مجلس ایران روز گذشته کلیات لایحه ۱۴ ماده ای حذف یارانه ها موسوم به هدفمند کردن یارانه ها را با ۱۸۸ رای موافق در مقابل ۴۵ رای مخالف به تصویب رساند.این طرح مهمترین بخش طرح تحول اقتصادی دولت است.
دولت ایران در دی ماه سال گذشته این لایحه را به مجلس ارائه کرده بود و نمایندگان در آن زمان یک فوریت آن را به تصویب رسانده بودند. دولت مایل بود تا لایحه هدفمند کردند یارانه ها، همزمان با لایحه بودجه سال ۸۸ به تصویب برسد؛ چرا که دولت هشت هزار و۵۰۰ میلیارد تومان از محل هدفمند کردن یارانهها در آمد براى خود پیشبینى کرده بود اما در نهایت، اصرار دولت در آن زمان با مخالفت نمایندگان مجلس همراه گردید.
به این ترتیب با تصویب این لایحه، یارانه بنزین، گاز، گازوییل و برق قطع خواهد شد و مصرف کنندگان باید آنها را براساس قیمت تمام شده آنها و براساس بهای آنها در بازارهای منطقه خلیج فارس خریداری کنند. در مقابل، دولت وعده داده پس از حذف یارانه ها، به منظور جبران افزایش بهای کالاها، یارانه ها به صورت نقدی بین خانوارها توزیع شود.
بسیاری از از کارشناسان معتقدند که حذف یارانه ها به شدت قیمت ها را افزایش خواهد داد و همزمان، به افزایش نرخ تورم نیزمنجر خواهد شد. با این حال، در بین بسیاری از کارشناسان ونمایندگان مجلس نیز، در خصوص سامان دادن به یارانه های دولتی اتفاق نظر وجود دارد، اما پیرامون توزیع پول نقد به جای یارانه ها و نیز توانایی دولت احمدی نژاد در عمل به وعده هایش اختلافات زیادی وجود دارد.
نگرانی مخالفان در مجلس
در جلسه روز گذشته مجلس، طرح هدفمند کردند یارانه ها، نگرانی برخی از نمایندگان را به همراه داشت. علیرضا محجوب، دبیرکل خانه کارگر و نماینده مردم تهران در مجلس، درباره تصویب این لایحه هشدار داد و گفت “من امروز برای فقرا و افرادی که از فقرا حمایت میکنند اعلام خطر میکنم”.
نماینده مردم تهران با بیان اینکه “بایستی بین عدالت و افزایش قیمت فرق گذاشته شود؛ کارگران و کارمندان ایرانی براساس ریال حقوق دریافت میکنند نه براساس قیمت نفت خلیج فارس”تصریح کرد” قیمت حاملهای انرژی براساس ارزشی و پول ملی تنظیم شده است و تا به امروز واحد پول ملی عامل تعیینکننده قیمت بوده است اما امروز در این لایحه قیمت براساس فوب خلیج فارس پیشبینی شده است که به معنای تغییر واحد پول است”.
همچنین نادر قاضی پور، نماینده ارومیه گفت: “اگر چه اصلاح قیمت حاملهای انرژی به تایید بیشتر کارشناسان رسیده اما لایحه هدفمند کردن یارانه ها به مشکلات صنایع، تولید و کشاورزی نپرداخته است”.وی در ادامه افزود”بعد از تعدیل قیمتها و بالا رفتن قیمت سوخت، نرخ کالاهای تولیدی به مراتب گرانتر خواهد شد”.
اقبال محمدی، نماینده مریوان هم با انتقاد از عدم بحث پیرامون تورم و افزایش نقدینگی در این لایحه، افزود” با وضعیت پرداخت یارانهها ما گداپروری را محقق میکنیم و به افزایش نقدینگی کمک مینماییم. این مساله باعث ایجاد تورم و تنبل شدن اقتصاد میشود، چگونه میتوان این مساله را کنترل کرد؟ “.
حسن ونایی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس هم ضمن اشاره به اینکه “باید در ابتدا برای اجرای آن زیرساختهای اقتصادی کشور را آماده کنیم”، اضافه کرد”باید دید که آیا مردم توان پرداخت قیمت حاملها با نرخ خلیج فارس را دارند یا خیر و یا آیا هزینهی فرسودگی سیستم پالایشگاهی و سیستم توزیع برق در کشور را باید از مردم بگیریم؟”
ونایی همچنین در ادامه با طرح این سوال که : “آیا نرخ دستمزدها در سطح کشور با قیمت بینالمللی یکسان است؟” افزود: “باید دید آیا قیمتهای تمام شدهی حاملهای انرژی را میتوان از مردم اخذ کرد؟”
طرح با مفاسد زیاد همراه خواهد بود
در واکنش دیگر، حسن صادقی معاون امور شهرستانهای خانه کارگر در خصوص موضوع هدفمند کردن یارانه ها گفت: “متاسفانه این طرح در کشوری مثل ایران که در آن در یک خانوار یک نفر کار می کند و ۴ نفر از آن ارتزاق می کنند نتیجهای عکس خواهد داشت چرا که با مفاسد اقتصادی بسیاری همراه است”.
وی در ادامه افزود “قطعا هدفمند کردن یارانهها هیچگاه به ثروتمندان جامعه که هزینههای میلیونی برای زندگی دارند لطمهای وارد نخواهد کرد و فقط قشر محروم جامعه متضرر میشوند چرا که سیستم اقتصادی کشور ما مبنای درستی نداشته و در شرایطی که یکی از پایههای آن میبایست بر اساس اخذ مالیات واقعی شکل میگرفت طرحریزی نشده است، نمیتوان به هدفمند کردن یارانهها امید داشت”.
موافقان این طرح
اما نمایندگان موافق لایحه معتقدند که توزیع بخش زیادی از کالاها و خدمات با یارانه ها، موجب شکاف طبقاتی شده است به این معنی که افرادی که دارای امکانات بیشتری هستند، سهم بیشتری از یارانه ها خواهند برد.
شمسالدین حسینی وزیر امور اقتصادی و دارایی در جلسه امروز مجلس در دفاع از لایحه هدفمند کردن یارانهها گفت” در شرایط فعلی یک سوم درآمد کشور به صورت آشکار و پنهان در قالب یارانه پرداخت میشود. تردیدی نیست که این منابع به شکل صحیحی صرف نمیشود و همه اقشار و صاحب نظران و نمایندگان هم عقیده هستند که شیوه فعلی پرداخت و تخصیص منابع درست نیست”.
وزیر امور اقتصادی و دارایی در ادامه افزود: “در شرایطی که ما برای اجرای یک پروژه زیربنایی ۵۰ میلیارد تومان پول نداریم، ۱۰۰ هزار میلیارد تومان را صرف یارانهها میکنیم، ما به دنبال اصلاح شیوه پرداخت یارانهها و به دنبال حمایت از اقشار آسیبپذیر هستیم”.
همچنین شبان پور، عضو کمیسیون انرژی مجلس که از موافقان این طرح بود گفت: “شیوه فعلی پرداخت یارانهها در حال حاضر صحیح نیست و نیازمند هدفمند شدن است”. وی تصریح کرد: “تاکنون افزایش مصرف داشتهایم که این مساله دغدغهی دولتمردان را در پی داشته است که با تصویب این لایحه بسیاری از مشکلات موجود حل خواهد شد”.
پیامدهای حذف یارانه ها از دید بانک مرکزی
بانک مرکزی ایران، پیش از تصویب این لایحه پیش بینی کرده بود که قیمت مواد سوختی بعد از تصویب لایحه، چند برابر خواهد شد و تورم نیز افزایش خواهد یافت و میانگین آن بعد از اجرای این طرح ۳۱ تا ۳۷ درصد خواهد بود.
بانک مرکزی پیشت از تصویب این لایحه یک کار تحقیقاتی در مورد پیامدهای طرح نقدی کردن یارانه ها انجام داده بود.مبنای این کار مطالعاتی قیمت نفت بود که در یک سناریو قیمت هر بشکه نفت ۳۵ دلار و در سناریوی دیگر ۸۰ دلار در نظر گرفته شده بود.
در سناریوی اول که بر اساس نفت ۳۵ دلاری محاسبه شده بود، بنزین با قیمت لیتری ۴۰۰ تومان، گازوئیل لیتری ۲۷۰ تومان، نفت کوره لیتری ۱۶۰ تومان، نفت سفید لیتری ۲۷۵ تومان، گاز مایع ۱۵۰ تومان، گاز طبیعی ۷۵ تومان و هر کیلووات ساعت برق ۸۰ تومان عرضه خواهد شد.در این حالت بانک مرکزی پیش بینی کرده بود که از محل درآمدهای حاصل از فروش بالاتر مواد سوختی و دیگر کالاها، ماهانه به هر یک از افراد فقیر حداقل ۱۹ هزار و پانصدتومان و حداکثر ۲۶ هزار تومان اختصاص پیدا کند. پیش بینی بانک مرکزی این بود که اگر قیمت نفت در حد ۳۵ دلار باقی بماند و طرح حذف یارانه ها اجرا نشود، تورم حدود ۲۰ درصد خواهد بود.
اما در سناریوی دوم پیش بینی شده بود که قیمت نفت در یک دوره سه ساله به ۸۰ دلار برسد و بر همین مبنا، متوسط قیمت نفت در طول این سه سال ۴۸ دلار در نظر گرفته شده است.در این حالت اگر متوسط قیمت نفت در یک دوره سه سال ۴۸ دلار باشد، بنزین لیتری ۴۰۰ تومان، گازوئیل لیتری ۳۵۰ تومان، نفت کوره لیتری۲۰۰ تومان، نفت سفید لیتری ۳۵۰ تومان، گاز مایع ۲۰۰ تومان، گاز طبیعی ۱۳۰ تومان، هر کیلو وات ساعت برق ۱۰۰ تومان عرضه خواهد شد و اگر در این شرایط طرح دولت برای حذف یارانه ها اجرا شود، بنابر پیش بینی بانک مرکزی، از محل درآمدهای حاصل از آزاد کردن قیمت ها، به افراد فقیر حداقل ۳۲ هزار تومان و حداکثر ۴۳ هزار تومان اختصاص خواهد یافت.
به این ترتیب بر اساس پیش بینی بانک مرکزی قیمت بسیاری از مواد سوختی پس از آزاد سازی قیمتها چندین برابر افزایش خواهد یافت.
