت. در این گردهم آئی علاوه بر نهادها، بنگاههای تولیدی خصوصی، انجمن ها، تعدادی از روئسا ونخست وزیران کشورها و آقای خوزه مانوئل باروزو، رئیس کمیسیون اجرائی اتحادیه اروپا حضورداشتند. جالب توجه اینکه درحاشیه این فوروم تعدادی سازمانهای غیر دولتی که خود را ” آلترناتیو فوروم” می نا مند شرکت داشتند که از طرف معترضین به “حاملین صدای” شرکتهای چند ملیتی وبانک جهانی متهم شده بودند. گروه دیگری هم بنام ” فوروم آلترناتیو جهانی آب” در مقابل دو فوروم رسمی و ” لابیها” ی فوق تجمع داشتند. روبروئی ” دوآلیته” این دوجریان عمده در واقع بیانگر تضاد منافع دو روش مدیریت خصوصی وعمومی برحوزه آب، فاضلاب و بهداشت می باشد. ” فوروم جهانی آب” از سال ۱۹۹۷ ویکباردرهر سه سال برگزارمی شود. این فوروم توسط ” شورای جهانی آب” که یک نهاد خصوصی با منشاء فرانسویست ( دو شرکت بزرگ سوئز وِ اولیا ” ۱″، فعال در زمینه آب و فاضلاب درکشورهای مختلف) شکل گرفته است.

اما تقسیم این منبع استراتژیکی درعصر “جهانی سازی” که به زعم تعدادی ازنظریه پردازان نئو لیبرالی دال برکمرنگ شدن “مرزها وحاکمیت ملی” دارند، دقیقا باحاکمیت ملی کشورها ارتباط تنگاتنگ پیدا کرده وکانونهای پتانسیل برخودهای نظامی را می توانند درپی داشته باشند : در خاور نزدیک، آسیای مرکزی، در چین، حوزه مکونگ، در “نیل”، درآمریکای لاتین بین برزیل و آرژانتین وحتی بین ایالات متحده وکانادا. کارشناسان براین عقیده هستند که تنشهای مربوط به آب در صورت عدم چاره اندیشی و نیافتن راه حل منطقی در سیاست های توسعه منتطقه ای درآینده به عاملی برای تشدید اختلافات و درگیری نظامی منتهی شوند. زیرا ۱۵ درصد کشورها در جهان برای تامین آب خود بمیزان ۵۰ درصد از آب کشورهای همسایه نیاز دارند.

به گفته ” اریک اورسِننا ” نویسنده فرانسوی، آب بمثابه ” آینه” ای از کره زمین درعصرجهانی شدن با به هم وابستگی و نابرابریش می باشد. آقای لوئیک فوشون، رئیس ” شورای جهانی آب” که یکی از سازماندهندگان این فوروم میباشد میگوید که : اگراین مسئله ـ آب را جدی نگیریم ، نه تنها می تواند به یک مناقشه منطقه ای در مرزها منجرشود بلکه میتواند مشکلاتی را هم در چارچوب حاکمیت ملی درهر کشوری را بوجود آورد.

کما اینکه در ژانویه ۲۰۱۲ آقای ژان گلا وانی ـ عضو حزب سوسیالیست فرانسه، در گزارش مربوط به ژئو پولتیک آب به پارلمان فرانسه، اسرائیل را به علت برقراری کنترل برمنابع آبی و بزیان فلسطینیان، متهم به” آپارتاید جدید” نمود. بر پایه این گزارش” مصرف آب اسرائیلی های ساکن مناطق اشغالی فلسطین درغرب اردن که ۴۵۰۰۰۰ هستند به اندازه دومیلیون و سیصد هزار فلسطینی می باشد. او اضافه می کند در صورت خشکسالی حق تقدم مصرف آب با اشغالگران می باشد، دیوارها وموانع امنیتی درکرانه غربی اردن تحت کنترل اسرائیلی ها بوده و چاه های حفاری شده توسط فلسطینیان دائما توسط ارتش اسرائیل تخریب می شوند”. شهردار فلسطینی ” حبرون” در باره ” آپارتاید جدید” اینطور بیان می کند که هر فلسطینی در این شهر هر روز حق بر داشت ۵۰ لیتر دارد. درحالیکه اسرائیلیها در این منطقه اشغالی از ۴۰۰ لیتر آب برخوردار میباشند. بنابر این میبینیم که اشغال سر زمینهای فلسطینیان فقط مناقشه بر سر تجاوز مرزی نیست بلکه در نهایت سوء استفاده ازمنابع آبهای زیر زمینی و سطحی و تحمیل مقررات وتنگنا قراردادن فلسطینیان در زندگی روزمره می باشد. مثلا، بهای مصرف آب از لوله کشی برای اسرائیلیها در مناطق اشغالی برای هر مترمکعب ۵۰ سنت یورو وبرای فلسطینیان که با کامیون تحویل داده می شود ۵ یورو برای هر متر مکعب می باشد.

در خاورنزدیک، نیاز به آب فراتر از یک منبع آب بوده و یک سلاح می باشد. شواهد برتبعیض رفتار وعمل اسرائیل درقبال فلسطینیان فراوانند. شکی نیست که سیاست اشغال و تصرف سرزمینها توسظ اسرائیل دارای اهداف استراتژیکی تصاحب منابع آبی است. برای اسرائیل آب قبل از هر چیز یک مسئله نظامی می باشد. برای فلسطینیان مسئله آب یکی از کلیدهای اصلی در گفتگوها در راستای ساختمان یک دولت مستقل می باشد. هر چند تا کنون مسئله آب بە اندازه تعیین مرزها مورد مشاجرات در افکارعمومی نبود اما جدا از آن هم نمی تواند باشد. چنانکه شهردار ” حبرون” همگان را از جنگ آینده بر سر تقسیم آب هشدار می دهد.

این تصویراعتراضی یک فلسطینی درمناطق اشعالیست که با کمبودآب مواجه اند، در حالیکه اسرائیلی ها دراستخر شنا می کنند.

اخبارمربوط به وضعیت پیش آمده بعد ازاستقلال جنوب سودان ومناقشات بر سر رود خانه ” نیل” ودخالت غیرمستقیم اسرائیل در حمایت از دولت نوپای سودان جنوبی برای زیر فشار گذاشتن مصر بعد از ” انقلاب” و پروژه اتیوپی در راستای ساختمان سد بزرگ ” رنسانس” بیانگربی اعتمادی وعدم ثبات فزاینده دراین مناطق می باشند.

مناطق معروف به جنوب صحرای آفریقا شدیدا از کمبودآب رنج می برد. مثلا درمقیاس منطقه ای، نابرابری دردستیابی به آب در این حوزه بسیارفقیربرابر ۴۰ درصد با آمریکای لاتین وآسیا می باشد. این قیاس با اروپا و آمریکا وخیمتر است. بعلاوه روستاهای این کشورهای فقیردارای کارنامه ای فوق العاده تاسف آورهستند : ۹۷ در صد جمعیت از دسترسی به آب آشامیدنی محروم و چهاردە درصد ازآبهای رودخانه ها وحوضچه ودریاچه که حیوانات هم از آنها رفع نیاز می کنند، مصرف می کنند.

. بنابراین ما شاهد فقدان وسایل حل اختلافات هستیم. هر چند درسال ۱۹۹۷ پیمانی جهت حل مناقشات پیرامون مسئله آب تنظیم شد اما فقط ۲۴ کشور به آن ملحق شدند. ایالات متحده، برزیل، چین و ترکیه وتعدادی دیگر کشورها از پیوستن به آن خودداری کرده و یک چنین پیمانی را دخالت درامورحاکمیت ملی خود ارزیابی کردند. چین با مشکلات جدی داخلی و خارجی در بسترهای آبی روبروست که می توانند در راه توسعه و ثبات منطقه ای دشواریها ئی را بوجود آورند.

مستقل از اختلافات تاریخی و مرزی بین چین، هند و پاکستان، ازاین پس ما شاهد گزارشاتی درباره سناریووخامتزای ” جنگ آب” در رئوس مباحثات و تجزیه و تحلیل ها و چشم انداز موضوع امنیت در آسیا ی جنوبی هستیم . تا آن حد که سنای آمریکا در ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ گزارشی را با عنوان ” اجتناب کرد ن از جنگ آب” با تمرکز به خطرات ناشی ازاختلافات بین پاکستان وافغانستان را منتشرنمود. این گزارش با در نظرداشت درگیرها و اختلافات ژئوپولیتیکی حاصل ازکمیابی منابع آبی، منطقه مثلثی بین پاکستان، چین، هند را بی ثبات ارزیابی می کند.

درمواجهه با نیازهای رو به رشد به انرژی، کشورهای اطراف هیمالیا بویژه چین وهند دو کشوربا قدرت اقتصادی نو ظهور طرح های بلند پروازانه خود را برای ساختمان سدهای برق آبی آغاز کرده اند که به نوبه خود منجر به دامن زدن تنش های اجتناب ناپذیربا کشورهای همسایه پایین دست می شوند. گرمایش جهانی و تاثیر آن بر ذوب یخچالهای طبیعی هیمالیا به نوبه خود خطر جاری شدن سیل در کوتاه مدت را بر دیگرنگرانیهای زیست محیطی می افزاید. هند درقلب این پازل ” هیدروپولیتیک” قرار دارد. هرهنگام دفتر اختلافات با همسایگان گشوده می شود، مسئله تقسیم آب هیمالیا بعنوان منشاءعمده اصطکاک مطرح می گردد. در سالهای اخیر چین هم با تمرکز خود به پروژه ساختمان سدها بر روی رودخانه ” براهماپوتر” که از تبت سرچشمه می گیرد، براین مسئله مناقشه برانگیز حدت بخشیده است. این رود خانه از تبت سرچشمه میگیرد و از ایالات های ” آرونا چال پرادش” و ” آسام” در شمال شرقی هند گذر گرده و سر انجام به بنگلادش ریخته میشود. هند از این اقدام چین ناخرسند است . درحالیکه خودهند با اقدام به ساختمان سد برپائین دست رودخانه ” براهما پوتر” و”گنگ “، اعتراض بنگلادش را برانگیخت. همچنین نباید اختلافات بین هند ونپال، پاکستان وهند بر سر تقسیم واستفاده از آب که بعضی از فصول با خشکسالی وگاه می تواند با سیلاب از کوهپایه های هیمالیا سر چشمه گیرد را از نظر دورداشت .

یک زن چینی در ایالت یون نان

چند ارقام و اعدا د درباره وضعییت آب وفاضلاب درجهان :

طبق گزارش سازمان ملل متحد بیش از ۸۰۰ میلیون نفر ازد سترسی به آب آشا میدنی محروم هستند. برپایه تدابیر ونیات اعلام

شده درسال ۱۹۹۰ قراربراین است که تا سال ۲۰۱۵ بیش از ۸۵ درصد جمعیت کره زمین یعنی حدود ۶ میلیارد نفر به آب

آشامیدنی دست یابند. اما بر اساس یک سازمانی غیر دولتی،آکوآ فد (AQUAFED ) ” فدراسیون بین المللی اقدام برای آب” و

داده های میدانی حکایت ا ز آن دارد که بین ۳ تا ۴ میلیارد نفرهر روز ازآبهای غیر تصفیه شده وآلوده استفاده می کنند.

بر پایه گزارش سازمان بهداشت جهانی، یونیسف وسازمان ملل متحد ۲ میلیارد و۶۰۰ هزارنفرفاقد توالت بوده و رفع نیا ز را در فضای آزاد انجام می دهند. بیماری های منتقله از آب آلوده نظیروبا، اسهال خونی و خونریزی علت اصلی مرگ در سراسر جهان می باشند. ۶۴ در صد این جمعیت در جنوب آسیا زندگی می کنند . در هند این تعداد به ۶۳۸ میلیون نفر می رسد.

هر دقیقه هفت نفر بر اثر آلودگی آب جان خود را از دست می دهند. بنابرگزارش سازمان ملل متحد، ۹۰ درصد آبهای مصرف شده در کشورهای در توسعه بدون تصفیه های اولیه به ر ودخانه ها، دریاچه ها و سواحل دریاها ریخته می شوند که تهدید ی برای امنیت مواد غذائی و آب آشامیدنی می باشند.

ذخیرە آب آشامیدنی درسال ۱۹۵۰ برای هر فرد ۱۶۸۰۰ متر مکعب بود و این میران در سال ۲۰۲۵ به ۴۸۰۰ متر مکعب خواهد رسید. در حالیکه دستیابی به آب در کشورهای ” شمالی” ۱۰۰ درصد است این میزان درکشورهای درتوسعه ، “جنوبی” به ۴۴ درصد و در آفریقا به ۱۶ درصد کاهش مییابند.

طرفداران و مخالفان برپائی ” فوروم جهانی آب” :

این فوروم که با کمک مالی دولت فرانسه و بخش خصوصی، بویژه دو کمپانی بزرگ سوئز و وئولیا برگزارمی شود هرگونه فکر وطرح پشت پرده در راستای دست اندازی به منابع آبی و سرمایه گذاری و مدیریت آنرا رد می کند و خواهان گفتگو با همه طرف های ذینفع به شمول دولتها، بنگاهای تولیدی، مزد بگیران، شهروندان وسازمانهای غیر دولتی برای ارتقاء کیفیت آب آشامیدنی و کشاورزی و بهداشت و کانالیزاسیون آبهای ضاله میباشد. آنها معتقدند که در آینده، آب بخشی ازجهانی شدن است که حکایتی از سر درگمی در بین دهقانان جهان را در پی خواهد داشت و باید با اقدامات پیشگیرانه و کنترل از تصادمات و درگیریهای احتمالی جلوگیری کرد و باید بر محور ” آب و سلامتی” و ” آب و تامین مواد خوراکی” بیشتر تعامل نمود.

اما مخالفان معتقدند که این فوروم در واقع علی رغم ادعای حقانیت جهانی اش، محلی برای تبادل نظر بین فروشندگان و تصمیم گیران جهت تصاحب منابع آبی جهان می باشد. مثلا فراکسیون چپ متحد درگروه پارلمان اروپا براین باوراست که آب یک مالکیت عمومیست و نباید تحت هیچ شرایطی برای سود جوئی استفاده شود ودسترسی به آب و فاضلاب، یک حق اساسی جهانشمول است. عده ای برآنند که این فوروم با کوشش ” شورای جهانی آب” که آن هم توسط دوکمپانی بزرگ چند ملیتی فرانسه سوئز و وِئولیا شکل گرفته، نمی تواند به مسائل فوری و حاد جهانی دستیابی به آب وفاضلاب جواب دهد زیرا مبانی کاریش برکسب سود خصوصی است. و این شورا در همکاری تنگاتنگ با صندوق بین المللی پول و بانک جهانی تاسیس و هواداردو آتشه خصوصی سازی توزیع آب و فاضلاب در کشورهای ” جنوب” میباشد. نا گفته نماند که این دو کمپانی بیش از ۷۵ درصد بازار آب، توزیع و فاضلاب را در فرانسه در اختیار دارند. در سالهای اخیر بعضی از شهرهای کوچک فرانسه بر اثر سوء استفاده مدیریت انحصاری این دو کمپانی، با برگزاری همه پرسی محلی، تصمیم به باز پس گرفتن مدیریت آب و فاضلاب شدند.

یک اقدام پایدار

ازآ نجائیکه نیاز به آب برای مصرف خانگی، کشاورزی، صنایع و انرژی و …. سریعتراز افزایش جمعیت می باشد و این هم می تواند به نوبه خود منشاء برخوردها و درگیریها گردد، لازمست با مدیریت وهمکاری سازمان ملل متحد اقدامات پایدار و پیشگیرانه صورت گیرند. برپایه مطالعات دانشگاه اورگن درایالات متحده از۱۹۴۸ تا کنون بیش از ۱۸۳۱ مورد اختلاف بر سراین موضوع بوجود آمدند که ۷ مورد منجر به جنگ، ۵۰۷ مورد منجر به عملیات نظامی شدند. ۲۰۰ پیمان حل اختلاف برامضاء رسید و ۱۲۲۸ مورد به همکاری وبهره برداری مشترک منتهی شدند.

نشست ریودوژانیرو

این نسشت در ماه ژوئن امسال در برزیل و با چند میز گرد بر سر موضوع مناقشه انگیز با هدف دستیابی به راه حل پایدار آب و فاضلاب برگزارمی شود. برای اولین بار نمایندگان دولتها نه تنها به جزئیات بهداشت وسلامتی بلکه برحمایت ازاکوسیستم می پردازند. زیرا ۸۰ درصد آبهای مصرف شده نه جمع آوری و نه باز آوری می شوند. مسائل ژئو پولیتیک مربوط به منابع آبی هم باید مورد بحث قرار گیرند. زیرا مدیریت آ ن مستلزم همکاری کشورهای همسایه می باشد. برپایه گزارشات یونسکو،حدود ۲ میلیارد نفردر سراسر جهان دارای بستر های آبهای زیر زمینی مشترک در مناطق مرزی کشورها می باشند.

مهمتر از همه در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۰ ، سازمان ملل متحد حق دستیابی به آب آشامیدنی را در شمول منشور حقوق عام بشری ارزیابی نمود. بنابراین همه کشورها ملزم به رعایت و گنجاندن این حقوق در قانون اساسی خود می باشند. متاسفانه تا کنون ۳۰ کشور از ۱۹۳ کشور به این اقدام مبادرت ورزیدند. اگر با حدت یافتن کمبود آب ، احتمال برخوردها و درگیرهای نظامی میتوانند تهدیدی برای صلح باشند ، در عوض میتوان از طریق همکاریهای چند جانبه و مدیریت صحیح منابع آبی ، آب را به یک عامل صلح تبدیل کنیم .

۱-SUEZ , VEOLIA