بدرود آقای اِلزبرگ …در قدرت آرام بگیر!

نویسندگان مارتین پنگلی[ii] و ترِوِر تیم[i]

به نقل از گاردین

دانیل الزبرگ، افشاگر اسناد پنتاگون، در سن  ۹۲  سالگی درگذشت، او تحلیلگری بود که بررسی هایی را که بدست او رسیده بود و نشان می داد که دولت امریکا می دانست جنگ ویتنام غیر قابل پیروزی است، را منتشر کرد. تا مدتها بعد بخاطر قوانین حامی روزنامه نگاران که در آن زمان هنوز معنایی داشت، ناشناس ماند و سرانجام به یک کنشگر مدنی فعال برای دفاع از حق انتشار اطلاعات تبدیل شد.

الزبرگ در ۷ آوریل ۱۹۳۱ در شیکاگو به دنیا آمد و در هاروارد و کمبریج تحصیل کرد و دکترای خود را پس از خدمت در نیروی دریایی به پایان رساند. او دو بار ازدواج کرد و دو پسر و یک دختر داشت.

دانیل الزبرگ، با افشای اسناد پنتاگون و افشای اگاهی دولت امریکا از بیهودگی جنگ ویتنام به یکی از مشهورترین افشاگران سیاست جهانی تبدیل شد، اعلام خبر درگذشت او روز جمعه ۱۶ ماه ژوئن توسط خانواده اش صورت گرفت.  در ماه مارس، الزبرگ اعلام کرده بود که به سرطان غیرقابل علاج لوزه‌المعده مبتلا شده است. او با بیان اینکه به او سه تا شش ماه فرصت زنده ماندن داده شده است، گفت که ترجیح داده تحت شیمی درمانی قرار نگیرد و با مراقبت در آسایشگاه ماه های آخر عمر خود را طی کند.

روز جمعه، خانواده او گفتند که الزبرگ هنگام مرگ “دردی نداشت”. بیانیه خانواده افزود: او ماه‌های آخر خود را با خوردن «شکلات داغ، کیک و شیرینی‌های مورد علاقه اش» و لذت بردن از «تماشای [فیلمهای] مورد نظرش» گذراند. دانیل در روزهای پایانی زندگی‌اش، در محاصره‌ی این همه عشق از سوی مردم، به شوخی گفت: «اگر می‌دانستم مردن به این شکل است، زودتر این کار را می‌کردم». «از همه شما به خاطر سرازیر کردن عشق، قدردانی و آرزوهای خوبتان متشکرم. خانواده وی تاکید کردند که همه اینها در پایان زندگی قلب او را گرم کرد.»

برای آنهایی که خیلی جوانتر از آن هستند که او را بیاد داشته باشند(یا حتی هنوز متولد نشده بودند)، الزبرگ یک تحلیلگر باهوش جنگ بود که برای افرادی مانند رابرت مک نامارا و هنری کیسینجر کار کرده بود. او که فارغ التحصیل هاروارد بود، زمانی که داوطلب شد به ویتنام برود در رده بالای نخبگان واشنگتن دی سی به حساب میامد، او آرام آرام به این درک رسید که باید هر کاری که می تواند برای متوقف کردن جنگ انجام دهد – حتی اگر به معنای رفتن به زندان باشد. او ابتدا به نوشتن گزارش کمک کرد و سپس آن را برای نیویورک تایمز افشا نمود، آنچه که به اسناد پنتاگون معروف شد، یک گزارش ۷۰۰۰ صفحه ای دولتی فوق سری بود که جزئیات دو دهه دروغ در مورد جنگ ویتنام را شرح می داد. هدف او اما توقف جنگ بود.

الزبرگ حداقل در ابتدا فکر می‌کرد که افشای اسناد پنتاگون یک شکست بوده است. تابستان ۱۹۷۱ بود و جنگ در ابتدا بدون وقفه ادامه یافت. با این حال، او در آن زمان نمی دانست، که کار وی نیکسون را از خشم دیوانه کرده است، دیوانگی که در نهایت منجر به سقوط رئیس جمهور خواهد شد. توجه کنید که برخلاف تصور عمومی، “لوله کش ها”، واحد جنایی که در زیرزمین کاخ سفید راه اندازی شده و موضوع فیلم های متعدد درباره نفوذ به هتل معروف واترگیت است در واقع برای کشف اطلاعات درباره حزب مخالف «دموکرات» تشکیل نشده بود، نه، آن گروه برای بی اعتبار کردن دانیل الزبرگ ایجاد شد. قبل از اینکه کمیته ملی دموکرات حتی در رادار «لوله کش ها» قرار بگیرد، آنها وظیفه داشتند به دفتر روانشناس الزبرگ نفوذ کنند تا اسراری را درباره او بیابند، جنایتی آشکار که در دادگاه الزبرگ برملا می شود. همانطور که پروفسور تاریخ کریستین آپی اخیراً نوشته است، این فقط یکی از بذرهای الزبرگ است که باعث سقوط نیکسون شد. تأثیر الزبرگ را حتی می توان در پیش نویس مفاد لایحه استیضاح علیه نیکسون یافت. این لایحه هرگز توسط مجلس نمایندگان رای گیری نشد، زیرا نیکسون امر اجتناب ناپذیر را پذیرفت و استعفا داد. در بند ۲ ماده ۲ این اتهامات آمده است:

«نیکسون» شخصاً و از طریق زیردستان و کارگزاران خود، با نقض یا نادیده گرفتن حقوق قانونی شهروندان، مجوز و اجازه نگهداری یک واحد تحقیقاتی مخفی را در دفتر رئیس جمهور داده است و بخشی از آن با پول حاصل از کمک‌های انتخاباتی کمپین اوتامین می شود، که به طور غیرقانونی از منابع سازمان اطلاعات مرکزی استفاده می‌کردند، تا درگیر فعالیت‌های مخفیانه و غیرقانونی شده، و تلاش می‌کردند به حق قانون اساسی متهم برای محاکمه عادلانه لطمه بزنند.» هر کلمه از آن به دانیل الزبرگ اشاره دارد. در نتیجه الزبرگ «تبرئه» نشد زیرا هیئت منصفه او را کلا بی گناه تشخیص داد. پرونده محاکمه او به دلیل سوء رفتار شدید دولت کنار گذاشته شد.

آلن راسبریجر، سردبیر سابق گاردین، به این  مناسبت میگوید که الزبرگ «به طور گسترده و به درستی، به عنوان یک شخصیت بزرگ و مهم مورد علاقه و تحسین کنشگران اجتماعی در سراسر جهان قرار گرفت. گرچه توسط ریچارد نیکسون و سایر دولتمردان آمریکا که میخواستند او را در پشت میله ها ببینند تکفیر می شد. به همین دلیل است که منافع ملی هرگز نباید با منافع کسانی که در قدرت هستند اشتباه گرفته شود.»

مهدی حسن مجری MSNBC مشابه این احساسات را تکرار میکند: «ضایعه بزرگ برای این کشور است، الزبرگ یک آمریکایی الهام بخش، شجاع و میهن پرست بود. در قدرت آرام بگیر، دانیل، در قدرت ….»

آنچه به اسناد پنتاگون معروف شد، سیاست های ایالات متحده در ویتنام را بین سال های ۱۹۴۵ و ۱۹۶۷ پوشش می داد و نشان داد که دولت های متوالی آگاه بودند که ایالات متحده نمی تواند پیروز شود اما به جنگ ادامه دادند و هزاران نفر بیشتر را قربانی امیال خود نمودند.

تا پایان جنگ در سال ۱۹۷۵، بیش از ۵۸،۰۰۰ آمریکایی کشته و ۳۰۴،۰۰۰ نفر زخمی شدند. نزدیک به ۲۵۰،۰۰۰ سرباز ویتنام جنوبی و همچنین حدود ۱ میلیون سرباز ویتنام شمالی و چریک های ویت کنگ و بیش از ۲ میلیون غیرنظامی در ویتنام شمالی و جنوبی، لائوس و کامبوج کشته شدند.

اسناد پنتاگون در سال ۱۹۷۱، ابتدا توسط نیویورک تایمز و سپس توسط واشنگتن پست و سایر نشریات مستقل منتشر شد، دیوان عالی ایالات متحده سرانجام درخواست دولت نیکسون را در مورد اینکه آیا انتشار آنها امنیت ملی را تهدید می‌کند یا خیر، رد کرد، تصمیمی که در زمان خود یعنی  دوران اعتراضات گسترده مدنی بر علیه جنگ ویتنام، شور و هیجانی زایدالوصف ایجاد کرد.

در سال ۲۰۱۷، این داستان را استیون اسپیلبرگ در The Post، یک فیلم نامزد اسکار به تصویر کشید که در آن نقش الزبرگ توسط بازیگر بریتانیایی ماتیو ریس بازی شده بود.

الزبرگ در دهه ۱۹۵۰ در سپاه تفنگداران دریایی ایالات متحده خدمت می‌کرد اما در اواسط دهه ۱۹۶۰ به عنوان یک تحلیلگر غیرنظامی برای وزارت دفاع به ویتنام اعزام شده بود و در مورد تاکتیک های ضد شورش مطالعه می‌کرد. زمانی که او اسناد پنتاگون را فاش کرد، برای شرکت رند کار می کرد.

در سال ۲۰۲۱، نیم قرن پس از افشاگری بزرگ، او به گاردین گفت: «دو سال در ویتنام، من گزارش می‌دادم که هیچ چشم‌اندازی برای پیشرفت در این جنگ وجود ندارد، بنابراین جنگ نباید ادامه یابد. و این دیدگاه اکثریت مردم آمریکا قبل از انتشار اسناد پنتاگون بود.« در سال ۶۸ با حمله تت، تا سال ۶۹، بیشتر آمریکایی‌ها فکر می‌کردند ادامه جنگ غیراخلاقی است، اما این هیچ تأثیری بر نیکسون نداشت. او فکر می‌کرد که برای بردن آن تلاش می‌کند و هر چقدر هم که طول بکشد، پس از کسب آن مردم خوشحال خواهند شد.»

در سال ۱۹۷۳، الزبرگ محاکمه شد. اتهامات او جاسوسی، توطئه و سرقت اموال دولتی بود که حکمی نزدیک به ۱۱۵ سال حبس در انتظارش بود. اما به دلیل سوء رفتار فاحش دولت، از جمله حمله به دفتر روانپزشک الزبرگ—بخشی از رسوایی واترگیت که به استعفای نیکسون در سال ۱۹۷۴ انجامید، رد شد.

پس از پایان جنگ ویتنام، او به بیان خودش به «مدرس، محقق، نویسنده و فعالی در زمینه خطرات دوران هسته‌ای، مداخلات نادرست ایالات متحده و نیاز فوری به افشاگری میهن‌پرستانه» تبدیل شد.

الزبرگ چهار کتاب منتشر کرد، از جمله یک زندگینامه، اسرار: خاطرات ویتنام و اسناد پنتاگون، و اخیراً ماشین روز قیامت: اعترافات یک برنامه ریز جنگ هسته ای.

خاطرات الزبرگ، با عنوان مناسب اسرار،  در مورد حرفه سیاست خارجی او، تحول شخصی وی و حماسه اسناد پنتاگون جزئیات این داستان باورنکردنی و خیلی چیزهای دیگر از جمله تعقیب او در سراسر کشور که تقریباً دو هفته به طول انجامید، و FBI نتوانست او را دستگیر کند، در حالیکه او با ادامه توزیع بیشتر اسناد طبقه بندی شده پنتاگون در روزنامه های سراسر کشور و حضور در تلویزیون ملی خشم دولت فدرال را برانگیخت. مقاله های پنتاگون در واقع به مهم ترین تصمیم آزادی مطبوعات در تاریخ آمریکا منجر شد و راه را برای نشریات دیگر در جهان هموار کرد تا بطور مثال بتوانند افشاگری های اسنودن را منتشر کنند. “اسرار” اما در پاییز ۲۰۰۳، چند ماه پس از شروع جنگ عراق، در اوج شور و شوق میهن پرستانه در بریتانیا منتشر شد. او بعداً ابراز تاسف کرد که هیچ یک از شبکه‌ها او را به تلویزیون دعوت نمی‌کنند تا در این مورد صحبت کند. ظاهراً هیچ کس نمی خواست در مورد تلاش یک مخالف برای توقف جنگی که بر اساس دروغ ها در آمریکای جورج دبلیو بوش و بریتانیای تونی بلر پس از ۱۱ سپتامبر ساخته شده بود، چیزی بشنود.

در سال‌های اخیر، او علناً از چلسی منینگ، سرباز آمریکایی که سوابق جنگ‌های عراق و افغانستان را در اختیار ویکی‌لیکس قرار داد، جولیان آسانژ، که افشای اطلاعات منینگ را منتشر کرد، و ادوارد اسنودن، که سوابق مربوط به جاسوسی توسط آژانس امنیت ملی را فاش کرد، حمایت کرد.

روز جمعه، روزنامه نگار گلن گرینوالد، کسی که اسناد درز شده وسیله اسنودن را در سال ۲۰۱۳ منتشر کرد و برنده جایزه پولیتزر شد، الزبرگ را “قهرمان واقعی آمریکایی” و “پرصداترین مدافع” آسانژ، اسنودن، منینگ و “دیگران” خواند. که ردپای شجاعانه او را دنبال کردند.»

استیون دونزیگر، وکیل مدافع مردم بومی در جنگل‌های بارانی آمازون علیه غول نفتی شوران، پرونده‌ای که منجر به حبس خانگی وی شد نیز گفت: «امروز جهان صدای منحصربه‌فردی را از دست داد که حقیقت را در مورد ماشین نظامی آمریکا در ویتنام بیان کرد. و در این راه جان خود را به خطر انداخت. من از شجاعت دانیل السبرگ الهام گرفتم و از حمایت او بسیار مفتخر شدم.»

در سال ۲۰۱۸، الزبرگ در مصاحبه مشترک گاردین با اسنودن، به کسانی که از اعزام سربازی برای جنگ در ویتنام خودداری کردند، ادای احترام کرد. او گفت: « بدون دیدن همه جوانان آمریکایی که به زندان می‌روند تا اعلامیه ای قوی مبنی بر اشتباه بودن جنگ ویتنام بدهند که حتی به قیمت آزادی خودشان حاضر نبودند در آن شرکت کنند، فکر نمی‌کنم کاری را که انجام دادم و می‌دانستم خطر زندان مادام‌العمر را به همراه خواهد داشت، انجام می دادم. شجاعت مُسری است، بدون آنها، هیچ چیزی مانند اسناد پنتاگون وجود نمی‌داشت! وی سه سال بعد، در مصاحبه ای به مناسبت ۵۰ سال از انتشار اسناد پنتاگون گفت که “هیچ لحظه از تصمیم خود برای افشای اطلاعات پشیمان نشد”. او اضافه کرد که اما تنها تاسف او این بود که چرا این اسناد را خیلی زودتر منتشر نکردم. من اغلب به افشاگران گفته‌ام، کاری را که من انجام دادم انجام ندهید، سال‌ها منتظر نمانید تا بمب‌ها بیفتند و مردم بمیرند.»

در ماه های آخر عمر دانیل الزبرگ سعی کرد به هر دعوتی برای گفتگو با مردم پاسخ دهد.  کریستین امانپور از CNN برای کل برنامه خود با او مصاحبه کرد. او مهمان اصلی یکی از برنامه‌های مورد علاقه‌اش، دموکراسی اکنون با امی گودمن بود و چندین پادکست با دوست دیرینه خود نوام چامسکی ساخت. همانطور که او به امانپور گفت: «مردم می گویند یک روز زندگی کن، انگار آخرین روز زندگیت است. من فکر می‌کنم انجام این کار بسیار سخت است – قرارهایی دارید که باید نگه دارید، افرادی که باید با آنها خداحافظی کنید. اما، در واقع، یک ماه در یک زمان بسیار خوب کار می کند … من در اینجا اوقات بسیار خوبی را سپری کرده ام.”

مثل همه کسانی که او را می‌شناختند، متاسفیم که او دیگر در بین ما نیست، اما سعی کنیم صفحه‌ای از کتاب او را برداریم و قدردانی کنیم که همین اندازه وقت برای او در این زمین گذاشت. باشد که همه ما روزی به اندازه دانیل الزبرگ – در زندگی و مرگ – شجاعت داشته باشیم.

[i] Trevor Timm مدیر اجرایی بنیاد آزادی مطبوعات است. https://www.theguardian.com/commentisfree/2023/jun/17/daniel-ellsberg-historys-most-consequential-figures

[ii] https://www.theguardian.com/us-news/2023/jun/16/daniel-ellsberg-pentagon-papers-whistleblower-dies 

چاپ متن