نقض سیستماتیک حقوق آذربایجانیها در ایران در ماه نوامبر سال ۲۰۰۹ همچون ماههای گذشته ادامه داشت. فعالین مدنی آذربایجانی در ماه نوامبر نیز به صورت خودسرانه بازداشت و مدتهای طولانی بدون هیچگونه ارتباط با دنیای خارج و تماس با خانواده و وکیل در بازداشت نگه داشته شدند. برگزاری جلسات محاکمه، صدور احکام حبس و اجرای احکام زندان در این ماه نسبت به ماههای گذشته افرایش یافت و آذربایجانیها به دلیل سازماندهی و شرکت در تجمعات مسالمت آمیز جهت بیان خواسته هایشان محاکمه و به زندانهای طویل المدت محکوم شدند. ممانعت از برگزاری مراسم فرهنگی آذربایجانی، تبادل آزاد اطلاعات در ماه نوامبر سال ۲۰۰۹ نیز همچون ماههای گذشته ادامه داشت. مقامات قضایی و امنیتی ایران فشار ها بر سعید متین پور روزنامه نگار و فعال حقوق بشر آذربایجانی که در زندان اوین محبوس است را افزایش داده و همچنان از دادن مرخصی به وی جهت معالجه در خارج از زندان امتناع می کنند.
صدور احکام زندان
حکومت ایران فعالین آذربایجانی را به دلیل برگزاری تجمعات مسالمت آمیز و درخواست مطالبات زبانی و ملیشان آذربایجانیها بازداشت و زندانی می کند.
شعبه سوم دادگاه انقلاب تبریز فردین مرادپور، مرتضی مرادپور، رسول بدلی، علی بدلی، امین پاشا قره باغی، جلال رجب زاده، آرش عشقی، علیرضا فرشی و همسرش سیما دیدار از فعالین مدنی آذربایجانی را به شش ماه تا شش سال حبس تعزیری محکوم کرده است.
بازداشت این افراد در جریان مراسم پیاده روی خانوادگی ۱ خرداد ۸۸ (۲۲ می ۲۰۰۹) در پارک ائل گولی تبریز و بدنبال سر دادن شعارهایی در رابطه با حقوق زبانی آذربایجانیها و در اعتراض به ویدئوی انتشار یافته از گفتن جوکهای نژادپرستانه توسط محمد خاتمی رئیس جمهور پیشین ایران در اینترنت صورت گرفته بود.
دادگاه انقلاب تبریز مهندس علیرضا فرشی استاد دانشگاه و همسرش سیما دیدار از فعالین مدنی آذربایجانی در تبریز را به اتهام تبلیغ علیه نظام به یک سال حبس تعزیری محکوم کرده است.
فرشی و دیدار ۲۶ مهر ۸۸ (۱۸ اکتبر ۲۰۰۹) در طی جلسه ای غیر علنی در شعبه سوم دادگاه انقلاب تبریز به ریاست قاضی علی نژاد محاکمه و حکم صادره در ۲۳ آبان ۸۸ (۱۴ نوامبر ۲۰۰۹) به آنها و وکیلشان عباس جمالی ابلاغ شده است.
گفتنی است که ماموران امنیتی مدتی پس از بازداشت علیرضا فرشی به منظور زیر فشار قرار دادن او، سیما دیدار همسر وی و مدیر مسئول سابق نشریه دانشجویی یاشماق دانشگاه تهران را در ۲۸ مرداد ۸۸ (۱۹ آگوست ۲۰۰۹) و زمانی که او به همراه وکیل جهت ملاقات با همسرش به زندان تبریز مراجعه کرده بود بازداشت کردند. فرشی و دیدار پس از تحمل بازداشت موقت سه ماهه و یک ماهه به قید وثیقه از زندان آزاد شده اند.
همچنین دادگاه فردین مرادپور نوجوان ۱۸ ساله، مرتضی مرادپور دانشجوی دانشگاه آزاد عجب شیر و رسول بدلی را طی حکمی جداگانه در ۳ آذر ۸۸ (۲۴ نوامبر ۲۰۰۹) به اتهام تهیه و تولید مواد منفجره، تبانی و اجتماع برای ارتکاب جرم بر علیه امنیت کشور و تبلیغ علیه نظام به ترتیب به شش، سه و دو سال حبس تعزیری محکوم کرده است. علی بدلی، امین پاشا قره باغی، جلال رجب زاده و آرش عشقی از دیگر متهمان این پرونده نیز هرکدام به شش ماه حبس تعزیری محکوم شده اند. دادگاه همچنین در خصوص اتهام وحید آقاجانی، امین پاشا قره باغی و آرش عشقی مبنی بر اخلال در نظم عمومی، قرار عدم صلاحیت صادر و پرونده را جهت رسیدگی به دادگاه جزائی تبریز ارجاع نموده است. در جریان این پرونده ناصر بدلی و بهزاد صادقیان نیز از کلیه اتهامات وارده تبرئه شده اند.
استنادات قاضی علی نژاد برای صدور این احکام سی دی ها و جزوات حاوی تبلیغ خواسته های زبانی و ملی آذربایجانیها و همچنین شرکت متهمین در مراسم پیاده روی همگانی ۱ خرداد ۸۸ (۲۲ می ۲۰۰۹) تبریز و سردادن شعار در آن مراسم بوده است.
نیروهای امنیتی و انتظامی ایران زمانی که عده ای از شرکت کنندگان در مراسم راهپیمایی خانوادگی با در دست داشتن پلاکاردهایی اقدام به سر دادن شعار می کرده اند با تیراندازی و پرتاب گاز اشک آور به سوی آنها حمله برده و عده ای را بازداشت کرده بودند.
بدنبال تیراندازی مامورین فردین مرادپور نوجوان ۱۸ ساله آذربایجانی در اثر اصابت گلوله ماموران و ترکیدن ترقه موجود در جیبش مجروح و دچار خونریزی شدید شده بود. ماموران امنیتی پس از اصابت گلوله به این نوجوان سعی داشته اند تا با جلوگیری از انتقال او به بیمارستان موجب مرگ وی شوند اما با حضور پدر مرادپور در محل حادثه وی به بیمارستان منتقل شده بود..پس از انتقال مراپور به بیمارستان مامورین اداره اطلاعات تبریز پدر، مادر و برادر وی را دستگیر و با استناد به تهیه ترقه دست ساز تفریحی توسط فردین مرادپور، اتهام تهیه مواد منفجره را به این خانواده آذربایجانی نسبت داده و قاضی پرونده بر اساس این اتهامات اقدام به صدور احکام شش سال و سه سال حبس تعزیری برای برادران مرادپور نموده اند.
علیرضا جمشیدی سخنگوی قوه قضائیه ایران و ایوب حقیقی مدیرکل امنیتی و انتظامی استانداری آذربایجان شرقی چندی پیش طی مصاحبه هایی با خبرگزاریهای داخلی و خارجی خبر از دستگیری عده ای از فعالین آذربایجانی داده بودند که قصد بر هم زدن آرامش و امنیت تجمعات انتخاباتی از طریق بمبگذاری و اقدامات تروریستی را داشته اند. این ادعا همواره از سوی فعالین حقوق بشر در آذربایجان رد شده است.
در ماههای گذشته مسئولین امنیتی و قضائی ایران اقدام به تجمیع پرونده اعتراضات ۱ خرداد ۸۸ (۲۲ می ۲۰۰۹) در پارک ائل گولی تبریز با پرونده چند فقره سرقت مسلحانه و قتل از جمله پرونده سرقت مسلحانه از امامزاده سید محمدآقای منطقه آخماقیه تبریز کرده اند.مسئولین امنیتی قصد دارند با خارج کردن پرونده از قالب پرونده های سیاسی و وارد کردن اتهاماتی نظیر خرید و فروش اسلحه، قتل و تهیه و نگهداری مواد منفجره با استناد به تهیه ترقه توسط فردین مرادپور افکار عمومی را از اتهام اصلی این افراد و خواسته های مسالمت آمیز آنها منحرف کنند. بازداشت شدگان در این تجمعات از حق داشتن وکیل و ملاقات با خانواده در مدت بازداشت محروم بوده اند و مورد شکنجه قرار گرفته اند.
بازداشت این افراد همزمان با سالگرد تظاهرات گسترده آذربایجانیها در اعتراض به کاریکاتور موهن چاپ شده در روزنامه دولتی ایران بوده است.
سازمان عفو بین الملل روز ۱۹ خرداد ۸۸ (۹ ژوئن ۲۰۰۹) با انتشار اطلاعیه ای ضمن بررسی وضعیت حقوق بشر در فضای انتخاباتی ایران، خبر از بازداشت بیش از ۱۵ نفر در تبریز داده بود.
اجرای حکم زندان
عبادت مددی نگارستان فعال حرکت ملی آذربایجان در تبریز ۵ آذر ٨٨ (۲۶ نوامبر ۲۰۰۹) بازداشت و جهت اجرای حکم حبس هشت ماهه به زندان تبریز منتقل شده است.
مددی ۶ خرداد ۸۵ (۲۷ می ۲۰۰۶) همزمان با تظاهرات آذربایجانیها بر علیه کاریکاتور موهن چاپ شده در روزنامه دولتی ایران، به همراه دو برادرش دستگیر و پس از تحمل ۳۵ روز بازداشت موقت به قید وثیقه از زندان تبریز آزاد شده بود.
شعبه یکم دادگاه انقلاب تبریز به ریاست قاضی علی اکبری طی حکمی در ۲۵ آذر ۸۵ (۱۶ دسامبر ۲۰۰۶) این فعال آذربایجانی را به ۳۴ ماه حبس تعزیری محکوم کرده بود.بدنبال اعتراض مددی به حکم صادره شعبه ششم دادگاه تجدید نظر استان آذربایجان شرقی در ۵ بهمن ۸۵ (۲۵ ژانویه ۲۰۰۷) محکومیت مددی را به هشت ماه حبس تعزیری قطعی کاهش داده بود.
بر اساس حکم صادره اتهام مددی اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرائم ضد امنیت داخلی کشور و عضویت در گروه پان ترکیسم جهت برهم زدن امنیت ملی عنوان شده است. استنادات قاضی علی اکبری برای طرح این اتهامات شرکت در راهپیمایی روزهای ۱ و ۳ خرداد ۸۵ (۲۲ و ۲۴ می ۲۰۰۶) در تبریز، سردادن شعارهای قوم گرایانه در کوه عینالی، شرکت در مراسم قلعه بابک، شرکت در مجلس ترحیم دکتر فرزانه و دعوت از دکتر محمد علی چهره قانلی در موعد انتخابات مجلس پنجم برای سخنرانی در منزل بوده است. مددی از فعالین آذربایجانی در تبریز است که از سال ۱۳۷۵ (۱۹۹۶) تا کنون چندین بار بازداشت و زندانی شده است.
جمشید زارعی فعال شناخته شده آذربایجانی در تبریز روز یکشنبه ۱ آذر ٨٨ (۲۲ نوامبر ۲۰۰۹) بازداشت و جهت اجرای حکم حبس شش ماهه به زندان تبریز منتقل شد.
زارعی ۲۱ اردیبهشت ۸۷ (۱۰ می ۲۰۰۸) به همراه چند تن دیگر در تبریز بازداشت و پس از تحمل سه ماه بازداشت موقت به قید وثیقه از زندان آزاد شده بود.
شعبه دوم دادگاه انقلاب تبریز به ریاست قاضی بیات ۱۲ آبان ۸۷ (۲ نوامبر ۲۰۰۸) جمشید زارعی، امیرمحمد بنای سابق، احد رضوی و بابک حسینی مقدم از فعالین آذربایجانی در تبریز را هر کدام به شش ماه حبس تعزیری محکوم کرده بود. این حکم در ۲۰ بهمن ۸۷ (۸ فوریه ۲۰۰۹) در شعیه چهارم تجدید نظر استان آذربایجانشرقی تایید شده است.
بر اساس حکم صادره اتهام این فعالین تبلیغ علیه نظام از طریق تهیه و پخش اعلامیه دعوت مردم به شرکت در تجمع اعتراضی ۱ خرداد ۸۷ (۲۱ می ۲۰۰۹) مصادف با سالگرد چاپ کاریکاتور توهین آمیز روزنامه ایران بر علیه ترکها عنوان شده است. زارعی از فعالین آذربایجانی در تبریز است که از سال ۱۳۷۵ (۱۹۹۶) تا کنون بارها بازداشت و زندانی شده است.
اصل بیست و هفتم قانون اساسی ایران برگزاری تجمعات بدون حمل سلاح را آزاد دانسته است اما مسئولین حکومت ایران در سالهای اخیر مانع از برگزاری مراسمات و تجمعات مسالمت آمیز آذربایجانیها جهت مطالبه حقوق ملی و زبانیشان می شوند و برگزار کنندگان و شرکت کنندگان در این مراسمات بازداشت و مورد آزار و اذیت قرار گرفته و زندانی می شوند.
فشار بر سعید متین پور و عدم اعطای مرخصی به وی جهت درمان
فشار ها بر سعید متین پور روزنامه نگار و فعال حقوق بشر آذربایجانی در زندان اوین تهران افزایش یافته است.
مسئولین زندان اوین روز چهارشنبه ۲۰ آبان ٨٨ (۱۱ نوامبر ۲۰۰۹) این زندانی آذربایجانی را از اندرزگاه ۷ بند مالی به بند ۳۵۰ زندان اوین که مخصوص زندانیان سیاسی است منتقل کرده اند. بدنبال انتقال متین پور به بند ۳۵۰ زندان اوین تماسهای تلفنی وی با منزل به ۵ دقیقه تماس تلفنی محدود شده است که این امر با توجه به وضعیت بد جسمی و بیماریهای او، موجب نگرانی خانواده وی شده است. همچنین مسئولین زندان اوین روز ۳۰ آبان ۸۸ (۲۱ نوامبر ۲۰۰۹) علیرغم دستور کتبی مقامات قضایی مانع از ملاقات حضوری همسر این فعال حقوق بشر با وی شده اند.
لازم به ذکر است که متین پور در اثر شکنجه های اعمال شده بر وی در دوران بازداشت موقت دچار ناراحتی های قلبی، ریوی، سردرد و کمردرد شدید شده و درخواستهای مکرر وی از مسئولین قضائی جهت اعطای مرخصی به او جهت درمان پزشکی در خارج از زندان در طی ماههای گذشته رد شده است.
سعید متین پور فعال حقوق بشر و روزنامه نگار آذربایجانی است که در ۴ خرداد ۸۶ (۲۵ می ۲۰۰۷) بازداشت شده بود. وی پس از تحمل ۹ ماه بازجویی تحت شکنجه جسمی در بند ۲۰۹ زندان اوین از سوی شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران محاکمه و در جریان پرونده مربوط به حضور عده ای از شخصیتهای آذربایجانی در کنفرانسی حقوق بشری در کشور ترکیه به هشت سال حبس تعزیری محکوم گردیده است.
اتهام متین پور همکاری با دول خارجی متخاصم و تبلیغ علیه نظام عنوان شده است اما مدافعان حقوق بشر در آذربایجان اتهامات وارده به متین پور را بی اساس دانسته و تصریح می کنند که متین پور به دلیل فعالیت هایش در عرصه روزنامه نگاری و دفاع از حقوق بشر مورد خشم حکومت ایران قرار گرفته است.
سازمانهای بین المللی حقوق بشر از جمله عفو بین الملل و گزارشگران بدون مرز طی بیانیه های متعدد متین پور را زندانی عقیده و وجدان نامیده و خواهان آزادی بی قید و شرط وی شده اند.
بازداشت موقت طولانی مدت فعالین مدنی آذربایجانی
مسئولین امنیتی ایران فعالین سیاسی و فرهنگی آذربایجانی را به صورت خودسرانه بازداشت و مدتهای طولانی بدون محاکمه وملاقات با وکیل و خانواده در بازداشت نگه می دارند.
با گذشت بیش از دو ماه از بازداشت علی حسین نژاد اصل فعال حرکت ملی آذربایجان در ماکو خانواده وی در بی خبری مطلق از وضعیت او به سر می برند.
حسین نژاد ۴ مهر ۸۸ (۲۶ سپتامبر ۲۰۰۹) و پس از آنکه که برای یک هفته با مرخصی از زندان ماکو آزاد شده بود توسط مامورین اداره اطلاعات در مغازه اش بازداشت شده و تا کنون هیچ تماسی با خانواده نداشته است.اخبار غیر رسمی حاکی از آن است که حسین نژاد در زندان تحت فشار قرار دارد.
این فعال آذربایجانی پیش از این به اتهام دعوت مردم به شرکت در تجمع اعتراضی ۱ خرداد ۸۶ (۲۲ می ۲۰۰۷) در سالگرد چاپ کاریکاتور توهین آمیز روزنامه دولتی ایران به هشت ماه حبس تعزیری محکوم شده بود و مشغول گذراندن دوران محکومیت خود بود.
مسئولین قضایی اجازه ملاقات و تماس تلفنی حسین نژاد با خانواده را نمی دهند و از دادن پاسخ به سوالات خانواده این فعال آذربایجانی مبنی بر محل نگهداری و اتهام او امتناع می کنند.خانواده حسین نژاد به شدت نگران وضعیت نا مشخص او هستند و مراجعات مکرر آنها به مراجع قضایی و اطلاعاتی ماکو و ارومیه تاکنون بی نتیجه بوده است.
برگزاری دادگاه فعالین آذربایجانی
جلسات دادگاه رسیدگی به اتهامات فعالین به صورت غیر علنی و گاها بدون حضور وکیل برگزار می گردد و اجازه دفاع موثر به متهمین و وکلایشان داده نمی شود.
جلسه رسیدگی به اتهامات بهنام شیخی و محمود اجاقلو از فعالان مدنی آذربایجانی در اسلامشهر تهران روز دوشنبه ۹ آذر ۸۸ (۳۰ نوامبر ۲۰۰۹) در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی پیر عباسی برگزار شده است.
شیحی و اجاقلو ۱۹ خرداد ۱٣٨٨( ۹ ژوئن ۲۰۰۹) در محل کارشان در اسلامشهر بازداشت و پس از تحمل ۵۵ و ۶۳ روز بازداشت موقت در بند ۲۰۹ زندان اوین به قید وثیقه ۵۰ میلیون تومانی آزاد شده بودند.
اتهام این افراد اقدام علیه امنیت ملی، تبلیغ علیه نظام و -تشکیل تجمعات غیر قانونی عنوان شده است و بر اساس کیفر خواست صادره استنادات دادستان برای طرح این اتهامات شرکت این افراد در مراسم سخنرانی محمد خاتمی در مسجد امیرالمومنین تهران و اعتراض به جوک نژادپرستانه وی، ارتباطات این افراد با گروههای پان ترکیست و تماس تلفنی بهنام شیخی با تلویزیون ماهواره ای گوناز تی وی عنوان شده است.
دادگاه این افراد به صورت غیر علنی برگزار شده و عبدالفتاح سلطانی وکیل دادگستری در تهران وکالت این افراد را بر عهده داشته است.
این فعالین به هنگام بازداشت مورد ضرب و شتم قرار گرفته و تقریبا تمام مدت بازداشت را در بند ۲۰۹ زندان اوین تحت فشارهای جسمی و روحی گذرانده اند.آنها در مدت بازداشت از حق دسترسی به وکیل و ملاقات با خانواده محروم بوده اند.
جلسه رسیدگی به اتهامات حسن عبداللهی(معلم زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی)، محبوب بوداقی (شاعر)، فراز زهتاب (فعال دانشجویی آذربایجان در دانشگاه تبریز)، حبیب آوریده، حسن آسیابی و محمدرضا هاشمی از فعالین فرهنگی آذربایجانی روز پنجشنبه ۲٨ آبان ٨٨ (۱۹ نوامبر ۲۰۰۹) در شعبه دو دادگاه انقلاب تبریز به ریاست قاضی دولت آبادی برگزار شده است. این فعالین تیر ماه ٨٨ ( ژوئیه ۲۰۰۹) توسط اداره اطلاعات تبریزدستگیر و پس از تحمل نزدیک سه ماه بازداشت موقت به قید وثیقه از زندان تبریز آزاد شده بودند.
اتهام این افراد تشکیل گروه جهت بر هم زدن امنیت ملی از طریق مدیریت یک وبلاگ و پخش اعلامیه دعوت مردم به تظاهرات در طی سالیان گذشته عنوان شده است. استنادات قاضی برای طرح این اتهام شرکت تعدادی از متهمین در مراسم سالگرد تولد بابک (قهرمان ملی آذربایجانیها) و اعترفاتی است که از یکی از متهمان پرونده تحت فشار اخذ شده است.
دادگاه این فعالین به صورت غیر علنی برگزار شده و نقی محمودی، عباس جمالی و عظیم زاده وکلای دادگستری در تبریز وکالت آنان را بر عهده داشته اند.
شایان ذکر است که فراز زهتاب فعال دانشجویی آذربایجان در دانشگاه تبریز پیش از این نیز به اتهام مدیریت وبلاگ جنبش دانشجویی آذربایجان – آذوح محاکمه و به یکسال حبس تعزیری و دو سال حبس تعلیقی محکوم گردیده بود. این فعال دانشجویی به تازگی در ۱۹ آبان ۸۸ (۱۰ نوامبر ۲۰۰۹) پس از تحمل زندان با عفو مشروط آزاد شده است.
جلسه رسیدگی به اتهامات اصغر قدیمی(دانشجوی دانشگاه تبریز)، بابک مینقی(فیلمساز)، عبدالله صدوقی، آرمین شاکران وحیدی ، فرید باقرزاده و برات دادگر از فعالین مدنی آذربایجانی در تبریز روز یکشنبه ۱۷ آبان ٨٨ (۸ نوامبر ۲۰۰۹) در شعبه ۱۱۱ جزائی تبریز به ریاست قاضی محمدی برگزار شده است.
این فعالین پس از پایان مراسم سخنرانی میرحسین موسوی در ورزشگاه باغشمال تبریز در ۴ خرداد ۸۸ (۲۵ می ۲۰۰۹) و بدنبال طرح شعارهایی با محوریت حقوق زبانی و ملی آذربایجانیها و اعتراض به جوک نژادپرستانه سید محمد خاتمی رئیس جمهور پیشین ایران، توسط نیروهای امنیتی بازداشت و پس از ۹ روز بازداشت موقت به قید وثیقه از زندان تبریز آزاد شده بودند.
اتهام این افراد اخلال در نظم عمومی عنوان شده است.جلسه دادگاه این فعالین به صورت غیر علنی و بدون حضور وکیل برگزار شده و متهمین در دوران بازداشت.جهت اخذ اعترافات دروغین مورد ضرب و شتم و شکنجه قرار گرفته و از حق داشتن وکیل و ملاقات با خانواده محروم بوده اند.
شایان ذکر است که در جریان سخنرانی میرحسین موسوی در تبریز ماموران امنیتی با حمله به عده ای از حاضرین که خواهان حقوق ملی و زبانی آذربایجانیها را بودند آنها را به شدت مورد ضرب و شتم قرار داده و عده زیادی را بازداشت کرده بودند. نادر و جهانبخش بخت آور، مهدی و علی ایمانی(دانشجویان دانشگاه تبریز) و حامد حسن زاده(دانشجوی دانشگاه آزاد تبریز) از دیگر فعالین آذربایجانی هستند که در جریان این سخنرانی بازداشت و به قید وثیقه آزاد شده بودند و اکنون در انتظار محاکمه به سر می برند.
جلسه رسیدگی به اتهامات جمشید زارعی، وحید شیخ بگلو و نیما پور یعقوب از فعالین آذربایجانی در تبریز روز سهشنبه ۱۹ آبان ۸۸ (۱۰ نوامبر ۲۰۰۹) در شعبه دو دادگاه انقلاب تبریز به ریاست قاضی بیات برگزار شده است.
این فعالین ۷ آبان ۸۷ (۲۸ اکتبر ۲۰۰۸) و در جریان برگزاری مراسم استقبال از دانشجویان دانشگاه تبریز که پس از ماهها بازداشت موقت از زندان آزاد شده بودند، در مقابل درب زندان تبریز بازداشت و پس از چند ساعت آزاد شده بودند. اتهام این فعالین “اقدام علیه امنیت ملی” و “اخلال در نظم عمومی” عنوان شده و استنادات قاضی بیات برای طرح این اتهامات وقوع درگیری در مقابل زندان تبریز بین گارد زندان با استقبال کنندگان عنوان شده است.
متهمین در دوران بازداشت از حق داشتن وکیل و ملاقات با خانواده محروم بوده اند. جلسه دادگاه این افراد به صورت غیر علنی برگزار شده و نقی محمودی وکیل دادگستری در تبریز وکالت این افراد را بر عهده داشته است.
