زمانیکه کمیته جایزه نوبل تصممیم گرفت آنرا به کامو،نویسنده دیگر فرانسوی اهداکند،گروهی ازروشنفکران اعتراض کردند که چراآنراابتدابه سارتر ویا بکت نمیدهند.وروزیکه کمیته توذیع نوبل درسال ۱۹۶۴ سارتر رابرنده نوبل ادبیات اعلان نمود، اوآنرا ردکرد وتحویل نگرفت وگفت که نمیخواهد ازاینطریق تبدیل به مؤسسه یاسازمانی نیمه رسمی شود.ازجمله دیگر کفرهای ادبی سارتر این بود که میگفت؛ ترس،احساس گناه، و وجدان ناراحت بندگان،عطرهایی معطربرای دماغ خدایان قدرت طلب هستند.زمانی خدایان وشاهان واربابان میتوانند برمردم حکمرانی کنند که آنهابه حقوق و آزادی خود آشنانباشند واگرروزی روزگاری،آزادی بخشی ازشخصیت،روح و جان انسان شود،دیگر خدایان وسایر شارلاطانهای تاریخ قادربه کاری نیستند.سارتر همچنین در رمان-مگسها- نوشت که آزادی باعث میشودکه انسان به شکارخدایان برود وآنها راازتخت عاج خود پایین بکشد و خلع ید کند.اومیپرسد؛ این چه خدایی است که درموقع نیاز آدمی،یاسکوت میکند و یا تشریف حضورندارد.قرن ماراباید قرن ترس نامید؛ ترس از دولت-ترس ازخدا-ترس از صاحبکار-ترس از پلیس-ترس از همنوع-ترس از جامعه-ترس ازبازجو-ترس اززمان حال-ترس از زمان آینده-ترس از خود-ترس از روز قیامت- و ترس از همسر. درسال ۱۹۶۸،موقعیکه درحین جنبش دانشجویی،پلیس از ژنرال دوگل اجازه دستگیری سارتر را تقاضا نمود، دوگل گفت، یک ولتیر را دولت نمی تواند دستگیر کند، گرچه مسیو سارتر گاهی از ولتیر هم تندرو تر است. بعداز مرگ سارتر مطبوعات کشورش اورا معلم خانگی و خصوصی ملت نامیدند. سارتر رامیتوان در کنار برشت و برنارد شاو ازمهمترین نمایشنامه نویسان قرن بیستم بحساب آورد.آثارش حاوی جذابیت ادبی ونظریات مهم فلسفی هستند.فلسفه وادبیات سارتر بدون رابطه تنگاتنگ باهم قابل فهم نیستند،گرچه آثارش گاهی روانشناسانه وبدبینانه نیز میباشند.اومبلغ ادبیات مسئول و مبارز و اجتمایی است.سارتر را حتا درقرن فعلی نمیتوان نویسنده ای بی خطر نامید.اونویسنده وفیلسوف سماجت انتقادی ازجهان،جامعه و زندگی است.
سارتر درسال ۱۹۰۵ در یک خانواده افسر نیروی دریایی درفرنسه بدنیا آمد ودر سال۱۹۸۰ در آنجا درگذشت.اودردانشگاه تحت تاثیر هایدگر و هوسرل فلسفه خوانده بود.او همسر سیمون دوبوار، نویسنده و فمینیست مشهور فرانسوی نیز بود. او پسرخواهر پزشک نیکوکار و مشهور سویسی،آلبرت شوایتزر است. آلبرت شوایتزر را ماجراجوی،عشق به بشریت،نام نهادند، اما سارتر مشکوک وبدبین به انسان ،جهان ،دولت و زندگی شد. مورخین اجتمایی اورایکی از افراد مهم جنبش مقاومت ضدفاشیسم درطول سالهای اشغال فرانسه میدانند.سارتر میگفت؛تنها معنی زندگی او دراین است که باکمک قلم به آفرینش آثاری بپردازد.
گروهی اوراپدراگزیستنسیالیسم نیهیلیستی غرب میدانند. اگزیستنسیالیسم آته ایستی سارتر،ضد بورژوا، ضدسرمایه دار،ضدمذهب و ضد ارتجاع و اخلاق سنتی است. درنیهلیسم او نه ارزشی ثابت وجوددارد ونه حقیقتی ابدی. جهان ابزورد سارتر شامل ؛ تهوع،تنهایی و سردرگمی و آواره گی بشر است.اوبرای پیشبرد انسانی اگزیستنسیالیسم ،وارد مبارزات سیاسی و اجتمایی گردید.فلسفه اگزیستنسیالیسم اوشامل: ترس اززندگی-شک وتردید به زندگی- و بی معنی دانستن آن است. درجهان ابزورد او انسان دربرابر جبر سرنوشت، ضعیف و ناتوان است. سارتر کوشش میکند در آثارش سئوالات و جنبه های منفی زندگی را عمده نماید.اوتنهایی انسان مدرن را به علت آگاهی اوبه مسئولیت خودمیداند. بنظر اوترسهای فردی و اجتمایی انسان بدلیل ؛ بحران عقاید مذهبی، فکری و روحی است.سارتر مینویسد، ترس بیماری نیست،بلکه احساسی است که به انسان غالب میشود.نکته مهم بدبینی فلسفه او درآنجاست که میگوید، زندگی انسان راضرورت ها تعیین نمیکنند بلکه اتفاقات.درتمام امور زندگی، تهوع و تنفر گریبانگیر انسان هستند وبه نقل ازپاسکال توصیه میکند که بهتراست انسان به حرکت اجتمایی دست بزند وبه پیش برود تا دچارافسردگی نشود و داغان گردد.ابزورد بودن جهان ازآنجا آغاز میشود که انسان درچرخ و دنده سرنوشت ناتوان است.انسان موجودی است که درچاه ؛پوچی،ترس،سردرگمی و گمراهی پرت گردیده.به نظراو چون دسترسی به آگاهی کامل و بدون شک غیرممکن است،ارزش ویا حقیقتی هم نمیتواندوجود داشته باشد.انسان به جایی تبعید شده که غیراز خدا و طبیعت همسایه ای ندارد.به این دلیل اوتنها و غمگین رنج میبرد.منتقدین درباره مشهورترین جمله سارتر مینویسند؛انسان نمیخواهد که به آزادی محکوم باشد،بلکه میخواهد ازآزادی خودلذت ببرد.سارتر میپرسد؛ چراانسان قرن بیستم با وجود؛آگاهی،روشنگری و پیشرفت علمی،بازهم زیر شبح ترس درد میکشد.اوکوشیدتاباکمک ادبیات و فلسفه به خواننده وعده اخلاق رهایی بخش بدهد.اگزیستنسیالیسم سارتر برپایه فلسفه : دکارت-هگل-یاسپر-هایدگر-هوسرل و کیرکگارد است.
اودرطول اعتراضات جنبش دانشجویی اروپا درسالهای بعداز ۱۹۶۸ مدتی به مائوئیستهای اروپایی نزدیک شد.سارتر خودراسنگری برای پناه جویی اخلاق و وجدان انقلابی و انسانی میدانست. اوسعی نموددرطول فراز و فرود فعالیتهای روشنفکری اش وحدتی میان: مارکسیسم-اگزیستنسیالیسم-مائوئیسم و نظرات دکارت برقرار کند.استالینیست های شوروی سابق اورا روشنفکر خرده بورژوایی نامیدند که راهگشای چپ رویزیونیست درغرب شده.آنها دنباله روان نظرات سارتر را روشنفکران بریده چپ بی وطن نام گذاشتند.سارتر میگفت،استالینیسم،نظامی اداری است که روزی گورکن خود خواهد شد.
ازجمله آثار ژان پاول سارتر کتابهای : مگس ها- جلو درهای بسته-روسپی نجیب-دست های آلوده-پایان بازی-آیا اگزیستنسیالیسم هومانیست است؟- و دیوار هستند.رمانها و نمایشنامه های سارتر به سبک عالی ادبی نوشته شده اند. نمایشنامه مگسها اگزیستنسیالیسم منفی سارتررامطرح میکند.مشهوریت این کتاب دراروپای آندوره بدلیل موضوع مقاومت ضدفاشیسم آن است.دیوار اولین داستان بلند سارتر بود. تهوع اولین رمان سارتراست که موجب محبوبیت جهانی اوشد.موضوع کتاب تنهایی انسان است که به سبب آگاهی به پوچی زندگی رنج میبرد وسرانجام جنون میگیرد. مهم ترین جمله کتاب این است که میگوید؛ تمام اجزا هستی بدون دلیل بوجود آمده اند و براثر ضعف و نقص مدتی به زندگی ادامه میدهند وسرانجام به علت اتفاقی حساب نشده نیست ونابودمیشوند.
درکتاب-روسپی نجیب- سارتر راسیسم و نژادپرستی نوع آمریکایی را مطرح میکند.درکتاب – شیطان و خدای رحیم-اورابطه انسان باخدایان خودخواه وگردن کلفت رانشان میدهد که وجود همدیگررابه سؤال میکشانند.کتاب-اسیران-پیرامون گذشته و فاشیسم در آلمان است،جایی که سارترخود مدتی اسیر بود.کتاب-دستهای آلوده-انتقادی است از کمونیسم استالینیستی. دراین کتاب اومیگوید که شرکت درمبارزه اجتمایی باعث کاهش ترسهای انسان میشوند.گروهی این کتاب را اثری ضدکمونیست میدانند. کتاب-شهیدان بدون خاکسپاری-اثری است ضدفاشیسم و مشوق مبارزه اجتمایی و رهایی بخش.کتاب طنز-نکراسف-پیرامون دشمنی غرض ورزانه ضد کمونیستی محافل ارتجایی درجامعه فرانسه است.ادبیات چیست؟-توانایی های ادبیات – وکتابی قطور درباره زندگی و آثار بودلر، ازدیگر تالیفات مهم سارتر هستند . در این جا باید پرسید در طول ۷۰سال گذشته چند اثر از سارتر در ایران زمین اجازه ترجمه و نشر یافتند ؟ .
