در آستانه «روز جهانی زن» (۸ مارس ـ ۱۸ اسفند) بی مناسبت نیست که به مسائل سازمان یابی زنان کارگر از دو جنبه توجه شود؛ موقعیت زنان کارگر در جنبش عمومی زنان و موقعیت زنان کارگر در جنبش عمومی طبقه کارگر. هر ساله به مناسبت روز جهانی زن مجموعه ای از خواست ها و مطالبات زنان مطرح می شود. این خواست ها عمدتاً در زمینه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و علیه ستمی که از نادیده گرفتن حقوق زن در قوانین و محدودیت های عرفی طرح می شود و عمدتاً به طرح حقوق زنان در حوزه های اجتماعی پایه (خانواده) توجه دارد و کمتر به موضوع اشتغال زنان، محدودیت های قانونی در این رابطه و مسائل اقتصادی توجه می شود.
زنان کارگر بیشتر از ناحیه روشنفکران زن و روشنفکران مدافع حقوق زنان با گرایش های ویژه ای مورد توجه واقع می شوند و کمتر حضور فعال و پویای این بخش از زنان دیده می شود. نوشتار حاضر بنا به اهمیت جدی و انکارنشدنی حضور زنان کارگر در عرصه تولید و خدمات اجتماعی، تلاش دارد جایگاه واقعی این بخش طبقه کارگر را مورد بررسی قرار دهد.عناصر متشکله طبقه کارگر در کلی ترین وجوه آن به دو بخش تقسیم پذیر است: کارگران زن و کارگران مرد. زنان و مردانی که با وجود تفاوت های نژادی، ملی، دینی و آیینی در تقسیم کار اجتماعی، عهده دار نقش اجتماعی تولید و خدمات هستند و اشتراکات غیرقابل انکاری با یکدیگر دارند. اصلی ترین این اشتراکات عبارتند از: بی نصیب بودن از تملک ابزار تولید، فروش نیروی کار یدی، فکری و عضلانی خود برای بقا و تداوم زندگی و خلق نعمات مادی و معنوی که خود از آن کمترین بهره را می برند.
حد و تاثیر این اشتراک طبقاتی در زندگی اجتماعی کارگران آنچنان است که سرکردگی خود را بر هرگونه وجه تمایز تحمیل کرده است. در شرایطی که نابرابری های بسیار بین زن و مرد، بستر لازم را برای طرح جنس گرایی پدید آورده است و سرمایه داری نیز از این گرایش بهره بسیار جسته است باز هم این اشتراک اصلی ترین، عمده ترین و محوری ترین نقش را در زندگی اجتماعی کارگران داشته است.
اما این بدان معنی نیست که زنان به دلیل ایفای نقش های متفاوت اجتماعی از برابری حقوق انسانی با مردان چشم پوشیده اند. بی تردید وقتی که موضوع جنبش عمومی زنان مطرح می شود، به واسطه تبعیضات ناروایی که در حقشان اعمال شده است، خواهنده و طالب حقوق ضایع شده خویش هستند، و برای کسب آن از سازوکارهای مناسب سود می جویند. حدود و نوع مطالبات و خواست ها گرچه به طور کلی همان حقوق شناخته شده بشر در جهان است، اما در جوامع مختلف بسته به ویژگی های آن جوامع دستیابی به آنها یکسان نیست. از طرف دیگر زنان هر جامعه نسبت به مالکیت ابزار تولید و چگونگی دخالت در تولید اجتماعی (تولید کردن یا از تولید دیگران سود بردن) پایگاه اجتماعی ویژه خود را دارا می شوند. بدین ترتیب زنان در پاره ای از خواست های عمومی ممکن است مشترک باشند و در پاره ای دیگر نه تنها متحد و مشترک نیستند، بلکه در تضاد با یکدیگر قرار می گیرند.
کارگران زن در محدوده منافع طبقاتی شان و در مبارزه برای دستیابی به خواست ها و مطالبات دوشادوش کارگران مرد متحد و متشکل می شوند و حتی در همین اتحاد طبقاتی گاه، مستقیم و یا غیرمستقیم به مبارزات عدالت خواهانه جنبش عمومی زنان یاری خواهند رساند. منافع طبقه کارگر حکم به تساوی بین کارگران با جنسیت متفاوت دارد، برتری طلبی در فعالیت اتحادیه ای (برتری چه مردانه یا زنانه آن)، نشان از رسوخ و نفوذ آلودگی های فرهنگی سرمایه داری در بین صفوف کارگران را دارد.همچنان که وجود تشکیلات توده ای زنان امری ضروری است و می تواند در قالب های مختلف و در برگیرنده منافع و خواست های آنان در زمینه آزادی های سیاسی و اجتماعی باشد، اما جداسازی زنان کارگر و فعالیت اتحادیه ای آنان از جنبش عمومی طبقه کارگر به معنی دو نیم کردن پیکره واحدی است که به رغم تفاوت جنسی در یک سیستم و ارگانیسم واحد، دارای تضادهای آشتی پذیر هستند.
واقعیت آن است که کشف مشکلات زنان کارگر براساس جنسیت و دفاع از منافع آنان به عنوان مادر و همسر بدون هیچ گونه مبارزه ای صرفاً در حد برنامه های بورژوایی ـ فمنیستی باقی می ماند و چنانچه این کشف برای تساوی طلبی و در خدمت مبارزه زنان قرار گیرد تا حدودی به رادیکالیسم فرا می روید و امکان دستیابی به پاره ای مطالبات را فراهم می سازد. اما از آنجا که موضوع آن عام است این نتایج نیز نسبت به موقعیت بخش ها و قشرهای مختلف زنان متفاوت خواهد بود.
در جوامع مختلف، کارفرمایان از عوامل گوناگونی برای جداسازی زنان و مردان کارگر و جلوگیری از اتحاد آنان سود جسته اند. در برخی جوامع اخلاقیات و لزوم حفاظت و صیانت از آن را علیه ارتباط سازمانی کارگران زن و مرد دستاویز قرار می دهند. در برخی دیگر تفاوت های فیزیکی را منشای سلب حقوق و برابری حقوق زنان و مردان قرار داده و به ایجاد اختلاف و در نتیجه جدایی سازمان کارگران دامن می زنند. پاره ای دیگر روحیات واحساسات و عواطف پررنگ زنانه را در مقابل قاطعیت!! مردانه، سبب تفاوت بین کارگران رواج می دهند و با دلایل تراشی های مصنوعی ضمن جدایش بین عناصر متشکله طبقه کارگر در تبدیل اختلافات آشتی پذیر به تضادهای آشتی ناپذیر بین زنان و مردان کارگر کوشش می کنند. این همه بدان سبب است که از ایجاد سازمان واحد کارگری جلوگیری به عمل آید و بدین وسیله قدرت طبقه کارگر را در چانه زنی جهت کسب خواست ها و منافع بر حق شان کاهش دهند و چنانچه از این روش طرفی نبندند به ترویج تقسیم سازمانی اتحادیه کارگری به زنان و مردان می پردازند. این امر نیز با توسل به تفاوت خواست های مبتنی بر جنسیت بین دو بخش کارگران صورت می گیرد.
