دوشنبه ۲۰ آذر ۱۴۰۲ - ۰۶:۱۴

كار، ارگان سازمان فداييان خلق ايران (اكثريت)

دوشنبه ۲۰ آذر ۱۴۰۲ - ۰۶:۱۴

لیبرالیسم خطاب به ملاتاریا: هدفی جز تو وجود ندارد

در دو قرن اخير، در غرب، بوده ‏اند فيلسوفان و جامعه شناسان و اقتصاددانانی كه كوشيده ‏اند، اين مسئله را حل كنند: چگونه مى ‏توان جامعه ‏اى را آراست كه در آن، هر فرد، در همان حال كه رشد مى ‏كند، بجاى تخريب ديگرى، در رشد او شركت كند؟ مى ‏دانيم كه ماركسيسم راه حل مسئله را در گرو سير جدالى جامعه و حل تضاد مى‏ داند. اما پويائى قدرت يا تخريب متقابل انسان ها، در عمل، بدينسان انجام مى ‏گيرد: سلطه گر از زيرسلطه مى ‏ستاند و در خود جذب مى ‏كند (چنانكه نفت را اقتصاد مسلط از اقتصادهاى زيرسلطه که اقتصادهای كشورهاى نفت خيز باشند، مى‏ستاند و در فعاليت‌ هاى خود، بكار مى ‏برد).

 

از غلط هایى که لیبرالیسم موفق شد اصلى خدشه‏ناپذیر بباوراند، یکى این‌است که رشد با تخریب شروع مى ‏شود. چنانکه نسخه‏اى که براى رشد کشورهاى «دنیاى سوم» مى‏ نوشت، این بود:

● از نظر سیاسى، استبداد نوگرا بجاى استبداد سنتى. 

● از نظر اقتصادى، خصوصی سازی کامل و سپردن ابتکار به سرمایه‏هاى خارجى، به ترتیبى که بخش نویى در اقتصاد پدید آید و این بخش اقتصاد سنتى را نخست متلاشى ‌کند و آنگاه عناصر قابل جذبش را در خود جذب ‌کند. و

● از نظر اجتماعى، توسعه شهرهاى مصرف کننده و تابعیت مالکیت شخصی از مالکیت خصوصی یا مزدورى کردن کار بر محور اقتصاد نو. و

● از نظر فرهنگى، از میان برداشتن سنتها و باورهاى مزاحم رشد و «غربى کردن فرهنگ» و دقیق بخواهی، ایجاد اعتیاد به مصرف انبوه. و

● با تغییر طرز فکرها و تبدیل انسان تابع طبیعت به انسان مسلط بر طبیعت، انسان آزاد و رشدپذیر پدید مى ‏آید.

اما واقعیت، تن به تغییرِ مطلوبِ ایدئولوژی سرمایه‌داری نمی ‌دهد. این ‌است که در جریان «جهانی شدن» یا سلطه بر اقتصاد جهان از راه به مهار درآوردن نیروهای محرکه، «شوک درمانی» روش سرمایه‌داری می‌ گردد. در باب چونی و چرائی فاجعه محور شدن سرمایه‌داری، کتاب نائومی کلاین (دکترین شوک، ظهور سرمایه‌داری فاجعه محور)، بس خواندنی است و ترجمه آن در اختیار ایرانیان است. 

نسخه‌ای که لیبرالیسم برای همه اقتصادها نوشته ‌است و نسخهِ «مکتب شیکاگو» کامل شده آن ‌است را، پیش و پس از جنگ جهانى دوم، قدرتهاى غربى در کشورهاى زیر‌سلطه خود، به اجرا گذاشته ‌اند. «دیکتاتوری هاى مدرن» میزان غارت منابع و تخریب طبیعت را تا توانستند بالا بردند. اما مراحل چهارگانه رشد که لیبرالیسم وعده مى ‏داد، واقعیت نجستند:

در مرحله اول، سرمایه ‏هاى خارجى وارد مى ‏شوند و موازنه پرداخت ها را منفى مى ‏کنند. در مرحله دوم، سرمایه‏ هاى خارجى همچنان وارد مى ‏شوند اما حاصل سرمایه‌هائى که در مرحله اول وارد شده‏ اند، بدست آمده و کشور صادرات جدید (براى مثال نفت) پیدا کرده ‏است. در مرحله سوم، صادرات جدید بازهم افزایش مى ‏یابد. نیاز به سرمایه خارجى کاهش مى ‏پذیرد. چرا که اقتصاد جدید خود سرمایه پدید مى ‏آورد. با وجود این، موازنه پرداختها منفى است. در مرحله چهارم، صادرات اقتصاد جدید بدان‌ حد مى ‏رسد که موازنه پرداخت ها مثبت مى ‏شود. در این مرحله، کشور به رشد اقتصادى رسیده ‏است و مى ‏تواند نیروهاى محرکه رشد را ایجاد کند.

این نسخه، در کشورما، رژیم پهلوى را پدید آورد و اینک نیز رژیم ملاتاریا به همان نسخه عمل مى ‏کند. در حقیقت، «تا ویران نشود کار به سامان نرسد»، طرز فکر حاکم است. چنان‌که:

 ● زورپرستان می‌ گویند: در کوتاه مدت، خشونت را براى برداشتن موانع استقرار «اسلام ناب محمدى» ضرور می‌ دانند.  

● اصلاح طلبان: در همان ‌حال که انقلاب را خشونت و اصلاح را عدم خشونت مى ‏شمارند، قول خود را با درآمدن به محدوده دولت خشونت ‌طلبان نقض مى‏ کنند. بدیهى است آن را توجیه مى‏ کنند: در کوتاه مدت، مصالحه و در دراز مدت، رسیدن به نظام قانونى و جامعه مدنى.

● هر دو دسته همان نسخه اقتصادى را بکار مى ‏برند که پهلوی ها بکار مى ‏بردند: گرفتن قرضه و وارد کردن سرمایه خارجى، سرمایه گذارى کردنشان و پرداختشان از محل تولید!

مى ‏دانیم که در کشورهاى مختلف، میزان رشد را با افزایش تولید ناخالص ملى اندازه مى‏ گیرند. چرا با افزایش تولید خالص ملى اندازه نمى ‏گیرند؟ زیرا قدرت سرمایه و دولت در خدمت آن می ‌خواهند واقعیت را از مردم هر کشور و مردم جهان بپوشانند. در حقیقت، اگر براستى تولید ملى را خالص کنند، کشورى که رشد اقتصادش منفى نباشد، نمى ‏توان یافت. حال اگر فرآورده‏هاى ویرانگر را که اقتصاددانان آگاه دو سوم کل تولید برآورد مى ‏کنند، نیز، از تولید ناخالص بکاهند، میزان واقعى‏ تر رشد منفى اقتصادها بدست مى ‏آید. و نیز اگر اثر «مصرف کن تا بیکار نمانى» را بر اندازه «مصرف ناخالص ملى»، از آن بکاهند، میزان رشد منفی بازهم به واقعیت نزدیک‏تر مى ‏شود. بدین‌قرار، شعار «رشد با ویران کردن آغاز مى ‏شود»، در مقیاس جهان، خطر ویرانگرى عمومى طبیعت و تنگ و تنگ‏تر کردن عرصه زندگى را، پدپد آورده ‏است. اما آیا مى‏ توان «رشد با آباد سازى آغاز مى ‏شود» را جانشین کرد؟:

۱. هر عمل هستى سوز، ضد رشد است. مى‏ توان گفت: انسانى که کار مى ‏کند، نیروى کار خویش را از دست مى ‏دهد. تن او فرسوده مى ‏شود. بنابراین، تحصیل علم نیز، با تخریب تن و نیرو آغاز مى ‏شود. این سخن ظاهر فریب است که جامعه ‏ها را به پرستش اسطوره رشد در آورده ‏است. از راه فایده تکرار، یادآور مى ‏شوم که نیرو بى‌کار نمى‏ ماند. نیروئى که در ساختن بکار نمى‏ رود، در ویرانگرى بکار مى ‏رود. بدین‌قرار، وقتى زندگى فعالیت‌ هاى استعدادهاى آدمى و عمل به حقوق ذاتى حیات مى ‏شود، نه تنها هستى او نمى‏ سوزد، بلکه رشد او دائمى مى‏ گردد. چرا که هم جریان رشد، نسل به نسل ادامه مى ‏یابد و هم فعالیت‌هاى رشد، تا هستى هست، بر خود مى ‏افزایند. عمل انسان بر طبیعت نیز وقتى رشد است که هستى طبیعت را ویران نکند و هستى منابع طبیعت را نیز نیستى نگرداند. زبان فریب این حکم را منطقى نمى ‏پندارد. زیرا مواد موجود در طبیعت، با بکار رفتن در تولید فرآورده ‏ها، به پایان مى‏ رسند. در باره واقعیت دوم، جهانیان وجدان پیدا کرده ‏اند که در مصرف منابع طبیعت اسراف و تبذیر مى‏ شود. و حق این ‌است که‌ سرمایه‌سالارى حاکم مواد موجود در طبیعت را به ترتیبى بکار مى ‏برد که سود را بحد اکثر برساند و مصرف انبوه را میسر بگرداند. وگرنه، در کشت و کار و در صنعت، مى ‏توان روش هستى‌ساز را جانشین روش هستى‌سوز کرد. اگر بنا را بر این بگذاریم که در طبیعت، از هر چیز، به اندازه وجود دارد، این ساخت هاى جامعه‏ها هستند که باید تغییر کنند و این عقل ها هستند که باید مستقل و آزاد شوند. از این‌جا، رشد هستى‌ساز مى ‏شود. فعالیت‌هاى هستى‌سوز ضد رشد مى ‏شوند. در عمل بر طبیعت و در کاربرد مواد طبیعت نیز، هر اندازه به این اصل نزدیک‏تر، میزان ویرانگرى کمتر و اندازه رشد بیشتر مى ‏شود.

۲. بدین‌قرار، وقتى در یک فعالیت میزان تخریب به صفر مى ‏رسد و این فعالیت سبب تخریب فعالیت دیگرى نمى ‏شود، رشد به حد مطلوب رسیده ‏است. مى ‏دانیم که کشورهاى ثروتمند براى آنکه به تعهد خود عمل نکنند و از فعالیت‌ هائى نکاهند که محیط زیست را آلوده مى ‏کنند، برآن می ‌شوند از کشورهائى که محیط زیست را کمتر از سهمیه خود آلوده مى ‏کنند، سهمیه بخرند! و یا هستند اقتصاددانانى که پیشنهاد مى ‏کنند صنایع آلوده کننده محیط زیست به کشورهاى «جنوب» انتقال داده شوند. و بنابر روابط قوا، در جامعه‏ها، هرکس ساختن خویش را در ویرانى دیگرى مى ‏جوید. به ترتیبى که، در این مطالعه دیدیم، انسانها در خود نیز، هر ساختنى را با ویران کردن همراه مى ‏کنند. بدین‌قرار، از بارزترین مشخصه‏هاى ویرانگرى بنام رشد، پیدایش روابط خصمانه سلطه‌گر – زیرسلطه و پویائی هاى آن‌است: هگل مى ‏پنداشت، در جامعه، هر فرد هدفى جز خود ندارد و فرد دیگر، از دید او، آلت رسیدنش به هدف او است. بنابراین، فردها، هم‌زمان، آلت یکدیگرند. و او غافل بود که در روابط قوا، انسان ها، آلت قدرت مى ‏شوند. بنابراین، پویائى اولِ رابطه سلطه‎گر – زیرسلطه، پویائى قدرت و یا تخریب متقابل است. پس، رشد با پایان دادن به رابطه سلطه‎گر – زیرسلطه و متوقف کردن پویائى قدرت آغاز مى ‏شود.

۳. در دو قرن اخیر، در غرب، بوده ‏اند فیلسوفان و جامعه شناسان و اقتصاددانانی که کوشیده ‏اند، این مسئله را حل کنند: چگونه مى ‏توان جامعه ‏اى را آراست که در آن، هر فرد، در همان حال که رشد مى ‏کند، بجاى تخریب دیگرى، در رشد او شرکت کند؟ مى ‏دانیم که مارکسیسم راه حل مسئله را در گرو سیر جدالى جامعه و حل تضاد مى‏ داند. اما پویائى قدرت یا تخریب متقابل انسان ها، در عمل، بدینسان انجام مى ‏گیرد: سلطه گر از زیرسلطه مى ‏ستاند و در خود جذب مى ‏کند (چنانکه نفت را اقتصاد مسلط از اقتصادهاى زیرسلطه که اقتصادهای کشورهاى نفت خیز باشند، مى‏ستاند و در فعالیت‌ هاى خود، بکار مى ‏برد). این ستاندن و در خود جذب کردن را پویائى جذب و ادغام مى ‏نامیم. اما زیرسلطه که نیروهاى محرکه خود را (مغزها و «نیروى کار» و سرمایه‏ها و ثروت هاى طبیعى) در اختیار سلطه‎گر مى ‏نهد، متلاشى مى ‏شود. جریانى که در آن، نیروها را مى ‏دهد و در ازاى آن، از سلطه‎گر فرآورده ‏ها و «خدماتى» را مى ‏ستاند که بکار قدرت حاکم مى ‏آیند را، پویائى متلاشى شدن مى ‏خوانیم. تضادهاى داخلى و خارجى که معلول پویائی های روابط سلطه گر – زیرسلطه هستند، با کدام معجزه حل مى ‏شوند؟ آیا این پویائی ها خود خویشتن را نفی می کنند و به نظام سلطه‎گر – زیرسلطه پایان مى‏ بخشند؟ برای مثال، آن خشونت که، در جریان بکار رفتن، خود را نفى می کند، کدام است؟ قائل شدن به این دیالکتیک، حاصل غفلت از این واقعیت است که روابط قوا میان انسان ها بر قرار مى ‏شوند و خشونت را انسان ها بر ضد یکدیگر بکار مى ‏برند. اما قدرتى که انسان ها را آلت مى ‏کند، در بیرون و درون آدمیان بر آنها فرمان مى ‏راند. پویائى قدرت، تخریب متقابل است و جریانى است که مى ‏تواند تا تخریب کامل انسان و طبیعت ادامه پیدا کند. بنا براین،تصمیم را انسان مى ‏گیرد و رشد با تغییر کردن انسان شروع مى ‏شود و این تغییر با بیرون آمدن از روابط سلطه‎گر – زیرسلطه آغاز مى ‏شود. بطور مشخص، با متوقف کردن پویائى جذب و ادغام و پویائى تجزیه و تلاشى است که جریان رشد آغاز مى ‏شود.

۴. در دنیاى واقع، مى ‏بینیم که در نظام سلطه‎گر – زیرسلطه، هم در مقیاس یک ملت و هم در مقیاس جهان، سه پویائى دیگر بیانگر پویائی هاى پیشین می شوند: پویائى نابرابرى و پویائى فقر و پویائى خشونت. مى‏دانیم که در نظریه‏هاى رشد، نابرابرى نقش فعال داشته‏است و دارد: لیبرالیسم، تمرکز ثروت را نزد اقلیت سرمایه دار عامل رشد مى‏خواند. زیرا امکان مى ‏دهد ثروت هاى جامعه متمرکز و از سوى اقلیتى که مالک آن مى ‏شود، بکار افتند. و نیز، نخبه‏هاى تحصیل کرده زمامدار رشد مى ‏شوند و جامعه را به پیش مى ‏برند. و نیز، مارکس استعمار را مترقى تصور مى ‏کرد. چرا که نظام هاى ایستاى جامعه ‏هاى مستعمره را به نظام هاى پویا بدل مى ‏کند. و از دید او، در جامعه داراى نظام سرمایه دارى، رسیدن به مرحله‏اى که در آن، یک اقلیت صاحب سرمایه و یک اکثریت صاحب «نیروى کار»، بیش، باقى نماند، تضاد نیروهاى مولد با روابط تولیدى، انقلاب منتظر را به بار مى ‏آورد. در جامعه‏ هاى داراى نظام زیرسلطه، تبعیض ها که بسود اقلیت صاحب امتیاز برقرارند، موجب صدور ثروت ها شدند اما سبب سرمایه شدن و بکار افتادن ثروت ها نشدند. در جامعه‏هاى داراى نظام سلطه گر نیز از ثروت هاى نجومى که تشکیل مى ‏شوند، سهم بسیار کوچکى به سرمایه بدل مى ‏شود. ثروت ها در بورس ها بکار مى ‏افتند. پویائی هاى نابرابرى و فقر و خشونت مشخصه همه جوامع جهان گشته ‏اند. در این جوامع نیز انقلاب منتظر روى نداد. انقلاب منتظر روى نداد. زیرا حتى اگر به ظاهر قانع شویم، تضاد اکثریت فقیر و اقلیت غنى، حاصل این پویائی هاست و این پویائی ها نه بیانگر تضاد نیروهاى مولد با روابط تولیدى که ترجمان ایجاد و انحلال قدرت در سطح جامعه‏ ها و سطح جامعه جهانى هستند. بدین‌قرار، بار دیگر به این نتیجه مى ‏رسیم کهعدالت هدف نیست، میزان است و از آغاز باید بکار سنجش رابطه‏ها و فعالیت‌ها آید. پویائی هاى نابرابرى و فقر و خشونت بیانگر عمومیت پیدا کردن جریان تخریب در مقیاس جامعه‏ها و در مقیاس جامعه جهانى هستند. بنابراین، عدالت میزانى است که اندازه از میان برداشتن این پویائی ها را نشان مى‏ دهد. افراد هر جامعه ‏اى که فعالیت‌ هاى خود را با این میزان سازگار مى ‏کنند، در رشد هستند.

تاریخ انتشار : ۱۹ آذر, ۱۴۰۰ ۹:۲۰ ب٫ظ
لینک کوتاه
مطالب بیشتر

نظرات

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

سخن روز

چگونه رسانه های بریتانیا و ایالات متحده فلسطینیان را انسان زدایی می کنند؟

رسانه‌های بریتانیایی-آمریکایی مرگ فلسطینی‌ها را منفعلانه گزارش می‌کنند، گویی از طریق سوانح طبیعی مرده اند، اغلب مرگ‌ها را به زبانی بیان می‌کنند که نشان می‌دهد آنها عمدتاً حماس یا در مجاورت حماس هستند، یا حداقل به‌طور نامناسبی در مقابل موشک‌ها قرار گرفته اند.

مطالعه »
یادداشت

گسترش دامنه جنگ ویرانگر بین اسراییل و فلسطین خطر بزرگی‌ست براى منطقه و جهان!

ریشهٔ این جنگ، نتیجه دو دهه سیاست تهاجمی اسراییل در قبال فلسطین و حمایت قدرت‌های غربی از آن است. امیدواریم جامعهٔ جهانی قادر باشد با درک این موضوع، برای برقراری آتش بس و بازگشت به دیپلماسی صلح از راه‌های مسالمت‌آمیز و متکی بر توافق اسلو برای حل مسئلهٔ فلسطین و جلوگیری از گسترش یک جنگ ویرانگر دیگر اقدام کند.

مطالعه »
آخرین مطالب

باد پیچنده

خوی ویرانگر باران چو رها گشت به دشت؛
هر چه مزرع، ز کران تا به کران برد که برد؛

دست توده چو به هم وصل شد و جلوه نمود؛

این تغابن ز سراپای جهان برد که برد

فقر گفتمان و سلاح تخریب

گویا سریال پرویز ثابتی ادامه دار است. این بار شاهین نجفی و کسی که او را «شاعر و نویسنده و فلسفه دان» خوانده، مدعی هستند که ادعای شکنجه ساواک توسط جریان‌های چپ روایت سازی دروغ و غیرواقعی است و مطلقا چنین چیزی حداقل اثبات نشده است …

 ۱۹ بهمن و ۷ اکتبر: تفاوت ها و شباهت ها

اختلاف نظر بین ما بر سر تفاوت های ماهوی میان حماس و فدایی نیست. اختلاف بر سر این است که آیا ۷ اکتبر یک نقطه چرخش حیاتی در مبارزه فلسطین علیه اشغالگران هست یا نیست؟

یادداشت

گسترش دامنه جنگ ویرانگر بین اسراییل و فلسطین خطر بزرگی‌ست براى منطقه و جهان!

ریشهٔ این جنگ، نتیجه دو دهه سیاست تهاجمی اسراییل در قبال فلسطین و حمایت قدرت‌های غربی از آن است. امیدواریم جامعهٔ جهانی قادر باشد با درک این موضوع، برای برقراری آتش بس و بازگشت به دیپلماسی صلح از راه‌های مسالمت‌آمیز و متکی بر توافق اسلو برای حل مسئلهٔ فلسطین و جلوگیری از گسترش یک جنگ ویرانگر دیگر اقدام کند.

مطالعه »
بیانیه ها

امریکا با وتوی خود شریک جرم کشتار مردم فلسطین و مسئول تهدید صلح و امنیت جهانی است!

سازمان ما نه تنها امریکا را از این پس شریک جرم اسراییل در نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت در غزه می‌داند، بلکه مسئول خطر گسترش جنگ و تهدید صلح جهانی می‌شمارد.

مطالعه »
پيام ها

پیام نرگس محمدی در مورد اعدام میلاد زهره وند، هشتمین معترض جنبش زن زندگی آزادی

حکومت دینی استبدادی، فریبکارانه و حیله‌گرانه قواعد کشتار بی‌رحمانه را به جای میدان جنگ در دالانهای دادگاه انقلاب و به جای فرماندهان، با قضات دست‌نشانده نهادهای امنیتی_نظامی پیش می‌برد. صحنه جنایت قتل و کشتار حکومتی هم با تشریفات مبتذل، “سکوی اجرای قانون” نامیده می‌شود.

مطالعه »
بیانیه ها

امریکا با وتوی خود شریک جرم کشتار مردم فلسطین و مسئول تهدید صلح و امنیت جهانی است!

سازمان ما نه تنها امریکا را از این پس شریک جرم اسراییل در نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت در غزه می‌داند، بلکه مسئول خطر گسترش جنگ و تهدید صلح جهانی می‌شمارد.

مطالعه »
برنامه و اساسنامه
برنامه سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت)
اساسنامه
اساسنامه سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت)
بولتن کارگری
شبکه های اجتماعی سازمان
آخرین مطالب

پادکست تصویری: “چپ از نگاه امروز”، با حضور بهتویی و نیکفر

به مناسبت ۱۰ دسامبر، روز جهانی حقوق بشر

باد پیچنده

فقر گفتمان و سلاح تخریب

 ۱۹ بهمن و ۷ اکتبر: تفاوت ها و شباهت ها

حتی اگر دستمزد ها ۲۰۰ درصد افزایش بیابند، مستمری کارگران در سال ۱۴۰۳ هنوز به خط فقرِ امسال نمی‌رسد!