طی گزارشی در روزنامە شرق، به روال هرساله، مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در لندن، ارزیابی سالانه خود از توان نظامی و هزینه دفاعی کشورهای جهان را در کتابی تحت عنوان “موازنه نظامی ۲۰۱۸” در ۱۰ فصل و ۵۲۰ صفحه انتشار دادەاست. در این ارزیابی، از موارد زیر سخن بەمیان آمدە است:
ـ چالش های ناشی از فروپاشیدگی محیط امنیتی،
ـ قدرت هائی مانند چین و روسیە فرادستی و برتری جهانی آمریکا و متحدانش را بە چالش کشیدەاند،
ـ هرچند جنگ بین قدرتهای بزرگ گریزناپذیر نیست، اما کشور‌ها به طور نظام‌یافته و حساب‌شده‌ای خود را برای یک رویارویی احتمالی آماده می‌کنند. بر طبق استراتژی دفاع ملی آمریکا کە در ژانویە ٢٠١٨ انتشار یافتە است، احتمال بروز جنگ میان قدرت های بزرگ، یکی از چالش های آمریکا ارزیابی شدە است،
ـ افزایش هزینە نظامی آمریکا در مقایسە با سال ٢٠١۶ بە میزان ١،٧ میلیارد دلار.
همچنین در گزارشهای دیگری می خوانیم کە:
ـ دولت چین در اجلاس کنگره حزب کمونیست اعلام کرد بودجه نظامی این کشور به میزان ۱/۸ درصد افزایش یافته است. بخش اعظم این بودجه صرف مدرن‌سازی ارتش خلق چین می‌شود,
ـ دولت روسیە بشدت بر توانائیهای نظامی خود افزودە و با ورود سلاحهای پیشرفتە عملا برتری ایالات متحدە را بە چالش می کشد،
ـ وضعیت برجام بعلت تهدیدهای آمریکا کە فرصتی چهار ماە، تا ماە مە میلادی، بە طرفهای درگیر مسئلە دادە است، بیشتر از پیش در سایە ابهام قرار می گیرد، و امکان تنش در خاورمیانە را در ابعاد قوی تری بشدت بالا می برد. برکناری تیلرسون از سوی ترامپ و جایگزین کردن او با مایک پمپئو کە مخالف سرسخت برجام بشمار می رود، خود نشانە منفی دیگریست.
در زمینە تجاری هم باید گفت کە دولت ترامپ در ادامە دیدگاههای ناسیونالیستی خود در مورد اقتصاد، تهدید بە وضع تعرفەهای جدید کردەاست، کە عملا باعث برانگیختن واکنشهائی تند از جانب بویژە اتحادیە اروپا و کانادا شد. اروپا و کانادا تهدید بە واکنش متقابل کردند. اما این مانع از عملی کردن تهدیدات ترامپ نشد و این کشور در زمینە فولاد، توانست تعرفەهای جدیدی وضع کند. متاسفانە هم اکنون عملا از ترم ‘جنگ تجاری’ در عرصە بین المللی استفادە می شود.
آنچە مشخص است این است کە دیوار آرایش کلاسیکی قدرت در عرصە جهانی عملا ترک برداشتە است. آمریکا دیگر از آن جایگاە سابق برخوردار نیست و در زمینە نظامی و تجاری با مشکلات ساختاری مواجە شدە است. بە همین جهت دولت های قدرتمند دیگر وضعیت را مناسب دیدە و درصدد تقسیم سفرە بر اساس شرایط نوین اند و طرحی دیگر را می طلبند.
اینکە جهان می تواند آرام آرام بدون جنگ و خونریزی وارد چنین مرحلەای شود و یا اینکە ظهور آن با جنگ میان قدرتهای بزرگ همراە خواهد بود، خود بحث مهمی است. ظاهرا وجود سلاحهای اتمی کماکان از ورود دنیا بە جنگهای بزرگ جلوگیری می کند. اما طرح آمریکا برای ایجاد سلاحهای اتمی با برد محدود چنانکە بتوان از آن در جنگها استفادە کرد، خود فاکت مهمی در عدم بازدارندگی ابدی سلاحهای اتمی است.
اما در مورد آنچە کە بە کشورمان برمی گردد باید گفت کە استراتژیست های جمهوری اسلامی عملا بر وضعیت انتقالی دوران کنونی آگاهی دارند، و استراتژی خود را کاملا بر پایە آن برنامەریزی کردەاند. ایران کە متوجە ترک برداشتن دیوارهای نظم کهن شدە است، چنانکە محمد جواد ظریف در نشست مونیخ عملا بە آن اشارە کرد، درصدد ایجاد یک نظم خاورمیانەای جدید بر اساس مطامع خود است. امری کە احتمال آن غیرواقعی است زیرا کە علاوە بر ایران، کشورهای قدرتمند دیگر از جملە عربستان بە این امر اجازە نخواهند داد، و اگر قرار بر وضعیت نوینی باشد باید در آن منافع کشورهای دیگر هم در نظر گرفتە شود. جمهوری اسلامی بە تنهائی نخواهد توانست چنین شرایطی را رقم زند.
نیروهای زیادی در این سالها از احتمال برپائی جنگ میان ایران و آمریکا گفتەاند و در این مورد هشدار دادەاند، اما جمهوری اسلامی ظاهرا با بالا رفتن توان واکنشی قدرتهای دیگر جهانی در مقابل آمریکا، عملا بە آن توجە جدی مبذول نمی دارد و بنابراین ‘تعرض’ را بە بخش مهمی از سیاست خارجی خود بویژە در عرصە منطقەای تبدیل کردەاست.
ابرهای جنگ در افق کرە زمین متراکم شدەاند. سخن تنها بر سر بادیست کە می تواند آنها را بدین سو بیاورد یا نیاورد!
