امیر پرویز پویان,از چهره‌های برجسته‌ی جنبش چپ نوین ایران و از بنیان‌گذاران سازمان چریکهای فدایی خلق ایران بود. امیرپرویز پویان در ۲۵ شهریورماه ۱۳۲۵ در محله سلسبیل تهران به‌دنیا آمد. پدرش دکتر انوشیروان پویان کارمند دانشگاه ملی بوده که در سال ۱۳۲۹ به مشهد منتقل شده است. پویان تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در سال ۱۳۴۴ در این شهر به پایان رسانید. و در پایان همین سال راهی تهران شد. امیرپرویز پویان از محافل سیاسی مذهبی وارد عرصه سیاست شد و در جبهه ملی فعالیت داشت. پیش از آن روند تغییر اندیشه‌های او آغاز شده بود. ورود امیرپرویز پویان به دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران این روند را سرعت بخشید. امیر پرویز پویان پس از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، از گروه‌های مذهبی-سنتی به خاطر بی‌عملی فاصله گرفت که نهایتاً به چرخش کامل ایدئولوژیک او منجر شد. امیر پرویز پویان پس از گرایش به سوسیالیسم به تشکیل و سازماندهی آزادی‌خواهان و هم‌فکران خود برای مبارزه با دیکتاتوری شاه پرداخت و هسته‌های اولیه سازمان چریکهای فدایی خلق ایران را بنیان گذاشت. امیرپرویز پویان در چنین روزی در سوم خرداد ۱۳۵۰، توسط ساواک به همراه رفقا رحمت پیرو نذیری و اسکندر صادقی نژاد در خیابان نیروی هوایی تهران به محاصره ساواک درآمد. آنها در برابر ساواک مقاومت سرسختانه ای کردند و سرانجام جان باختند. رفیق امیرپرویز پویان تألیفات و کتاب‌هایی نیز در زمینه مبارزه نگاشته است که از مهم‌ترین آنها جزوه‌ی «ضرورت مبارزه مسلحانه و رد تئوری بقا» است.
“ضرورت مبارزه مسلحانه و رد تئوری بقا” و خشمگین از امپریالیسم و ترسان از انقلاب، از جمله آثار برجستهٔ امیرپرویز پویان می‌باشند. او در جزوۀ مبارزه مسلحانه بی‌تحرکی و انفعال، گروه‌هایی را که صرفاً به مبارزه سیاسی اعتقاد داشتند، مورد حمله قرار داد و آن را کنشی فرصت‌طلبانه خواند. او این انفعال را «تئوری بقا» نامید و در مقابل خواستار مبارزه مسلحانه شد. پویان در توضیح اینکه چرا طبقه کارگر علیه رژیم به پا نمی‌خیزد، تز «دو مطلق» را پیش کشید، به این معنا که قدرت فائق حکومت از یک سو و فقدان کلی سازمان طبقه کارگر از سوی دیگر، وضعی را ایجاد کرده‌است که در آن قدرت مطلق با ضعف مطلق روبروست. از نظر پویان، مبارزه مسلحانه می‌بایست این جو را در هم می‌شکست و به ایجاد یک پیشاهنگ و کسب پیروزی منجر می‌شد. او بر این اعتقاد بود که در شرایط خاص ایران تنها با اتخاذ خط مشی مبارزه مسلحانه و با تشکیل هسته‌های سیاسی- نظامی است که می‌توان عناصر نطفه‌ای حزب طبقه کارگر را عملاً تشکیل داد.
بازگشت به ناکجا آباد
امیرپرویز پویان در سال ۱۳۴۸، به نقد دیدگاه و راه و روش سیاسی جلال آل احمد مشغول شد؛ خشمناک از امپریالیسم و هراسان از انقلاب را به صورت نیمه مخفی پخش کرد؛ و نیز دو داستان کوتاه «بازگشت به ناکجا آباد» و «بازگردیم» را در شماره‌ی ۲ “فصل‌های سبز” آذر ۱۳۴۸ انتشار داد. امیرپرویز پویان برای شناخت بیشتر ساختار اجتماعی- اقتصادی ایران به مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران راه یافت؛ اما پس از مدتی به زندگی زیرزمینی روی آورد. در سال ۱۳۴۸ جزوه‌ی معروف ضرورت مبارزه‌ی مسلحانه و رد تئوری بقا را نوشت. این جزوه پس از درهم‌آمیزی گروه جزنی- ظریفی با گروه پویان-احمدزاده و پیدایش سازمان چریک‌هایی فدایی خلق در سال ۱۳۴۹، از سوی آن سازمان و دیگر گروه‌های انقلابی بارها و بارها چاپ و در میان روشنفکران و علاقه مندان جنش فداییان, دست به دست شد.
توان‌مندی و خلاقیت امیرپرویز پویان در نفوذ کردن به درون آدم‌ها و موقعیت‌ها، تجسم عینی مفاهیم ذهنی و درونی کردن و نقد مفاهیم پیچیده، نه فقط در جزوه‌ی “رد تئوری بقاء”، بلکه در یکی دو داستان کوتاه از جمله “استحاله” و داستان گونه‌ای با عنوان”بازگردیم؟”، در پایان گفت‌وگویی میان سیمون لامارته و آمانوئل آرتری، در نگارش متن همین مصاحبه که برای دور زدن سانسور به‌عنوان ترجمه منتشر شد و در دیگر نوشته‌های او آشکار است. از آثار امیرپرویز پویان عبارتند از:۱- شلیک به قلب ستم، از مرکز ستم ۲- ضرورت مبارزه مسلحانه و رد تئوری بقاء۳- استحاله ۴-ادبیات چیست؟ ۵- جان بورخس ویلسون۶- بازگشت به ناکجا آباد ۷- بازگردیم ۸- در باره‌ی صمد ۹- دانش جدید و مابعدالطبیعه ۱۰-رشد اندیشه‌ها ۱۱- جلال آل احمد؛ خشمگین از امپریالیسم، ترسان از انقلاب ۱۲- مارکسیست‌ها و مسأله‌ی شرق‌زدگی در ایران؛ دو برخورد، شش نکته
یاد فداییان خلق امیر پرویز پویان، رحمت پیرو نذیری و اسکندر صادقی نژاد، جانباختگان سوم خرداد ۱۳۵۰ گرامی باد!
لینک های مرتبط:
ویکی پدیا، امیر پرویز پویان https://fa.wikipedia.org/wiki/
سوم خرداد امیر پرویز پویان از رهبران سازمان چریکهای فدائی خلق به همراه دو تن از یارانش جان باختند!
” https://kar-online.com/node/15931 “
رشد اندیشه‌ها، دکتر ج. بلاک هام، ترجمه امیرپرویز پویان:
” roshde-andiesheha-tarjome-amirparviz-poyan.pdf “
سه شنبه ۳ خرداد ۱۴۰۱- ۲۴ مای ۲۰۲۲
