صرف نظر از این که نقش اسراییل و فلسطین در شروع جنگ در لحظهٔ کنونى را چگونه ارزیابى کنیم، ارزیابی وقوع و راه اجتناب از آن بدون توجه به پیش‌زمینه‌ها، فرایند و خطر گسترش دامنهٔ جنگ امکان‌ناپذیر است. بستر اصلى و علت جنگ تمام عیار اسراییل و حماس، دو دهه سیاست تهاجمى اسراییل در مورد مسئلهٔ فلسطین و حمایت قدرت‌هاى غربی از آن است.
اسراییل برخلاف معاهده‌هاى بین‌المللى نه تنها حاضر نشده است حضور کشور مستقل فلسطینى در نوار غزه و کرانهٔ باخترى رود اردن را به رسمیت بشناسد، بلکه علیرغم مخالفت جامعهٔ بین‌المللی دائماً با توسل به سرکوب و کوچاندن اجبارى و خشونت‌آمیز ساکنان فلسطینى مناطق مورد نظر، بر انضمام کامل بیت‌المقدس شرقی به خاک خود و نیز گسترش دامنهٔ شهرک‌سازى در این محدوده افزوده است.
مقاومت اسراییل در برابر روند صلح و اتخاذ روش تهاجمى، بستر مناسبی برای افزایش نفوذ گفتمان حماس و جهاد اسلامى فراهم کرد. روند فوق باعث شد تا جوانان ناموفق و ناامید جامعهٔ فلسطینى از تحقق روند صلح با فاصله‌گیری از جریان عمل‌گرای دولت خودگردان(مقدمتا سازمان آزادیبخش فلسطین-ساف)، و بویژه بخاطر فساد مالی حاکمان در مناطق تحت کنترل آنها، جذب حماس و جهاد اسلامى شوند و به سمت گفتمان «مقاومت» و «پیروزى‌هاى میدانى» سوق یابند، گرایشى که، امروز حتی در میان جوانان فلسطینى ساکن در اروپا نیز مشهود است.
طی دو دهه‌ٔ اﺧﻴﺮ، روی‌کرد فوق در ارتباط با حقوق فلسطینى‌ها در بین حکمرانان اسراییل، و البته تحت تاثیر مهاجرت های گسترده به اسراییل که بعضا با سرمایه گذاری های کلان بنیاد های صهیونیستی آمریکایی و اروپایی تسهیل میگردد، احزاب و نیروی رای دهندگان فعال در انتخابات اسراییلى به سمت سیاست‌هاى راست افراطى گرایش یافته و باعث تضعیف نیروهاى هوادار صلح در اسراییل شده اند. پدیده ای که باعث شده است فردی مانند بنجامین نتانیاهو برای بیش از دو دهه بر مسند نخست وزیری اسراییل تکیه زند.
از سوی دیگر دولتهای ایالات متحده از سال ۲۰۲۰ به بعد تمام انرژی خود را بر روندهای یک‌جانبهٔ بهبود روابط و گسترش همکاری میان اسرائیل و برخی دولت های عربی از ترس ایران، با حذف راه حل مسالمت‌آمیز مسئلهٔ فلسطین گذاشته اند و با کوته بینی تصور کرده اند که تفاهم نامه های صلح مابین این دولتها خواهد توانست خیابان را نیز در کشورهای عربی با اسراییل به آشتی برساند. این تلاش ها اما حاصل پایداری نداشته و نخواهد داشت و جنگ اخیر آن امکان را بیش از پیش تضعیف خواهد کرد. موضع‌گیرى عربستان و قطر، که با وجود این که دو وزیر اسراییلى جهت بهبود مناسبات در چارچوب طرح «صلح ابراهیم» در عربستان حضور دارند، اسراییل را اشغالگر خوانده‌اند، مى‌تواند بر روند مذاکرات مذکور تأثیر منفى بگذارد.
ادامهٔ جنگ خطر گسترش آن به جغرافیاى خاورمیانه را افزایش خواهد داد، کما این که بارقهٔ این گسترش با حملهٔ حزب‌الله لبنان به یک پایگاه اسراییل در منطقه بیطرف در مرز لبنان و ترور شهروندان اسراییلی در مصر، هویداست. ادامهٔ جنگ مى تواند با وقوع برخی ماجراجویى‌ها، خطر گسترش آن به سوریه، عراق و حتى ایران را، افزایش دهد.
ریشهٔ این جنگ، نتیجه دو دهه سیاست تهاجمی اسراییل در قبال فلسطین و حمایت قدرت‌های غربی از آن است. امیدواریم جامعهٔ جهانی قادر باشد با درک این موضوع، برای برقراری آتش بس و بازگشت به دیپلماسی صلح از راه‌های مسالمت‌آمیز و متکی بر توافق اسلو برای حل مسئلهٔ فلسطین و جلوگیری از گسترش یک جنگ ویرانگر دیگر اقدام کند.
