سیسرو، به نقل ازمورخین، مهمترین سیاستمدار رم باستان، ادیب، فیلسوف، نویسنده، سخنور، تئوریسین جمهوریخواهی و مبارز مشهور است. زمانیکه درسال ۴۳ پیش از میلاد، او بدلیل تعقیب حاکمی بنام آنتونیوس؛ رقیب سزار و حاکم رومی آنزمان شرق الاوسط و ماوراء النهر! در حال فراربود، با کمک عوامل حکومتی، ناجوانمردانه بقتل رسید. جرم او این بود که به وکالت و دفاع از جمهوریخواهی و بخشی از اشراف ترقیخواه، توطئه بقدرت رسیدن یکی دیگر از قدرت طلبان را افشاء نموده بود. او در سال ۶۳ قبل از میلاد نیز به دلیل کشف وافشاء توطئه مقام طلبی به یکسال تبعید محکوم شده بود. سیسرو درجوانی در امپراطوری رم به والاترین مقام دولتی یعنی سفیری رسیده بود. او در ۲۰ سالی که ازدخالت در امورسیاسی و اجتمایی محروم بود، به تالیف آثاری در زمینه های فلسفه و هنر سخنوری درعلم دولت داری پرداخت.
از جمله نظرات جمهوریخواهی او این بود که میگفت بدون عدالت، هیچ دولتی قابل دوام نیست و بزرگترین هدف سیاسی یک خلق باید آن باشد که بهترین افراد را برای مملکت داری انتخاب کند و دولتش دردست برگزیدگان مردمی باشد. سیسرو مینویسد، همیشه فکرمیکردم چگونه میتوانم برای کشورم، رفاه عمومی و برقراری جمهوری مفید واقع شوم. یکی از وظایفی که بنظرم رسید، این بود که مردم را با فلسفه و دانش زمان آشنا نمایم تا آنها نیازهای جمهوری خود را بهتر بشناسند. امروزه در باره او گفته میشود که سیسرو یک جمهورخواه صادق و یک سخنور ماهر بود. هدف سیسرو آن زمان این بود که آثارمهم فلسفه و ادب یونانی را در تمام زمینه ها به زبان لاتین برای رومیها ترجمه کند تا آنها در دسترس عموم قرارگیرند. سیسرو را میتوان واسطه و مبلغ تبادل فرهنگهای روم و یونان دانست. او حداقل ۵۰۰ سال ارثیه فرهنگ یونان را انتخاب، ترجمه و معرفی کرد. سیسرو برای اصلاح دولت و قانون، ایده آلیسم افلاتونی را با شک گرایی آکادمیک و اخلاق رواقی باستان مخلوط نمود. او مینویسد اجتماع برخلاف انسان محکوم به مرگ طبیعی و پیری نیست، یعنی همیشه این شانس وجوددارد که ما آنرا تغییر ویا اصلاح نماییم. به نظر او غرایز طبیعی در کنار حواس پنجگانه انسان میتوانند منبع کشف حقایق باشند. چند قرن بعد، نوزایی نظرات سیسرو در اواخر سده های میانه موجب آزادی فرد از مسیحیت و مکتب مدرسین آن درغرب شد. در روایتی آمده که یکروز آگوستین، امپراطور آنزمان روم، نوه خود را د رحال مطالعه کتابی از سیسرو می بیند. وقتیکه پسرک وحشت زده، قصد پنهان نمودن آن کتاب را داشت. پدر بزرگ با گشاده رویی به او گفت: پسرم!خجالت نکش، سیسرو یک استاد زبان بود که قلبی پر از عشق به میهن اش داشت.
سیسرو هیچگاه خود را فیلسوف مستقل و نوآوری ننامید. چون آثار التقاطی اش مخلوطی از فیلسوفان یونانی مانند افلاتون، پوزید و غیره هستند. او با فروتنی میگفت، من فقط از روی دست پیشاهنگان اندیشه رونویسی کردم و گاهی واژه ها و مفاهیمی به آنها افزودم. به نظر او شناخت فلسفی باید برای تنبیه فرصت طلبان و بدکاران و تشویق صادقین و نیکوکاران باشد. فلسفه در نظر او انسان را ازخرافات، غیبگویی و شارلاتانی حفظ میکند. او در مدح فلسفه در سرودی میگوید: آه تو راهنمای زندگی، کاشف پیشرفت و ترقی، مانع و نافی اشتباهات، بدون تو زندگی چه گمراه و جهنمی میشد! بعدها در رابطه با خوشبینی سیسرو نوشتند، از فلسفه ، امید زیاد داشتن، مانند امید فراوان به سایر علوم، انسان را به شکست میکشاند، چون فلسفه میتواند اشتباهات را کشف کند، ولی نمیتواند؛ چه در انسان،یا جامعه یا سیاست، از وقوع آنها جلوگیری نماید. مورخین امروزه مینویسند، سیسرو در آنجا موفق بود که بعنوان وکیل به دفاع از عقل، انسانیت و عدالت پرداخت. و در آنجا مورد توجه قرارگرفت که سازمانده ایدههای فلسفی، واسطه دانش علمی، هنر نمایش، ارزش گذار و مبلغ شناخت شد. سیسرو تا آخرین لحظه به یک تحول اجتمایی با کمک فلسفه امیدوار بود.به این دلیل میگویند او ساده لوح تر از افلاتون بود. ولی آیا میشود یک فیلسوف عملگرا را به دلیل خوشبینی اش سرزنش کرد؟ افلاتون لااقل در پایان به این نتیجه رسید که چنانچه فساد حکومتی به مرز خاصی برسد، نجات جامعه دیگر غیرممکن است. همعصران سیسرو بر این باور بودند که فلسفه نه نجات است وئنه وسیله ای برای تغییر دولت و سیاست، فلسفه رسانه ای است که نیاز به آزادی نامحدود دارد، برای اینکه به نتایج عملی برسد. فلسفه به کسی اجازه سانسور، محدودیت و استفاده خصوصی نمیدهد. شاید به این دلیل سقراط گفت که فلسفه فقط وسیله ای برای کنترل و امتحان مشکلات انسانی و اجتمایی است. و آنهایی که مانند سیسرو، ایدئولوگها، کادرهای حزبی، و روحانیون مسیحی بخواهند از فلسفه برای اهداف از پیش تعیین شده خود استفاده کنند، با شکست روبرو خواهند شد.
در باره جد و آباد سیسرو آمده که او از خانواده ای نظامی برخاسته بود که درسال ۱۰۶ قبل از میلاد بدنیا آمد و درسال ۴۳ قبل از میلاد در حین فرار از جو خفقان سیاسی زمان خود بقتل رسید.
سیسرو کوشید با ترجمه فلسفه و فرهنگ یونان به زبان لاتین، آنه را به اصطلاح مردمی نماید. او با هدف آزاد کردن ساکنین آنزمان روم مینویسد: ایده آلیسم یونانی را خواستم با رئالیسم رومی مخلوط کنم. هدف او این بود که حقوق رومی را براساس اندیشه افلاتون و فلسفه رواقی یونان پایه گذاری کند. سیسرو خود را نماینده اصلی دوره کلاسیک میدانست که قصد داشت بین ایده آلهای رومی، تئوری سیاسی و عمل اجتمایی وحدتی برقرارنماید. او خلاف تئوری فلسفی افلاتون، عمل سیاسی را به تئوری اجتمایی ترجیح میداد، روشی که رومیان بعدها تعقیب نمودند برای سیاست جهانگیری و امپریالیستی خود. روحانیون مسیحی نیز بعدها به شکل دیگری به تقلید از سیسرو و رومیان، به استفاده از فلسفه عملی پرداختند. اقدامی که به نظر بعضی ها، موجب ایدئولوژی شدن فلسفه برای جنبشهای اجتمایی در دوقرن اخیر شد.
اگر افلاتون یک نابغه زبان باشد، سیسرو را یک نابغه عملگرا و خالق واژه های اجتمایی میدانند. او فیلسوفانی مانند فیثاغورث، دمکریت و افلاتون را متفکرینی رادیکال و یک بعدی نامید. یونانیها مدل تشکیل واقعیت را براساس یکی از سه مقوله: عدد، اتم ، و یا ایده ،میدانستند. شاعری بنام هراز خود را شاگرد سیسرو میدانست. ولتر نظرات سیسرو را موجب تکامل و پیشرفت فرهنگ در غرب بشمارآورد. سرانجام با مرگ اراسموس، تفکر سیسروگرایی درغرب و خلاقیت زبان لاتین به پایان خود رسید.
آثار سیسرو شامل: مقاله، نامه، سخنرانی، دیالوگ، و بحث های فلسفی و سیاسی هستند. از جمله آثار او: شش جزوه در باره دولت، پنج جزوه پیرامون فلسفه، ۵۸ سخنرانی کتبی، چهار جلد نامه، و ۵جلد دیالوگ هستند. آثار فلسفی او درباره : وظایف انسانی، ماهیت خدایان، مرزهای نیکی و بدی میباشند. دیالوگهای سیسرو پیرامون: پیری و دولت- فلسفه، میان علوم و هنرها- توانایی درمانبخشی فلسفه- خودخواهی بعضی از روشنفکران- تئوری شناخت-پیرامون وجود خدایان- استفاده عملی از فلسفه- بهترین شکل دولت- پیرامون هنر سخنوری- در باره دولت و قانون- در باره مرگ، درد و غم، عشق و خوشبختی- با نقل قولهای ارزشمندی از فلسفه زندگی روزانه رومیان میباشند. چهار جلد نامه های سیسرو از نظر فرهنگی- تاریخی، سندی هستند موثق از زمان پر نشیب و فراز او. آثار جامع و دایره المعارفی سیسرو بینشی جهانی پیرامون: فلسفه، واژه ها و مفاهیم فلسفی یونان را به خواننده عرضه میکننند.
سیسرو نیز مانند افلاتون درآغاز شاعر، ولی بعدها به فلسفه روی آورد. او میگفت زبان در درجه اول وسیله ای برای تفاهم و مبادله اطلاعات و نه برای خودنمایی و سفسطه گری است. سیسرو با کمک نوشته هایش نثرکوتاه زبان لاتین را در رم باستان به اوج خود رساند. او همچنین با استفاده از فرم دیالوگ، مشهورترین نویسنده رومی نثر کوتاه شد. سیسرو را میتوان خالق زبان کلاسیک لاتین نیز دانست. او نه تنها سخنران مشهوری، بلکه یک نظریه پرداز هنر سخنوری هم بود. سیسرو سخنوری فیلسوف و ادیب بود که فلسفه سخنرانی را نیز تئوریزه نمود.
