تصحیحات و اضافات از کار-آنلاین
اتحاد جمهوری‌خواهان پس از نه سال که از آغاز به کارش گذشته پنجمین همایش خود را با حضور نزدیک به ۲۰۰ نفر برگزار کرد. در این همایش در روز نخست دو میزگرد در مورد موضوع‌های “بحران سیاسی، اقتصادی، هسته‌ای، خطر نظامی و راهکارهای برخورد با آن” و “همگرایی و اتحاد نیروهای جمهوری‌خواه؛ موانع و راه‌حل‌ها” برگزار شد. در روز دوم فعالان سیاسی، مدنی و روزنامه‌نگار پیشنهادات و انتقادات خود را نسبت به شرایط روز ایران و همایش یادشده ابراز کردند. روز سوم به تصویب قطعنامه سیاسی، بعضی تغییرات اساسنامه ای، چندین قرار و انتخاب شورای هماهنگی اختصاص یافت.
همایش‌های جمهوری‌خواهان
در اولین همایش این اتحاد در سال ۱۳۸۲ منشوری حول “مردم‌سالاری بر اساس نظام جمهوری پارلمانی بر اساس تفکیک قوای سه‌گانه”، “جدایی دین از حکومت”، “توسعه پایدار، امنیت اجتماعی”، “اعتقاد به کنوانسیون رفع تبعیض از زنان”، “حقوق بشر”، “مبارزه سیاسی مسالمت‌آمیز”، “منافع ملی و صلح جهانی” تهیه و به تصویب جمع رسیده بود.
همایش دوم به “راهبردهای سیاسی اتحاد جمهوری‌خواهان” پرداخته و در همایش سوم “صلح و راه‌های دستیابی به آن در خاورمیانه”، “هماهنگ‌سازی برنامه‌های اتحاد جمهوری‌خواهان با کوشش‌های جهانی برای حفاظت محیط زیست”، “حمایت از مبارزات زنان ایران” به بحث گذاشته شد.
همایش چهارم در سال ۲۰۰۹ در ماه اکتبر برگزار شد و طی آن قطعنامه‌ای حول “جنبش سبز” و “انتخابات آزاد” به تصویب رسید. ضمن این نشست اتحاد جمهوری‌خواهان از همه نیروهای آزادیخواه کشور خواست تا حقوق شهروندان را به رسمیت بشناسند و همصدا همگام و همراه برای تغییر شرایط کنونی باشند؛ شرایطی مانند “دخالت نیروهای نظامی و امنیتی در سیاست و اقتصاد کشور، تامین ملزومات انتخابات آزاد، آزادی مطبوعات.
در همایش پنجم تحت عنوان “انتخابات آزاد و همگرایی و اتحاد جمهوری‌خواهان” طیف‌های مختلفی در جلسات اتحاد جمهوری‌خواهان شرکت کردند؛ روزنامه‌نگاران و فعالان ملی مذهبی به عنوان مهمان و افرادی که طی سال‌های اخیر پس از تحولات دوره دهم ریاست‌جمهوری ایران را ترک کردهاند.
برخی مسائل و دیدگاه‌ها
نزدیک به سی نفر از شرکت‌کنندگان و مهمانان برنامه در روز دوم سخنرانی و نظرات خود را پیرامون مسائل روز ایران و همایش ابراز کردند که به تعدادی از آنها اشاره می‌شود:
نوشابه امیری، روزنامه‌نگار ساکن پاریس در سخنان خود ضمن یادآوری زندانیان سیاسی و حصر میرحسین موسوی، کروبی و رهنورد تاکید کرد: “یادمان باشد آنها از کجا به کجا رسیدند”. وی در ادامه از ائتلاف به عنوان یک پروژه سیاسی نام برد و گفت: “در این نشست بحث وحدت و همگرایی و اتحاد تبدیل به پروژه سیاسی شد؛ شما کنار اصلاح‌طلبانی می‌نشینید که خود را ملزم به قانون اساسی می‌دانند. محمد خاتمی مخالف را موافق ترسیم می‌کرد و امروز شما دایره می‌کشید مبنی بر اصلاح‌طلبان. خودتان و باقی را با رنگ زرد مشخص می‌کنید در حالیکه اگر از جنبش سبز صحبت می‌کنیم میرحسین موسوی مدام عضوگیری کرد و به کرات گفت جنبش سبز یک جنبش سبز رنگ است، اما شما دیگری و خودی مشخص می‌کنید.”
مرتضی کاظمیان، روزنامه‌نگار و فعال ملی مذهبی ضمن اشاره به “زنده بودن جنبش سبز” تاکید کرد: “شما در پوستر این همایش عکس مردم در تظاهرات جنبش سبز را قرار داده‌اید، اما خبری از جنبش در همایش نیست. رهبران جنبش در زندان‌اند و جنبش وجه خیابانی ندارد، اما قدیانی از درون زندان یا تاجزاده اعلام موضع می‌کنند و آیت‌الله خامنه‌ای در جدیدترین اظهارات خود به جنبش سبز ارجاع می‌دهد. آیا در چنین همایشی به جنبش سبز باور دارید؟ نیروهای خارج از کشور باید ادامه جنبش سبز باشند، اما تمام تلاش بر مقابل هم قراردادن نیروها در خارج است.”
محمد مصری، عضو کمیته مرکزی و نماینده کومله ضمن دفاع از توافقنامه اتفاق افتاده میان کومله و حزب دموکرات کردستان از عدم حمایت احزاب و سازمان‌های دیگر گلایه کرد و گفت: “هر حزبی که معتقد به جمهوری اسلامی نباشد و خواستار ایرانی دموکرات، سکولار و غیرمذهبی باشد که به برابری حقوق اعتقاد داشته باشد و ستم ملی در آن نباشد، هر ایرانی که مخالف جنگ و موافق با صلح و دوستی باشد، مخالف اعدام و موافق حقوق بشر باشد ما با آنها توافقنامه امضا می‌کنیم.”
حسن یوسفی اشکوری، ضمن اعلام موضع خود مبنی بر لزوم “جدایی دین از حکومت” گفت: “اگر فکر می‌کنیم که با جدایی دین از دولت همه چیز حل خواهد شد اشتباه می‌کنیم. این ابتدای راه است، کلی‌گویی و ایرادگیری به جمهوری اسلامی به جایی نمی‌رسد. باید آلترناتیو ساخته شود. نه گفتن بدون ارائه راهکار به جایی نخواهد رسید.
محمد امینی، پژوهشگر اما در نقد این توافقنامه ابراز داشت: “عده‌ای با آوردن قوم‌گرایی به حوزه مسئله دموکراسی در ایران، بحث را منحرف می‌کنند. اگر قرار بر تجزیه باشد خوشحال‌ترین مردم خوزستان و بوشهر خواهند بود که بر بهترین منطقه ذخایر نفتی نشسته‌اند. در حالی که تمام چالش ما با حکومت ایران این است که هویت دینی را جایگزین ناسیونالیسم کرده و تلاش ما این است که در این فرش هزار رنگ افراد با هم برابر باشند.”
آزاده اسدی، فعال سیاسی و عضو سفیران سبز امید در صحبت‌های خود راه برون رفت از بحران را در “اصلاحات” دانسته و توضیح داد: “اصلاحات به این معناست که با توجه به فضای جامعه از طریق التزام به قانون تلاش شود تا مرحله به مرحله فضای کشور به سمت فرهنگ سازی و تغییر پیش رود.”
حسن یوسفی اشکوری، دین‌پژوه، ضمن اعلام موضع خود مبنی بر لزوم “جدایی دین از حکومت” گفت: “اگر فکر می‌کنیم که با جدایی دین از دولت همه چیز حل خواهد شد اشتباه می‌کنیم. این ابتدای راه است، کلی‌گویی و ایرادگیری به جمهوری اسلامی به جایی نمی‌رسد. باید آلترناتیو ساخته شود. نه گفتن بدون ارائه راهکار به جایی نخواهد رسید. اگر ما اپوزیسیون هستیم در صورتی می‌توانیم به دوران پسا جمهوری اسلامی − چه اصلاحات اتفاق افتد و چه جمهوری اسلامی برود − امیدوار باشیم که از الان به برنامه‌هایمان بیندیشیم.”
فرهاد روحی، عضو شورای هماهنگی اتحاد جمهوری‌خواهان در سخنان خود مواضع اتحاد را چنین مشخص کرد: “عمده نیروها خواسته یا ناخواسته در خدمت استراتژی تغییر رژیم به نیروی خارجی اتکا کردهاند. اتحاد جمهوری‌خواهان مرزبندی‌های روشنی دارد و راهبردش تغییر در جهت دموکراتیزاسیون از طریق روش مسالمت‌آمیز است یعنی مشی اصلاح‌طلبی. من به تغییر رژیم معتقد نیستم و خود را اصلاح‌طلب می‌دانم.”
روحی در پاسخ به سئوال خبرنگار زمانه در مورد این ابراز هم‌نظری با اصلاح‌طلبان، در حالیکه در منشور اتحاد جمهوری‌خواهان به صراحت لزوم “تغییرات بنیادین در قانون اساسی” آمده است، پاسخ داد: “هر نیرویی که بخواهد در داخل کشور فعالیت داشته باشد باید به قانون ملزم باشد و این به معنای اعتقاد به قانون اساسی نیست. برعکس فکر می‌کنم نیرویی که بر مشی مسالمت‌آمیز و لزوم اصلاحات تاکید دارد، اما خود را ملزم به قانون اساسی نمی‌داند به شکل غیرقانونی فعالیت می‌کند و با ادعای اصلاح‌طلبانه‌اش در تضاد خواهد بود.”
مهدی فتاپور، عضو هیئت رئیسه اتحاد جمهوری‌خواهان نیز در همین زمینه به زمانه گفت: “سیاست اتحاد جمهوری‌خواهان ائتلاف با جمهوری‌خواهان سکولاری است که همسوتر و نزدیک‌تر به هم‌اند؛ در عین حال نیروهای اصلاح‌طلب و جمهوری‌خواه که در جنبش فعال بودند دوپای جنبش سبز هستند. ما دو نیرو هستیم با دو پیشینه مختلف. اگر قرار بود نیروهای دیگر هم منشور ما را قبول داشته باشند در اتحاد ما بودند. ما امروز با نیروهای دیگری به گفت‌وگو نشسته‌ایم که اگرچه در منشور با هم متفاوتیم، اما مهم برایمان چگونگی همراهی در راستای سیاسی است.”
مریم سطوت، عضو اتحاد جمهوری‌خواهان در ارتباط با هماهنگی نگرش این اتحاد با مسائل داخل کشور در گفت‌وگو با زمانه اعلام کرد: “به هر حال ما خارج از ایرانیم، اما برخی از اعضا به ایران سفر کرده و باعث نزدیکی ارتباط‌ها می‌شوند. خواندن روزنامه‌ها، نشریه‌ها نیز باعث بیشتر شدن همراهی با مسائل داخلی کشور می‌شود. این مسئله حساسیت اعضای اتحاد جمهوری‌خواهان نیز هست زیرا باید در نبض جامعه ایران قرار گیرد تا سیاست‌های غیر واقعی ارائه ندهد.”
برآورد همایش و اتحاد درونی جریان
حضور جوانان و تنوع طیف‌های مختلف سیاسی در این همایش بنا به گفته مهدی فتاپور “بی‌سابقه” بود، اما فرهاد روحی معتقد است: “در همایش اول تاکید شد که شاخه جوانان اتحاد جمهوری‌خواهان ایجاد شود، اما من به عنوان جوانترین فعالان این نسل معتقدم بعد از سال‌ها انقطاع جدی بین ما و جوانان پیش آمده است. ما مکانیزمی برای مشارکت جوانان، کادرسازی و انتقال تجربه نداریم و این ضعف بزرگ ماست. امروز که جوانانی با ما همراه شده‌اند وظیفه ماست که اولین پاسخ را به درستی بدهیم. بهترین شکل این رابطه به نظر من می‌تواند استاد و دانشجو باشد که دیالوگی بین آنها برقرار است و می‌توانند کنار هم و از هم دانش و تجربه بیاموزند.”
اتحاد جمهوری‌خواهان که سال‌ها پیش حول یک منشور تشکیل شده بود یک بار دچار انشعاب اعضا شده است. مهدی فتاپور دلیل این انشعاب را “غیرواقعی بودن توقعات” می‌داند و می‌گوید: “انتظاراتی که گروه‌ها داشتند به دلیل تفاوت‌های سیاسی امکان‌پذیر نیست. مهمترین عامل پیوند و ارتباط نزدیک با جنبش است. وقتی این پیوند و ارتباط ضعیف باشد در نیروهای خارج از کشور منعکس می‌شود. در عین حال تمایز نسل‌ها در جریان‌های خارج از کشور بحران‌زاست زیرا با بالا رفتن سن نوع نگاه به مبارزه تفاوت می‌کند و معنای شور در نگاه جوان و مسن‌ترها فرق خواهد داشت.”
مریم سطوت این اختلاف را به شکل دیگری توضیح می‌دهد: “اتحاد جمهوری‌خواهان نیرویی است که از تغییرات و اصلاحات دفاع می‌کند، آن زمان همه قبول داشتند و آمدند، اما توقع زیر پوشش قرار دادن تمام جمهوری‌خواهان بود که عملی نبود. کسانی که جدا شدند، نرفتند که جمهوری‌خواه نباشند بلکه رفتند تا برای هدف مشخصشان مفیدتر عمل کنند. ما ایرانی‌ها سعی می‌کنیم برای جدایی‌ها ایده‌های سیاسی بسازیم. به این جهت من قبول ندارم که انشعابی اتفاق افتاده است.”
فتاپور رضایت خود را از این همایش ابراز کرد و گفت: “ما چند هدف داشتیم که تاکید بر شرایط خطرناکی که کشور را تهدید می‌کند مورد توجه قرار دهد. در تمام سخنرانی‌ها، میزگردها تمام شرکت‌کنندگان متوجه این شرایط خطرناک بودند و در قطعنامه‌های ما هم آمده است. این همایش ویژه بود و در سال‌های اخیر به یاد ندارم چنین مجموعه گرایش‌هایی در کنار هم نشسته باشند.”
در پایان همایش اساسنامه، قطعنامه و ترکیب شورای هماهنگی که بالغ بر ۱۵ نفر می‌شود، به تصویب اعضای اتحاد جمهوری‌خواهان رسید.
