شکسپیر، شاعرونمایشنامه نویس انگلیسی، بین سالهای ۱۶۱۶-۱۵۶۴ میلادی در نزدیکی لندن در شهر کوچکی زندگی نمود. پدرش دباغ و چرمدوز بود که بعدها بدلیل باسواد بودن جزو انجمن شهر شد. او نه تنها شاعربرجسته ملی انگلیس بلکه ادیبی است جهانی در حد دانته ، گوته ، و سروانتس. وی هنرمندی است چون یک بندباز توانا در سیرک تاریخ ؛ که بین نیروهای حاکم آنزمان چون شاه و خان و کشیش و نوگرا موضع گیری نمود؛ یکی را نقد کرد، دیگری را تحسین و تشویق.
شکسپیر در طول فعالیت ادبی خود حدود ۱۵۴ شعر بلند عاشقانه و عارفانه با کیفیت جهانی بجای گذاشت. ۳۶ نمایشنامه او نقطه اوج آغاز عصر رنسانس انگلیس را نشان میدهند. معروفترین نمایشنامه های او – هاملت، مکبث، اتللو، توفان، شاه لیر، و رومئو و ژولیا هستند که هنوز بعد از ۴ قرن هفته ای حداقل دوبار در بعضی از کشورهای اروپایی اجرا میشوند و بعضی از مسائل امروز انسانی و جهانی را نشان میدهند.
زمان شکسپیر زمان تحولات و بحرانهای تاریخساز جامعه آنزمان اروپاست. جهانبینی مذهبی مسیحی به دلیل آغاز عصر نوزایی، عناصر مادی و منطقی بخود میگیرد و پا به پای جهانبینی مادی در جستجوی خروج از بحران عصر خود است . نمایشنامه رومئو و ژولیا را ادب شناسان از بزرگترین تراژدی های عشقی- انسانی ادبیات جهانی میدانند.
در نمایشنامه های تاریخی او میتوان گذر از دوران فئودالیسم و تعصبات مذهبی به دوران آغاز سرمایه داری و آگاهیهای عصر نوزایی را مشاهده کرد. شکسپیر خود در دوران کودکی اش شاهد حذف و نابودی تصاویر و مجسمه های انسانی به علت تعصبات و عقاید مذهبی کلیسا بود. در عصر او اروپا بدلیل اختلافات مذهبی به دو دسته تقسیم شده بود؛ کاتولیکها زیر نفوذ اسپانیا و پروتستانها زیر نفوذ انگلیس، که بازار گرمی داشتند.
در سال ۱۵۹۹ میلادی شورای سلطنت کشور انگلیس مطرح نمودن موضوعات تاریخی را روی صحنه تئاتر به علت جریحه دارشدن غرور ملی طبقه اشراف ممنوع نمود؛ موضوعی که شکسپیر توانایی خاصی در مطرح کردن آنها در درون تماشاخانه ها از خود نشان داده بود. به این دلیل او مجبور شد اغلب به موضوعات تاریخی و خارجی عهد باستان دولت رم و یونان بپردازد. اهل خرد و انتقاد میدانستند منظور از بی عدالتی شهر رم خشونت دربار سلطنت و کلیسای پروتستان انگلیس است.
در سال ۱۶۴۲ میلادی دولت انگلیس بنام تقوا و پرهیزکاری دستور به تعطیل تئاترها و نمایشنامه ها داد و شهرداران و زمامداران شهرها و ایالتها مسئول اجرای این دیکتاتوری تقوا و پرهیزکاری شدند. در حالیکه برای روحانیون مسیحی نمایشنامه و تئاتر باعث گناه شهرها میشد، برای مقامات امنیتی و درباری، ترس از اعتراضات غیرمنتظره هزاران تماشاچی مشکل عمده بود.
آثار اولیه تئاتری شکسپیر آینه انعکاس اختلافات مذهبی، سیاسی، فکری و اقتصادی دوران رنسانس وگذر از قرون وسطی به عصرنوگرایی است. هر بحث مذهبی آبستن حوادث ناگوار عناصر سیاسی میشد. در نمایشنامه توفان، او از نوعی کمون اولیه و سوسیالیسم تخیلی صحبت میکند ، اگرچه وی خود شخصا به علت فرهنگ حاکم آنزمان طرفدار نوعی حکومت مشروطه ملی و مترقی خاص کشور انگلیس بود.
هاملت که تمام کشور دانمارک برایش بصورت زندانی بزرگ درآمده، باید خودرا به دیوانگی بزند تا بتواند از بی عدالتی های حاکم درجامعه انتقاد کند . در نمایشنامه شاه لیر مکانیسم جنگ قدرت و تضاد منافع شخصی، مرگ و مبارزه مطرح میشوند. آنچه بطورمشخص درباره آثار او میتوان گفت اینست که غیر از ۶ امضاء و ۳ نوشته مشکوک، دستخط دیگری از شکسپیر برجای نمانده.
محققین، دوره خلاقیت آثار او را به ۴ مرحله تقسیم میکنند – مرحله اول خلق آثار او از نظر تکنیکی خام ولی شامل هر سه نوع فن ادبی یعنی کمدی و تراژدی و آثار تاریخی است . مرحله دوم آفرینش آثار او نشاندهده روحیه اجتماعی خوشبینانه ملی و بشاشیت عصر نوگرایی و آغاز سرمایه داری انگلیس نسبت به دوره فئودالیسم است. در آثار دیگر او انتقاد از حکومت سلطنتی و یادی از خاطرات رمانتیک زندگی روستایی دیده میشود.
مرحله سوم آثار او شامل تراژدی و کمدیهای تلخ و گزنده اجتماعی است که تاریکی شبح گونه و کابوسهای جامعه قرون وسطایی را نشان میدهند. در تراژدی‌های اتللو ، مکبث ، و شاه لیر یک نیهلیسم نومیدانه دیده میشود که حتی از هرج و مرج و حضور نیروهای عبوس جامعه سخن می‌گوید. در اغلب نمایشنامه های او زورگویی و منفعت طلبی ، قدرت نمایی، حرص و خودفریبی، تهمت و افترا زنی و توطئه چینی و دلزدگی اجتماعی، شک و بی هدفی ، قتل و شکنجه و مردم آزاری در جامعه مطرح میشوند .
مرحله چهارم خلق آقار شکسپیر شامل نمایشنامه های داستانی – افسانه ای است که خبر ار جامعه ایده آل آرمان‌شهری اروپایی می‌دهد؛ جامعه مدنی که بعدها با کمک استثمار مستعمرههای قاره‌های دیگر تنها برای ساکنین جزایر بریتانیا به واقعیت نزدیک شد.
——————
william shakespesre 1564-1616
