نیم نگاه و گمانەای بر سر دیدار حسن روحانی و هیئت بلند پایە دولت ایران از ترکیە / اروپا

انتخبات اخیر در کشورهای عضو اتحادیە اروپا و در نتیجە افزایش و سنگین شدن بار جناههای راست و ملی گرای افراطی دراین پارلمان نشان دهندە گسترش نارضایتی و سرد شدن مردم از راهکارهای اتحادیە اروپا بویژە ناتوانی در حل بحران اقتصادی و بیکاری در کشورهای عضو است. در کنار این موضوع بحران و تنش رو بە گسترش با روسیە در پیوند با اوکراین دامنە دشواریهای اروپا را کە برآمدی است ازسیاست شرق گشایی ناتو- آمریکا، فزونتر نمودە. تهدید بە محاصرە اقتصادی و قطع ورود گاز و انرژی از روسیە سناریویی بسیار تلخ برای اروپا خواهد بود. پاشنە آشیل این بحران در اینجاست کە انتخابات برای پارلمان اروپا امسال نشان داد کە نیرومند شدن راستها و ملی گرایان تندرو، استرتژی سوسیال دمکراسی از یکسو و لیبرالها و محافظە کاران و اتحادیە را با خطر بزرگی در پیوند با امکان کنار کشیدن کشورهای عضو و در نتیجە کوچکتر شدن پروژە اتحادیە اروپا، روبرو کردە است.

در چارجوب بحران با روسیە و پیشنهاد باراک اوباما در دو ماه پیش مبنی بر امیدوار کردن اروپا در زمینە انتقال انرژی از امریکا کە بسیار پرهزینە است، اتحادیە اروپا و آمریکا را در توافق با یکدیگر مجبور بە بررسی راههای دیگری نمود. یکی از این راههای کم هزینە روی گرداندن غیر مستقیم ایشان بە سوی ایران علی رغم همە اختلافاتشان با جمهوری اسلامی در پیوند با برنامە ‌هستەای بود. بە باور من این ارتباط بواسطە دولت رجب طیب اردوغان در ترکیە  پیش میرود و اروپا – آمریکا در پیش بردن این سیاست، بسیار پنهانی و با احتیاط عمل کردەاند.  

چرا کە ما در دو سال گذشتە گواه بر این بودیم کە بارها ترکیە از سوی اتحادیە اروپا و آمریکا بە دلیل نقض حصار اقصادی و تلاش برای برقراری روابط اقتصادی- بازرگانی و بویژه نفتی مورد رخنە و انتقاد  شدید قرار گرفتە بود. سیاست پشتیبانی از بشار اسد از سوی جمهوری اسلامی از جملە نکات کلیدی اختلاف میان ایران و ترکیە ( ناتو– اتحادیە اروپا) بودە کە دست ترکیە را در زمینە گسترش روابطش با ایران بستە بود.  

اما چگونە است کە در این دو روز گذشتە ترکیە مهماندار هیئت بلند پایە ج. ا. و آقای روحانی گشتە است؟

دیدار روحانی و هیئت نمایندگی جمهوری اسلامی از ترکیە و گفتگو با آقای رجب طیب اردوغان و دولت ایشان، در شرایطی است کە از پس انتخابات ریاست جمهوری در ایران، اصلاح طلبان در تلاش برای چارە یابی و برون رفت از انزوا و بحران اقتصادی، شکاف های رو بە حدت اجتماعی و تنشها و مرزبندیهای در درون نظام، متمنی  چنین دیداری بودند. و از سوی دیگر بحران سیاسی و انرژی کە اروپا را بر بستر شکاف اروپا و روسیە  بە انتخاب گزینە ای دیگر واداشتە است. بیگمان  نشستها و گفتگو میان ایران و ترکیە برآیندهایی نیز برای این دو کشور خواهد داشت و بە یکسری توافقات سیاسی– امنیتی در منطقە و همچنین اقتصادی– دیپلماتیک مستقل میان این دو کشور خواهد انجامید. این توافقات برخی امتیازات جانبی برای ایران و ترکیە در پی خواهد داشت، اما در کنار این حرکت کە پوششی است برای نزدیک شدن و یافتن راه کاری برای حل معضل انرژی اروپا کە با میانجیگری ترکیە پیش میرود، جمهوری اسلامی خرسند از بحران انرژی اروپا، شروط بسیار گرانبهایی را بە روی میز مذاکرات غیر مستقیمش خواهد نهاد. در این بدە بستان، دولت ترکیە سودهای هنگفتی هم از اروپا و بویژە از ایران خواهد گرفت. گشودە شدن دروازە بازارهای نفت و گاز ایران، سایر کشورهای نفت خیز در منطقە بر اروپا و توافقات احتمالی در آیندە با اتحادیە اروپا میتواند پارامترهایی باشند برای:

۱- فشار بر پوتین و بستن احتمالی لولەهای گاز از روسیە را در پیوند با اوکراین تشدید نماید کە در این صورت دو گزینە پیش خواهد آمد (البتە این  گمانە زنی ها بی شک متاثر از نتایجی خواهد بود کە سران اتحدایە اروپا و اوباما در سالگرد روز D در نورماندی ، در دیدار ضمنی با پوتین داشتند):

الف- کنار آمدن پوتین با غرب و چشم پوشی از منافع ژئوپولتیک روسیه در اوکران و منطقە؛

ب- ایستادگی در برابر شروط غرب و ژرف شدن هر چە بیشتر بحران و کشیدە شدن بە جنگ سرد و راهکارهای نظامی.    

٢- در صورت پیشرفت گزینە الف، اروپا اندک اندک از بحران کنونی خارج و استراتژی گسترش مرزهای اتحادیە اروپا را بە سوی شرق تثبیت نماید.

٣- بازوی نظامی اتحادیە اروپا یا ناتو در شرق گشایی کامیاب تر از گذشتە پیش رود.

۴- اتحادیە اروپا موقتا بتواند از خطر تدریجی نیرومند شدن راستها و ملی گرایان تندرو در سطح اروپا بکاهد.

۵- تنش سیاست خارجی ایران با جهان غرب بر سر برنامە هستەای و یا حقوق بشر موقتاً از زیر ذرە بین بدر آید.

۶- دولت حسن روحانی و اصلاح طلبان کم رنگ ضامن بقا و تثبیت کلیت نظام  ج. ا. شدە و آرام آرام رژیم ایران از بحران اقتصادی و حصر خارج گرداند.

٧- با باز شدن تدریجی دروازەهای بە ظاهر بستە صدور نفت و گاز، اندکی از گرانی و فشار اقتصادی بر مردم کاستە شود.

رئوف حسن زادە ٢٠١۴/۶/٩