بعد از خروج امریکا از برجام، همه روزه خبر لغو قرارداد بانک ها و شرکت های بزرگ با ایران در رسانه ها درج می شود. بانک ها و شرکت های بزرگ اروپا، هند، روسیه و چین یک به یک از قراردادها با ایران کنار می کشند. هم‌اکنون بسیاری شرکت‌های اروپائی علیرغم همکاری اتحادیه اروپا با جمهوری اسلامی از تعاملات اقتصادی خود با ایران به شدت کاسته و یا در کل به آن پایان داده‌اند. شرکت های بزرگ از میان تجارت با آمریکا یا ایران، دست به انتخاب می زنند.
اتحادیه اروپا بر ماندن ایران در برجام و تداوم اجرای تعهدات از سوی جمهوری اسلامی و پای بندی برتعهدات بین المللی پای می فشارد، از مذاکره با جمهوری اسلامی و از حضور شرکت های خصوصی در ایران استقبال می کند و خروج از برجام را در جهت تشدید بى ثباتى در خاورمیانه و افزایش خطر درگیری های نظامی می داند. اما اروپا امکانات زیادی برای مقابله با تحریم های دولت امریکا و جلوگیری از خروج شرکت های بزرگ از ایران ندارد. اروپا حتی در زمانى که آمریکا در برجام حضور داشت، نتوانست انتظارات سرمایه گذارى خارجى پسابرجامى جمهورى اسلامى را برآورده سازد.
قرائن حاکی از آن است که تحریم های اقتصادی و فشارهای سیاسی دولت ترامپ در همراهی با دولت دست راستی نتانیاهو و دولت عربستان سعودی، وضعیت فوق العاده دشواری را برای کشور ما به وجود خواهد آورد. به ویژه از زمان شروع تحریم ها که به کاهش میزان صدور نفت ایران خواهد انجامید و بخش قابل توجهی از بازارهای نفتی روی ایران بسته خواهد شد. اقتصاد کشور به درآمد نفت وابسته است.
جمهوری اسلامی به حکومتی فاسد و رانت خوار تبدیل شده و به خاطر سیاست های ماجراجویانه و تنش زا با فشارهای شدید بین المللی روبرو است. اقتصاد کشور در وضعیت به شدت بحرانی قرار دارد. ابعاد بحران را می توان در میزان فقر و بیکاری، ورشکستگی مداوم واحدهای تولیدی و کاهش ظرفیت تولیدی آن ها، عدم پرداخت دستمزد چندماهه کارگران واحدهای تولیدی، نرخ منفی سرمایه گذاری، افت شدید ارزش ریال در مقابل ارزهای خارجی و فساد و رانت خواری مشاهده کرد. اقتصاد کشور توان تحمل تحریم های سنگین و سخت را ندارد و با اعمال تحریم های امریکا و خارج شدن شرکت های بزرگ از ایران، با بحران عمیقی مواجه خواهد شد.
سران حکومت ایران علیرغم آگاهی بر این وضع، مدعی اند که این بار هم بحران ها را پشت سر خواهند گذاشت. علی خامنه ای می گوید: “جمهوری اسلامی در ۴۰ سال گذشته همه مقاطع و حوادث گوناگون آنها را با قدرت و استقامت و با تدبیر پشت سر گذاشته و مقطع فعلی را نیز با قدرت و تدبیر، پشت سر خواهد گذاشت.”
برخلاف ادعای خامنه ای، جمهوری اسلامی در ۴۰ سال گذشته بحران ها را حل نکرده، بلکه آن ها را دور زده است. بهمین خاطر بحران ها استمرار یافته، انباشته شده و به مرحله انفجاری رسیده است. در حال حاضر جمهوری اسلامی با بحران های متعدد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، با عدم اعتماد مردم و نارضایتی گسترده و با موج اعتراصات بی سابقه گروه های مختلف اجتماعی در داخل کشور مواجه است و نمی تواند بربحران های انباشته و درهم تنیده غلبه کند. دولت ترامپ اعلام کرده است تحریم ها را پیگیرانه پیش خواهد برد و بردامنه آن خواهد افزود. حتی تهدید تحریم هائی که هنوز اعمال نشده اند، به شدت بر بحران های داخلی افزوده است. برخلاف تصور علی خامنه ای، دست جمهوری اسلامی برای مهار انبوه بحران ها و مقابله با تحریم ها، خالی است.
برای برون رفت از وضعیت بحرانی
برجام فرصت بی نطیری برای یک انتخاب استراتژیکی فراهم آورده بود. اما بلوک قدرت و در راس آن خامنه ای برجام را به عنوان انتخاب تاکتیکی برای پشت سر گذاشتن تحریم ها به حساب آورد، بر جدا کردن برجام با سایر مسائل مورد اختلاف با غرب تاکید کرد، مذاکره با آمریکا را ممنوع نمود و به اقدامات تحریک آمیز همانند نوشتن “مرگ براسرائیل” روی موشک آزمایشی روی آورد و با این کار بر پیچیدگی اوضاع و بر دشمنی ها افزود.
اکنون کشور به جهت عملکرد جمهوری اسلامی طی چهار دهه گذشته از جمله پیشبرد سیاست های تنش زا در منطقه و با اعمال سیاست های زورگویانه دولت ترامپ، با وضعیت به شدت دشواری روبرو است. بدون تغییرات اساسی در سیاست ها و ساختارها، نمی توان از وضعیت بحرانی کنونی عبور کرد. ما ضمن محکوم کردن خروج دولت ترامپ از برجام و سیاست های خصمانه مثلث امریکا، اسرائیل و عربستان نسبت به ایران، معتقدیم که:
ـ علیرغم خروج امریکا از برجام و اعمال تحریم های اقتصادی، جمهوری اسلامی باید در برجام بماند و از اقدامات تحریک آمیز نظیر فرمان اخیر خامنه ای برای بالا بردن توان غنی سازی اورانیوم و تعلیق بررسی لایحه الحاق به کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم خودداری کند. خروج جمهوری اسلامی از برجام و ادامه برنامه هسته ای، به متحد شدن امریکا و اروپا در مقابل ایران و بازگشت تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد و منزوی تر شدن ایران منجر خواهد شد و خطر حمله نظامی به ایران را افزایش خواهد داد. همکاری با اتحادیه اروپا به سود منافع کشور است و لازم است مذاکرات با اروپا ادامه یابد. باید توجه داشت که طیف بزرگی از سیاستمداران اروپا در مقابل زورگوئی و جاه‌طلبی ترامپ برای سیطره بر دنیا با استفاده از ابزار برجام به تقابل برخاسته اند و خواهان همکاری ایران و اجتناب از اقدامات تحریک آمیز آن هستند.
ـ مسئله کانونی در دور کنونی تنش ها، سیاست منطقه ای جمهوری اسلامی و در درجه اول سیاست ستیز با اسرائیل است. این سیاست به تقویت افراطی گری در دولت امریکا، اسرائیل و عربستان سعودی منجر گشته، هزینه فوق العاده سنگینی را بر کشور ما تحمیل کرده و به نتانیاهو فرصت طلائی برای شکل دادن مثلث شوم علیه ایران را داده است. جمهوری اسلامی باید از دشمنی با اسرائیل دست بردارد، دو دولت ـ دو ملت را بپذیرد، از قطعنامه‌های سازمان ملل و از مذاکرات صلح بین اسرائیل و فلسطین حمایت کند.
ـ حضور نظامی جمهوری اسلامی در سوریه برای کشور لطمات سیاسی، اقتصادی و انسانی سنگینی به بار آورده است. جمهوری اسلامی باید به حضور نظامی در سوریه پایان دهد و در این راستا آمادگی خود را برای خروج از سوریه هم اکنون اعلام دارد.
ـ مناسبات بین جمهوری اسلامی و امریکا در طی ۴۰ سال گذشته خصمانه بوده است. ترامپ مصمم است جمهوری اسلامی را یا به تسلیم وادارد و یا با تشدید تحریم ها و فشارها بر بستر نارضایتی گسترده مردم زمینه را برای فروپاشی آن فراهم سازد. دشمنی جمهوری اسلامی با امریکا به کشور ما لطمات جبران ناپذیری زده است. جمهوری اسلامی باید به دشمنی با آمریکا پایان دهد و وارد یک میدان بزرگ برای حل مشکلات فیمابین از طریق دیپلماتیک گردد.
ـ راه پایان دادن به خصومت ها و غلبه بربحران ها و جنگ ها، گفتگو و مذاکره است. جمهوری اسلامی باید با بهره گیری از ظرفیت های برجام به مثابۀ یک مصوبه بین المللی توسط شورای امنیت، برای مذاکرۀ بی قید و شرط چند جانبه حول مسائل مورد مشاجره، حتی مذاکره دوجانبه با دولت امریکا اعلام آمادگی نماید.
جمهوری اسلامی و در راس آن علی خامنه ای برای پیشبرد مقاصد خود با سرنوشت کشور بازی می کند. منافع ملی ما نه در پیشبرد سیاست های تنش آفرین، ماجراجویانه و خطرناک، بلکه در فاصله گیری از این سیاست ها است. جمهوری اسلامی باید بداند که بدون تغییر سیاست خارجی و منطقه ای، سیاست های داخلی و ساختار سیاسی، کشور با مخاطرات سنگینی روبرو خواهد شد که مسئولیت آن مشخصأ برعهده سران آن است. کشور در وضعیت فوق العاده دشواری قرار دارد. نیروهای جمهوریخواه باید دست در دست هم بگذارند و همراه با اکثریت مردم کشور ما که خواهان “تغییر” هستند، حکومت را برای تغییر سیاست های خارجی و داخلی و ساختار سیاسی تحت فشار قرار دهند و زمینه های گذار از استبداد به دموکراسی را فراهم سازند.
۶ تیر ۱۳۹۷ (۲۷ ژوئن ۲۰۱۸)
