دانشکده علوم اجتماعی روز سهشنبه ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۰ میزبان فیلم مستند خواب خورشید بود. نشستی که توسط «انسان شناسی و فرهنگ» و با همکاری گروه انسانشناسی فرهنگی انجمن جامعهشناسی ایران به منظور بررسی این مستند و بحث و نظر حاضران درباره آن. «خواب خورشید» ساخته ناصر صفاریان[i] نویسنده و منتقد سینماست. ناصر صفاریان پیش از این، مستندی درباره فروغ فرخزاد را کارگردانی و تولید کرده بود. او همچنین کارهای مستند تاثیر گذار زیادی را در کارنامه خود دارد.
در این نشست که با خوشامدگویی و معرفی کارگردان و سخنران توسط ناصر فکوهی آغاز شد و تعداد زیادی از دانشجویان حضور داشتند، ابتدا فیلم مستند خواب خورشید به نمایش در آمد. خواب خورشید نخستین فیلم از سه گانه صفاریان درباره تاریخ ترانه است که به تازگی آماده نمایش شده است. و دو فیلم دیگر در حال تصویر برداری است. این فیلم به موضوع عشق در ترانه های ایرانی می پردازد. و عشق و نفرت در ترانه های ایرانی از نظر سیر تاریخی و اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد.
جلسه با نمایش فیلم «خواب خورشید» آغاز شد، و در ادامه آقایان صفاریان، مسعود کوثری جامه شناس، و استادیار گروه ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی، به بحث و تبادل نظر با دانشجویان پرداختند. فیلم به بررسی و تحول عشق در ترانه های ایران در دهه های چهل تا هشتاد می پردازد، آغاز فیلم با معرفی ترانه پردازها و خوانندگان قدیمی و جدید شروع می شود و در طول فیلم، راوی با بزرگان موسیقی در مورد اینکه چرا مفهوم عشق در موسیقی ایرانی دچار این سرنوشت شده به گفتگو می نشیند. ،در این فیلم بزرگانی چون سیمین بهبهانی، پری زنگنه، ناصر چشم آذر، خاطره پروانه نظرات خود را بیان می کنند که چگونه این همه تفاوت و کشمکش ذهنی بین نسل ها بوجود آمده است.
سپس مسعود کوثری به توضیح درباره تفاوت نسلها و سیرچگونگی موسیقی در این سالها پرداختند. ایشان خاطر نشان کردند که بعد از انقلاب به دلیل محدودیت های بسیار و ایرادهای وزارت ارشاد به دلایل جنسی، زبان ترانه ها غالبا مردانه شده، و با توجه به دو قطبی شدن فرهنگ تناقضات رفتاری و روانی جوان ایرانی به سادگی هویداست. در خانه، رسانه، خیابان… و در یک کلام سپهر فرهنگی نسل ها دو پاره و متمایز شده است.
کوثری نسل دهه های شصت و هفتاد را نسلی ایدئولوژیک و محافظه کار نامید، نسلی که با روپوش و روسری بزرگ شد و از ابتدا محافظه کاری را آموخت. در ادامه بیان کرد که ترانه های این دو دهه به خصوص دهه هشتاد هیچ تفاوتی با ترانه های لوس آنجلسی نمی کند. مفهوم ترانه ها تقلید و کپی در صداها و موسیقی یکی است، فقط یک سری تصاویر را اینجا نمی شود استفاده کرد، و اینکه شبکه های ماهواره ای نیز از اینکه گروه های موسیقی زیرزمینی گسترش پیدا کند کاملا راضی هستند.
کوثری فیلم صفاریان را فیلمی خوش ساخت و قوی دانست، و درپایان صحبت های خود بیان کرد که در ادبیات ما همیشه معشوق مورد نوازش و محبت عاشق بوده. و در نهایت این پرسش را مطرح کرد که با توجه به مونولوگ آخر فیلم صفاریان، در این دوران چه بر سر عاشق ها آمده که معشوق ها این همه لعن و نفرین می شوند؟
در ادامه صفاریان، کارگردان «خواب خورشید» به سئوالات حضار پاسخ داد. یکی از حضار در مورد جایگاه زن در فیلم صحبت کرد و تاکید که فیلم هیچگونه نگاه محکوم بودن به زنان را ندارد و حضور بزرگانی چون سیمین بهبهانی، زنگنه… و صحبت با این بزرگان برابری زن و مرد را در موسیقی ما نشان می دهد.
صفاریان گفت این فیلم را به قصد نمایش در ایران ساخته ولی مجوز اکران آن صادر نشده و به همین خاطر صحنه های موسیقی خوانندگان زیادتر شده است.
این جلسه با تشویق حاضرین و تقدیر و تشکر اساتید از ناصر صفاریان به پایان رسید.
پانوشت:
[i] ناصر صفاریان متولد ۱۳۵۴ در تهران است. او دانش آموختهی رشتهی زبان و ادبیات انگلیسی است و فعالیتهای سینمایی خود را از زمان تحصیلاش در دبیرستان، با نوشتن در نشریات سینمایی آغاز کرده است. او از منتقدان با سابقهی سینمای ایران است و سالها با مجله فیلم همکاری داشته است. صفاریان در کنار نوشتن، به کارگردانی مستند نیز پرداخته است و آثار شاخصی در این زمینه پدید آورده که از میان آنها می توان به فیلم های زیر اشاره کرد:
سه گانه فروغ فرخزاد (سردسبز، جام جان، اوج موج)/۸۲-۱۳۷۸؛ نمایش داده شده در جشنواره ها، شبکه های تلویزیونی و مراکز فرهنگی و دانشگاهی در شهرهای مختلف ایران، آمریکا، انگلستان، کانادا، سوئد، هند، کره جنوبی، هلند ،برزیل و…
آواز آفتاب/۱۳۸۱؛ به سفارش انتشارات کاروان برای نمایش در مراسم اهدای جایزه ادبی یلدا.
تحقیق تصویری خانه سیاه است:نسخه اصل/۱۳۸۱؛ نمایش داده شده در دانشگاه ها و مراکز فرهنگی مختلف.
اتواستاپ/۱۳۸۳؛ به نمایش درآمده در جشنواره فیلم کوتاه دبی. و… (سایت انجمن جامعه شناسی)
