فیس بوک قابل اعتماد نیست هشدار به رسانه ها و سازمانهای سیاسی که در فیس بوک صفحه باز کرده اند

حدود یک سال است که رسانه های ایرانی و در این اواخر گروه ها و سازمانهای سیاسی ایرانی نیز در فیس بوک صفحه باز کرده اند، بدون آن که مطالعه دقیقی از طرز کار فیس بوک داشته باشند. چه اگر اطلاعات کافی در این زمینه داشتند، سرنوشت رسانه و کاربران و سازمان و اعضای خود را به خطر نمی انداختند.

بنیاد تحقیقاتی “وارنتست” در آلمان در تاریخ ۲۵ مارس ۲۰۱۰ شبکههای اجتماعی در اینترنت را متهم میکند که در حفظ اطلاعات کاربران قابل اعتماد نیستند. کارشناسان فنی و حقوقی بنیاد وارنتست مستقر در برلین روز پنجشنبه (۲۵ مارس) در گزارشی در نشریه “وارن تست” خبر دادند که تمام ۱۰ شبکه اجتماعی که مورد تحقیق قرار گرفتهاند، کاستیهایی جدی را در حفظ دادههای شخصی کاربران خود نشان میدهند. این اطلاعات در بسیاری موارد، دادههای شخصی مانند عکسها یا متون خصوصی بوده است. به نظر بنیاد “وارنتست” واگذاری این اطلاعات به شرکتها و بنگاههای تجارتی با قوانین و مقررات جاری در کشورهای عضو اتحادیۀ اروپا مغایرت دارد.

به نظر بنیاد “وارنتست” شبکۀ اجتماعی فیسبوک که یک شرکت آمریکائی است، در ۱۵ مورد قوانین جاری در اروپا را نقض کرده است. کاربران فیس بوک معمولا موقع ثبت نام، به این شبکه اجتماعی اجازه میدهند که “اطلاعات مندرج در سایت یا حساب شخصی آنها را در سطح جهانی” مورد استفاده قرار دهد. فیس بوک، که در سراسر جهان بیش از ۴۰۰ میلیون کاربر دارد، از نظر بنیاد تحقیقاتی “وارنتست”، در امانتداری نسبت به کاربران خود، در پایینترین سطح قرار دارد. شبکههای دیگر مانند لینکدین و “مای اسپیس” نیز کاستیهای قابلتوجهی را نشان میدهند. به تازگی یکی از مدیران شبکه “فیس بوک” به صورت ناشناس فاش کرد اطلاعاتی که از طرف کاربر “پاک” میشود، در واقع تنها برای کاربر “نامرئی” میشود، اما در ذخیره مرکزی شبکه اجتماعی همچنان باقی می ماند. به نظر “بنیاد تحقیقاتی وارنتست” این تخلفی آشکار از خواست و ارادۀ مشتریان است، زیرا شبکه اجتماعی حق انحصاری آنها را بر اطلاعات شخصیشان نادیده میگیرد. به نظر “وارنتست” حتی کسانی که کاربر مستقیم شبکههای اجتماعی نیستند، در معرض خطر قرار دارند، زیرا شبکه اجتماعی از طریق ارتباطات اعضای خود از وجود آنها باخبر میشود و درباره آنها نیز اطلاعاتی گردآوری میکند. به ویژه سایتهایی که ثبت نام اعضای خود را با استفاده از تلفن همراه (موبایل) ممکن میسازند، به شدت آسیب پذیراند.

بیشتر مردم متوجه مسائل امنیتی نیستند. آنها به اینترنت مراجعه میکنند و درباره همه مشکلات شخصی و حتی در مورد همسر یا نامزد خود حرف میزنند در حالی که ممکن است همین اطلاعات علیه آنها به کار گرفته شود.

گسترش شبکههای اجتماعی در اینترنت و اعتماد بیش از اندازه افراد به فضای مجازی موجب شده تا اعضای این شبکهها، بسیاری از اطلاعات خصوصی خود را نیز بدون ترس از شناخته شدن، با دیگر اعضا در میان بگذارند. همین امر، بستر مناسبی را برای فعالیت سازمانهای اطلاعاتی و جاسوسی فراهم کرده تا با سوءاستفاده از اطلاعات شخصی افراد، از آنها در فعالیتهای جاسوسی و تخلیه اطلاعات بهره گیرند.

سایت دویچه وله نیز نوشت که اگر عضو “فیسبوک” هستید، بدانید که این سایت پرطرفدار تا ابد دست از سرتان برنخواهد داشت. به موجب یک قانون جدید از این پس هرگونه اطلاعات رد و بدل شده در “فیسبوک” برای همیشه ماندگار خواهد بود، حتی اگر دیگر عضو آن نباشید.

در بسیاری از مواقع برای عضویت در یک سایت اینترنتی، پس از وارد کردن اطلاعات اولیه و در قدم آخر، بندی قانونی وجود دارد که در آن از متقاضی پرسیده میشود که آیا اجازه میدهد تا اطلاعات وارد شده از سوی او در دسترس برخی از سازمانها قرار بگیرد یا خیر. در اینگونه موارد چنانچه کاربری تمایل به این کار نداشته باشد میتواند به راحتی این عدم تمایل را اعلام کند و دستآخر هم این تضمین به او داده میشود که تمام اطلاعات وی در هنگام لغو عضویتش یا پاک خواهند شد یا اینکه به صورت ناشناس در فضای مجازی وب باقی خواهد ماند. از اوایل ماه فوریه سال جاری میلادی بندی در شرایط استفاده از سایت “فیسبوک” به چشم میخورد که موجی از اعتراض را به همراه داشته است. گستردگی این اعتراضها آنقدر زیاد بوده است که مارک سوکربرگ، رییس فیسبوک را بر آن داشت تا جوایبهای را در وبلاگ این شرکت منتشر کند. در این میان تنها کسانی از جوایبهی سوکربرگ سر در خواهند آورد که متن شرایط عضویت در فیسبوک را مطالعه کنند، البته با دقت تمام.

آنهایی که با فیسبوک کار میکنند، از اعتیاد “فیسبوکی” هم خبر دارند: رفتن به صفحههای شخصی اعضای دیگر این سایت، دیدن عکسهای آنها یا حتی گوش کردن به موسیقیمورد علاقهشان، پیدا کردن دوستان جدید یا دیدن ویدئوهای مختلف… در یک کلام «لذت سرک کشیدن و اینطرف و آن طرف رفتن در فیسبوک آنچنان بالاست که نمیتوان به راحتی از آن دل کند.» اما از این به بعد بودن در فیسبوک به معنای پذیرفتن شرط جدید است:

«شما به فیسبوک اجازهی نامحدود کپی، انتشار، ذخیره، نمایش، انتقال، اسکن، از نو فرمت کردن، تغییر دادن، ویراستاری، ترجمه، استفادهی گزینشی و بازنویسی تمام اطلاعاتی را خواهید داد که در این سایت وارد میکنید» و کاربران همچنین باید بدانند که اطلاعات آنها «برای هر گونه هدف تجاری و تبلیغاتی سرویس فیسبوک یا مرتبط با آن یا برای تبلیغ آن» مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

به نقل از رییس ۲۴ ساله فیس بوک، مارک سوکربرگ، فلسفهی فیسبوک این است که مردم صاحبان اطلاعاتشان به شمار میآیند و کنترل تقسیم کردن این اطلاعات با دیگران در دست خودشان است. وی می گوید: «یکی از پرسشها دربارهی شرایط جدید ما این بوده است که آیا فیسبوک میتواند از این اطلاعات تا ابد استفاده کند؟ وقتی که شخصی برای مثال پیامی را با دوستی تقسیم میکند، دو کپی از این پیام درست میشوند، یکی در صندوق پیامهای فرستاده شده و دیگری در صندوق پیامهای گرفتهشده ی دوستش. حتی اگر این شخص عضویت خودش را هم فسخ کند با این حال دوستش همچنان یک کپی از پیام او را خواهد داشت. ما فکر میکنیم که این بهترین راه برای فعالیت فیسبوک است و دقیقا همان چیزی است که سرویسهای دیگر همانند ایمیل بر اساس آن کار میکنند. یکی از دلایلی که تصمیم گرفتیم شرایط مان را بازنویسی کنیم، برای این بود که میخواستیم این موضوع را واضح کنیم.» البته رییس جوان در نوشتهاش تأکید میکند که فیسبوک از اطلاعات کاربران به گونه ای که آنها مایل نیستند استفاده نمیکند، زیرا «اعتمادی که شما به ما به عنوان یک مکان امن برای انتقال اطلاعاتتان دارید، مهمترین اصلی است که موجب شده تا فیسبوک فعالیت داشته باشد.» با خواندن نوشتهی مارک سوکربرگ نتیجهی در خور توجهی که حاصل میشود چنین است: اگر هرگونه اطلاعاتی را به دنیای مجازی فرستادید، انتظار هیچگونه کنترل شخصی بر آن نداشته باشید!

رؤسای شبکه های اجتماعی که می توانند بیشترین سود را از بی تفاوتی کاربران اینترنت نسبت به حریم شخصی خود به دست آورند، در تلاشند تا این حق شهروندی را بی اهمیت نشان دهند.

“مارک سوکربرگ” با سودی که از تاسیس فیس بوک به دست آورد، اکنون به عنوان جوانترین میلیاردر روی زمین شناخته می شود. اما وی به تازگی در سخنان عجیبی درباره حریم شخصی کاربران اینترنت گفت: “امروز هیچ کس واقعا نگران حریم شخصی خود نیست”!

کمیسیون اروپا به شدت نسبت به این سخنان واکنش نشان داده در تلاش برای تصویب قوانین و مقررات جدیدی برای تضمین زندگی کسانی است که می خواهند حریم خود را در اینترنت حفظ کنند.

“وویان ردینگ” کمیسر ارتباطات و فناوری کمیسیون اروپا در این خصوص اظهار داشت: “مردم مسئولان جدید حقوق شهروندی هستند و باید این حق را داشته باشند که در خانه خود را بسته نگه دارند.”

احترام به زندگی خصوصی و حفاظت از اطلاعات شخصی حقوق مسلمی هستند که در قانون حقوق اساسی اتحادیه اروپا وجود دارند. اما مشکل مهم در اینجا است که قوانین و مقررات مرتبط با این اصل در سال ۱۹۹۵ و زمانی به تصویب رسیده اند که در آن اینترنت هنوز به چنین ابزار ارتباط جمعی گسترده ای تبدیل نشده بود و ابزارهایی چون خرید آنلاین پدیده های هنوز ناشناخته ای بودند.

ردینگ در این خصوص افزود: “دنیا تغییر کرده است. این درحالی است که هیچ تغییری در قوانین دیده نمی شود. نوآوری برای جامعه معاصر مهم است اما نباید حق احترام به زندگی خصوصی را نابود کند. بنابراین ما به قوانین جدیدی نیاز داریم تا این حریم را حفظ کنیم”

کمیسیون اروپا در این راستا در حال تدوین قوانین و مقرراتی است که می توانند نارضایتی افرادی چون “سوکربرگ” و روسای دیگر میادین مجازی اجتماعی مثل توییتر و مای اسپیس را فراهم کنند. یکی از این مقررات، محدودیتهایی برای “آگهی های رفتاری” (تبلیغات برپایه رفتار) ایجاد خواهد کرد. تبلیغات برپایه رفتار، سیستمی است که عادات کاربران را برای ارائه تبلیغات و عرضه تجاری محصولات مورد نیاز آنها بررسی می کند.

در حقیقت این نخستین بار نیست که دولتها و قانوگذاران در مقابل آن چیزی که به نام “نقض حریم شخصی” در شبکه های اجتماعی رخ می دهد ایستادگی می کنند. به طوری که دولت کانادا بارها فیس بوک را به نقض قوانین حفظ حریم شخصی کاربران کانادایی متهم کرده است.

وویان ردینگ در کمیسیون اروپا در این خصوص اظهار داشت: “اتحادیه اروپا باید مقرراتی را ارائه کند که به هر شهروند امکان درک این مسئله را دهد که در چه شرایطی اطلاعات شخصی وی می تواند مورد سوء استفاده قرار گیرد.” همچنین بروکسل قصد دارد تحقیقات گسترده ای را درباره اثرات مفهوم جدید “ابرهای محاسباتی” (cloud computing) انجام دهد. “ابرهای محاسباتی” به معنی ذخیره کردن تمام مدارک و اسناد آنلاین بر روی یک “هارد دیسک محلی” است. این مدارک که از پروفایلهای الکترونیکی مصرف کنندگان جمع آوری شده اند اطلاعاتی را درباره آدرسهای IP و عادات خرید کاربران ارائه می کنند. سپس کارگزاران این “ابرهای محاسباتی” این اطلاعات را بدون کسب مجوز از مصرف کنندگان در اختیار بنگاههای تبلیغاتی و تجاری قرار می دهند. در سال ۱۹۹۵زمانی که کمیسیون اروپا قوانین مربوط به اینترنت را تدوین می کرد، پدیده ای به نام سرقت هویت وجود نداشت، بلیت هواپیماها با رایانه رزرو نمی شد و صورت حسابها از روی میز خانه پرداخت نمی شدند. بنابراین نیازی به ارائه مقررات مرتبط با حفظ این امور وجود نداشت اما اکنون به نظر می رسد که بروکسل یک بازنگری جدی را بر روی این قوانین اعمال خواهد کرد و این مقررات جدید را پایان سال ۲۰۱۰ به تصویب خواهد رساند. به اعتقاد بروکسل، دفاع از حریم شخصی یک ماموریت بدون زمان است و بنابراین باید آرامش زیبای “آقای فیس بوک” را بر هم زد.

زویی کلینمن – یک محقق دانشگاهی می گوید کسانی که جزییات زندگی خصوصی خود را در اینترنت منتشر می کنند، ممکن است با این کار حریم خصوصی دیگران را هم به خطر بیندازند. کایرون اوهارا از کاربران اینترنتی خواست بیشتر متوجه تاثیرات آنچه که در اینترنت منتشر می کنند بر زندگی سایر افراد باشند.

این محقق می گوید: “یکی از مفاهیم قانونی مهم در بحث حریم خصوصی، داشتن انتظارات معقول در مورد حفظ مسایل خصوصی است. در شرایطی که جزییات زندگی خصوصی افراد روز به روز بیشتر از گذشته در فضای اینترنت منتشر می شود، انتظارات معقول در مورد بحث حریم خصوصی هم در حال محو شدن هستند”.

به گفته آقای اوهارا زمانی که انتظارات معقول افراد در مورد حریم خصوصی کمرنگ می شود، در نتیجه حمایت های قانون از حق افراد برای حفظ این حریم خصوصی هم کمتر خواهد شد.

این محقق ارشد علوم کامپیوتر در دانشگاه ساوث همپتون انگلستان برای نمونه به عکسی اشاره کرد که در یک مهمانی خصوصی گرفته شده و احتمالا می تواند باعث خجالت بعضی از افراد شود.

او می گوید «شاید یک دهه پیش از این تصور بر این بود که این عکس ممکن است بین دوستان و آشنایان این افراد پخش شود. اما اکنون فرض بر این است که احتمالا این عکس با منتشر شدن در اینترنت و شبکه های اجتماعی، توسط غریبه ها هم مشاهده خواهد شد.»

شبکه خبری سی ان ان در گزارشی درباره خطرهایی که کاربران در شبکههای اجتماعی اینترنت با انها مواجه اند اعلام کرد، مثلا اگر کسی در فیس بوک تصاویر خانوادگی و خصوصی خود را برای نشان دادن به دوستان نزدیک قرار دهد این تصاویر به سادگی در دسترس هزاران نفر از کاربران دیگر این شبکه قرار می گیرد.

برخی موارد نیز خطرناک تر از این است. مثلا یک مادر در امریکا اخیرا متوجه شد که تصویر دختر پنج ساله وی که در یکی از این شبکه های اجتماعی قرار داشت بر روی یک سایت ضد اخلاقی قرار گرفته است که این مسئله این خانواده را بسیار نگران ساخت. وقتی این خانواده تلاش کرد با قرار دادن یک اطلاعیه در اینترنت با این مسئله مقابله کند متوجه شد که شماره تلفن و ادرس انها نیز از طریق اینترنت در اختیار بسیاری از کاربران قرار گرفته است که این مسئله انها را بسیار نگران کرد.

یافتههای بررسی سوفوس نشان میدهد که کاربران در سراسر جهان از تغییراتی که فیسبوک قصد دارد در سیاستهای حریم خصوصی خود صورت دهد، رضایت ندارند.

این بررسی پس از این که فیسبوک در ماه مارس ۲۰۱۰ پیشنهاد کرد شماری از تغییرات در حریم خصوصی این سایت انجام بگیرد، صورت گرفت. این تغییرات به وبسایتهای دیگر از پیش تایید شده امکان میدهد به اطلاعات شخصی کاربرانی که عضو فیسبوک شدهاند و تصور میکنند اطلاعاتشان توسط این سایت شبکه اجتماعی با دیگران در میان گذاشته نمیشود، دسترسی داشته باشند.

طبق اعلام سوفوس، کاربرانی که پس از ورود به فیسبوک از وبسایتهای شرکتهای شخص ثالث بازدید میکنند، اطلاعات شخصی از جمله نام کاربری، تصویر پروفایل، دوستان و حتی تماسهایشان را به آنها میدهند.

در این میان سازمانهای جاسوسی و اطلاعات اسرائیل نیز با تمرکز بر فیسبوک میکوشند تا با شناسایی اتباع کشورهای مختلف و سوءاستفاده از اطلاعات خصوصی آنها، این افراد را وادار به جاسوسی برای اسرائیل کنند.

در همین رابطه، “رونن برگمن” کارشناس اسراییلی امور اطلاعات و نویسنده کتاب “جنگ مخفی اسراییل در ایران” به پایگاه خبری “بیبیسی” میگوید: «زیر نظر داشتن شبکههای اجتماعی در اینترنت، حداقل چیزی است که باید از سرویس اطلاعاتی هر کشور انتظار داشت.»

برگمن تاکید میکند: اسراییل از اطلاعات شخصی که به میزان زیادی در اینترنت یافت میشود، برای شناسایی افرادی که احتمال دارد به این رژیم کمک کنند، استفاده میکند.

این کارشناس اسراییلی میافزاید: «اگر۵۰ سال دیگر پروندههای مخفی “شینبت”، سرویس جاسوسی اسرائیل، و همچنین سازمان اطلاعاتی ارتش این رژیم را باز کنیم، متوجه میشویم که تجهیزات جاسوسی اسرائیل از دستگاههایی که در فیلمهای تخیلی جیمز باند استفاده میشود، بسیار محیر العقولتر است.»

برگمن با اشاره به چگونگی بهرهگیری اسرائیل از شبکههای اجتماعی اینترنت میگوید: «اگرچه سرویسهای اطلاعاتی اسراییل معتقدند که از طریق شبکههای اجتماعی نمیتوان جاسوسهایی را استخدام و به مدت طولانی به کار گرفت، اما در هر حال اطلاعات آنلاین ممکن است به سرویسهای اطلاعاتی کمک کند تا افرادی را شناسایی کنند که ممکن است برای آنها مفید باشند؛ مثل افرادی که با حماس ارتباط دارند.»

گزارش بیبیسی حاکی از آن است که اعضای جنبش حماس معتقدند که علاقه مردم منطقه غزه به شبکههای اجتماعی در اینترنت باعث شده تا اسرائیل بتواند از این طریق جاسوس استخدام کند.

بیبیسی در اینباره مینویسد:«مدتهاست که شبکهای از خبرچینها در کرانه باختری و غزه برای اسرائیل کار میکنند. هدف اسرائیل نیز از داشتن چنین شبکهای، مختل کردن فعالیتهای گروههای مبارز است. بطوری که این هفته حماس اعلام کرد، هر فردی را که در حین جاسوسی برای اسرائیل به دام بیاندازد، اعدام خواهد کرد.»