درباره اظهارات سید حسین مرتضوی زنجانی

سخنان آقای سید حسین مرتضوی زنجانی رئیس زندان های اوین و گوهر دشت در برنامه “کلاب هاوس” درباره جنایت های رخ داده در دهه ۶۰ در زندان های جمهوری اسلامی ایران، موجی از اظهار نظرها را در بین خانواده های قربانیان دادگاه های مرگ، زندانیان سیاسی، احزاب، سازمان ها و فعالان سیاسی و همچنین طرفداران رژیم بدنبال داشته است. برخی این برنامه و سخنان را سناریوی حکومتی می خوانند و عده ای آن را فاقد ارزش اطلاعاتی می دانند و اظهار می دارند این اطلاعات قبلا از طریق زندانیان سیاسی جان بدر برده از اعدام ها درسطح عمومی انتشار پیدا کرده است. گروهی نیز این اطلاعات را ناکافی و آمیخته به مطالب درست و نا درست ارزیابی میکنند، و عده ای هم این اظهارات را اگرچه در مقایسه با آنچه بر سر زندانیان سیاسی آورده شده، ناکافی می دانند، اما معتقدند که او، به رغم پیامد های امنیتی احتمالی متوجه گوینده، آگاهانه در این برنامه حضور پیدا کرده و ضمن بیان مطالب مفصلی، اعدام های دهه ۶۰ ، بویژه اعدام های گروهی تابستان سال ۱۳۶۷ را جنایت اعلام می کند و از اقدامات خود به عنوان رئیس زندان های گوهر دشت و اوین اظهار ندامت و پشیمانی می نماید. لذا حضور ایشان در این برنامه با هر انگیزه ای که باشد، مثبت ارزیابی می شود، چون قرار نیست که او پرچمی برافرازد و مخالفان نظام زیر آن تجمیع، و حاکمیت با انحراف جنبش اعتراضی از آن منتفع شود. به علاوه, امروز نه فقط جریان های سیاسی اصیل بلکه افراد سیاسی هم در چنین دام هایی گرفتار نمی شوند. پس هر آنچه درباره اینگونه مسائل از زبان مسئولان سابق و فعلی بیان شود، نوری بر تاریکخانه حکومت است که می توان از آن استقبال کرد، تا مشوق آنانی شود که از حکومت بریده اند، یا حتی در همراهی با نظام دچار تردید اند. اظهارات ایشان در  یک جمع جبری در راستای افشا بیشتر اقدامات نظام ارزیابی می شود، چون:

۱- حاکی از تغییر رویکرد وی نسبت به نظام است که منجر به برکناری وی از مدیریت زندان اوین و سپس نزدیکی او به میر حسین موسوی، به علاوه اعلام قتل عام زندانیان سیاسی به عنوان جنایت از طرف حکومت خوانده می شود.

۲- این اظهارات در شرایطی که او در داخل کشور است بیان می شود، از این رو از بیان جزئیات به خاطر این محدودیت پرهیز کرده است. اما می توان با پایش رفتار و گفتار او و واکنش نهاد های امنیتی به اظهارات وی، تصویر دقیق تری از آنچه صورت گرفته دریافت کرد و از دغدغه هایی که در این رابطه اظهار می شود، کاست.

۳- او با گذشته خود وداع کرده و از نقش خود در مدیریت زندان های گوهر دشت و اوین اظهار پشیمانی و ندامت می کند.

۴- در مدت حدود ۳۵ سال، او بعد از آیت الله منتظری اولین نفر از مدیران دهه ۶۰ است که مشاهدات و اقدامات خود و دیگر مسئولان را به صورت کلی ارائه کرده است و نوری هرچند ناکافی بر تاریکخانه نظام جمهوری اسلامی تابانیده است.

۵- او می تواند نماینده یک جریان فکری بریده از حکومت باشد، که افراد همفکر و همسوی خود را در درون نهاد های حکومتی دارد، که اگر اکنون به عنوان نیروهای مخالف بالقوه نظام اند، در ادامه مبارزات مردم می توانند به نیروی بالفعل معترض اثر گذار در مبارزات ظاهر شوند.

۶- به نظر می رسد جذب مسئولان حال و گذشته جمهوری اسلامی به جنبش مبارزاتی مردم و حتی خنثی کردن مدافعان نظام از اهداف ثانوی این افشا گری باشد، که لابد معترضان و مخالفان نظام به آن توجه دارند.

۷- جدایی از حکومت و تغییرات رویکردی افراد و جریان های سیاسی یک مرتبه رخ نمی دهد، بلکه فرایندی است که عناصر درونی آن همواره در تغییر و فاصله گرفتن از سیستم اعتقادی پیشین است، از این رو باید پذیرفت که این فرایند افراد و جریان های گوناگون درون حکومت را شامل می شود، که به درجات متفاوت روند جدایی از حکومت را طی می کنند. لذا استقبال از اقداماتی از این دست که آقای مرتضوی زنجانی انجام داده، می تواند مشوق آنانی باشد که فرایند دوری و فاصله گرفتن از حکومت را تجربه می کنند، و فقط به اعدام های دهه ۶۰ محدود نمی شود، ومی تواند به جنایت های جنگ ۸ ساله و … نیز پرداخته شود.

۸- آنچه اعتراف شده از زبان یکی از مدیران امنیتی کشور است و نه مخالفان نظام که سال ها پیش در این باره افشا گری کرده اند، اما نکته مهم در این میان این است که آنچه سال ها پیش گفته شده ، امروز از زبان یکی از مدیران امنیتی کشور بیان می شود که تاثیر زیادی در بین هواداران نظام می تواند داشته باشد.

۹- نگارنده با توجه به تجربه فضای عمومی زندان در تابستان ۱۳۶۷ و با عنایت به دیدار کوتاه خود با مرتضوی زنجانی در سلول انفرادی درماه های اول دستگیری و نظرش درباره حمید نوری، بدون اینکه ارزش اقداماتی را که به دستگیری او انجامید، کم بها داده شود، اعتقاد دارد که اظهارات ایشان درباره اعدام های دهه ۶۰ باید در چارچوب افشا گری آن جنایت، نه بخاطر انگیزه دیگری، ارزیابی شود. از این رو اگر چه به دلایلی که گفته شد، اظهارات ایشان کامل نیست، اما آنچه اظهار شده قرین صحت است و حس درستی مطالب را القا می کند و باید از آن استقبال کرد تا هم ایشان برای بیان جزئیات حوادث تشویق شود، وهم دیگران به این تابو شکنی به پیوندند.