دانشجویان ایران همواره از پیش‌گامان آزادی‌خواهی و عدالت‌طلبی در میهن ما بوده‌اند فهرست دانشجویان و تحصیل‌کردگان ایرانی که در حین تحصیل و نیز پس از آن زندگی خود را وقف مبارزهٔ دیرین برای استقرار آزادی، تحصیل پیش‌رفت و تأمین عدالت اجتماعی در میهن ما و بهروزی مردم و تحقق آبادانی ایران کرده‌اند، طوماری بلندبالاست. حتی پیش‌تر از شکل‌گیری جنبش دانشجویی بسیاری از دانشجویان و دانش‌آموختگان ایرانی دانش‌گاه‌های خارج و داخل کشور از بنیان‌گذاران احزاب و تشکل‌های سیاسی ایران بوده‌اند.
با ایجاد و گسترش دانش‌گاه‌ها در کشور به تدریج جنبش دانشجویی ایران نیز شکل گرفت، جنبشی که از سرآغاز شکل‌گیری و تکوین خود یکی از ارکان تأثیرگذار آزادی‌خواهی و عدالت‌طلبی در میهن ما بوده است. یکی از نخستین برآمدهای چشم‌گیر جنبش دانشجویی ایران روی‌داد ۱۶ آذر است که در تاریخ ایران به عنوان روز دانشجو ثبت شده است و قریب هفتاد سال است که مناسبتی برای بزرگ‌داشت جای‌گاه و نقش جنبش دانشجویی در تاریخ معاصر میهن ماست. روی‌داد ۱۶ آذر در پی اعتراضات دانشجویی به وقوع کودتای آمریکایی – انگلیسی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ واقع شد که منجر به سرنگونی دولت ملی دکتر محمد مصدق و بازگشت پادشاهی محمدرضاشاه پهلوی به ایران شد.
اما کشتار دانشجویان و ضرب و شتم آنان نه تنها مانع از ادامهٔ مبارزهٔ آنان نشد، بلکه ادامهٔ این مقابله و مبارزه منجر به انکشاف و تکوین هر چه مستحکم‌تر جنبش دانشجویی و تبدیل آن به جنبشی تأثیرگذار و شاید تأثیرگذارترین جنبش متشکل اجتماعی در تمامی دوران ۲۵ سالهٔ تا پایان دوران سطلنت در میهن ما شد. و چنین بود که پس از سرکوب متعاقب حزب تودهٔ ایران و بی‌تأثیر کردن جبههٔ ملی ایران، جنبش دانشجویی به قلب طپندهٔ مبارزه علیه شاه کودتا بدل شد.
از دل همین جنبش بود که بخشی اصلی از جنبش و سازمان ما فداییان خلق سربرآورد. پس از روی‌داد حماسی ۱۹ بهمن ۱۳۴۹ در جنگل‌های سیاهکل و برآمد چنبش فدایی و سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران، جنبش دانشجویی تأمین‌کنندهٔ اصلی نیروی جنبش و سازمان فدایی و نفوذ جنبش فداییان خلق در میان جنبش دانشجویی به عاملی تعیین‌کننده تبدیل شد.
نقش و نفوذ و ارتباط متقابل میان جنبش دانشجویی و مجموعهٔ جریان‌ها و سازمان‌های چپ ایران تا دورهٔ موسوم به «انقلاب فرهنگی» در بهار ۱۳۵۹ و «تصفیهٔ» خونین دانش‌گاه‌های کشور از نیروهای سیاسی و بیش از هر چیز از نیروی چپ، وقفه‌ای کوتاه در تأثیرگذاری سیاسی جنبش دانشجویی در سپهر سیاسی میهن ما ایجاد کرد.
پس از وقفه‌ای چندساله و بازگشایی دانش‌گاه‌ها، در دانش‌گاه‌هایی که به زعم حکومت ولایی و شورای انقلاب فرهنگی آن از عناصر نامطلوب پاک‌سازی شده بود، باز نطفهٔ مقابله با استبداد و مبارزه در راه آزادی از قلب دانش‌گاه‌ها جوانه زد و جنبش دانشجویی ضربات تعیین‌کننده‌ای به اقتدار حکومت اسلامی وارد آورد و از جمله از دل دفتر تحکیم وحدت که به عنوان نماد وحدت‌بخش انجمن‌های اسلامی دانشجویان تشکیل شده بود، جنبش دانشجویی سر برآورد.
و این جنبش دانشجویی هم در ضربهٔ غافلگیرکنندهٔ پیروزی اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست جمهوری در روز ۲ خرداد ۱۳۷۶ نقشی تعیین‌کننده داشت و هم در روندهای پس از آن.
و همین جنبش دانشجویی بود که هنگامی که روزنامهٔ سلام، مطرح‌ترین و پرسابقه‌ترین روزنامهٔ اصلاح‌طلبان حکومتی چند ماه پس از رو شدن قتل‌های سازمان‌یافتهٔ حکومتی و موسوم به «قتل‌های زنجیره‌ای» در پاییز ۱۳۷۷ اسنادی در ارتباط با یکی از مجرمان اصلی دخیل در این جنایات شنیع را منتشر کرد و به دلیل آن توقیف شد، در اعتراض به آن در برابر دستگاه سرکوب قد علم کرد.
و این چنین و به این سبب بود که گزمگان «خود سر» نظام در ۱۸ تیر ۱۳۷۶ به دانشجویان یورش آوردند و به ضرب و شتم آنان، به نابودی کوی دانشگاه و به سرکوب متعاقب دانشجویان متوسل شدند. سرکوبی که منجر به جان‌باختن چند دانشجو و مفقود الاثر شدن دانشجویی دیگر شد که تا امروز و بیش از ۲۳ سال پس از گذشت از وقایع تلخ آن روز و روزها هنوز اطلاعی از سرنوشت او در دست نیست.
از این منظر، روز ۱۸ تیر ۱۳۷۸ نماد اعتراض دانشجویان به کشتاری سازمان‌یافته و پردامنه است که توسط حکومت علیه دگراندیشان اعمال شد. ۱۸ تیر ۱۳۷۸ هم‌تراز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ و دومین روز دانشجو در تاریخ ایران است.
بر آزادی‌خواهان ایران است که در سال‌گرد روز تاریخی ۱۸ تیر جنبش دانشجویی ایران را بار دیگر بزرگ بدارند و بر نقش ماندگار و تأثیر جاری آن در سپهر سیاسی میهن تأکید نمایند.
شورای سردبیری کار آنلاین
