اخیراً قیمت نفت به حدود ۶۰ دلار در هر بشکه، یعنی به بالاترین میزان خود در دوسال گذشته، صعود کرده است. پارادوکس عجیبی به نظر می رسد. این وضع از یک طرف تا حدودی بازتاب خوش بینی ای است که در آستانۀ دیدار تولیدکنندگان نفت در اوپک، که در ۳۰ نوامبر در وین واقع خواهد شد، شکل گرفته است. اوپک در نظر دارد توافق خود را با تولید-کنندگان غیر عضو اوپک، مانند روسیه، دایر بر محدود داشتن تولید نفت تا پایان سال آینده، تمدید کند. از سوی دیگر همین وضع تا حدودی بازتاب ترسی است از این که تنشهای منطقه ای بین عربستان سعودی و دو عضو دیگر اوپک، ایران و قطر، می تواند به چنان حدتی برسد که تولید در بزرگترین منطقۀ تولید نفت را مختل کند. تنشها در اوپک چنان حاد شده اند که مقامات نفتی کشورهای خلیج فارس یک گروه واتس آپی را که برای هماهنگی بین آنان به خوبی عمل می کرد، متوقف کرده اند. بنابراین آیا می توان تصور کرد کسانی که نمی توانند گفتگو با یکدیگر را از مجرای رسانه های اجتماعی تحمل کنند، خواهند توانست حول محدودیت سنگین تولید نفت، که برای حفظ قیمتها در سطح بالا ضرورت دارد، توافق کنند؟
جواب کوتاه این سؤال “آری” است. اوپک در طول حیات اش به طرزی ناشیانه توانسته است علیرغم تنشها و حتی ستیزه های سنگین داخلی – مثل اشغال کویت در سال ۱۹۹۰ توسط عراق، که هر دو عضو اوپک اند – وحدت اش را حفظ کند. در واقع یک دلیل برای تقویت اعتماد به امکان تمدید توافق گفته شده، که اعتبار آن تا ماه مارس ۲۰۱۸ است، این است که سطح وفاداری به آن در ماه گذشته ۹۶ درصد بود. با توجه به بالا گرفتن تنشها بین عربستان و مخالفان شیعی اش، این درصدی بسیار قابل اعتناست. حتی در بهترین اوقات سالهای پیش، طرفهای توافق با شروع افزایش قیمت نفت، از نقض توافق فرو نگذاشته بودند.
علاوه بر [کیفیت عمل] اوپک و عوامل ژئوپلیتیک، دلایل دیگری برای بالا رفتن قیمت نفت وجود دارند. یک افزایش همزمان در اقتصاد جهانی به معنای افزایش تقاضا برای نفت نیز خواهد بود. آژانس بین المللی انرژی، که دست به پیش بینی تغییرات انرژی در سطح جهانی می زند، اخیراً با اعلام این که قیمت بالای نفت احتمالاً از مصرف آن در سال آینده خواهد کاست، بازار نفت را به وحشت انداخت. این البته ممکن است، اما در حالی که قیمت نفت در حال حاضر هنوز نصف اوج قیمت آن در سال ۲۰۰۸ است، مصرف کنندگان آن نشان نداده اند که دارند از مصرف شان می کاهند. افزایش تقاضای جهانی و کاهش تولید اوپک ممکن است به تولید بیشتر نفت شیل امریکا بیانجامد، که بزرگترین لولوی غولهای نفتی است. گفته می شود که برای حفظ تعادل نسبی بازار، تولیدکنندگان نفت شیل باید تولید شان را در خلال ۱۲ ماه آینده از ۸/۵ به ۸/۶ بشکه در روز برسانند؛ یعنی افزایشی معادل ۱۷ درصد. این در حالی است که تحلیل داده های مربوط به تولیدکنندگان نفت شیل حاکی از آن است که اینان توان افزایشی برابر ۵ درصد در سال را دارند، که برای پرکردن شکاف فاصلۀ بین عرضه و تقاضا کافی نخواهد بود. تولیدکنندگان نفت شیل در حال حاضر به عوض تولید هرچه بیشتر به روشهای هرچه با صرفه تر روی آورده اند.
در صورتی که قیمت نفت خام به بالای ۶۰ دلار در هر بشکه برسد، هزینۀ بخش اعظم این روشها با قیمت بالای نفت جبران خواهد شد. هم اکنون بعید نیست که سرمایه گذاری پرریسک در آیندۀ نفت به یک رکورد دست یابد. اگر اوپک و کشورهای نفتی در این هفته در وین به توافق نرسند، این ریسک وجود دارد که دست به حراج نفت بزنند. اما ممکن است برای نخستین بار در خلال چندسال گذشته منافع بزرگترین تولیدکنندگان نفت برای حفظ تولید در حد کنترل شده ای، هم جهت شوند. عربستان سعودی سخت مایل است زمانی که دست به فروش بخشی از سهام آرامکو – شرکت دولتی نفت عربستان – می زند، قیمت بالای نفت به ارزیابی درخشانی از آیندۀ آن منجر شده باشد. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، مایل است قیمت نفت را بالا نگه دارد تا اقتصاد – و بنابراین رژیم خودش را – باثبات بدارد. تولیدکنندگان نفت شیل نیز مایل اند قیمت نفت بالا باشد، زیرا سرمایه گذاران در این بخش چندان خواهان حجم بالای تولید نیستند، بلکه درآمد بالا را می خواهند. بنابراین پارادوکسی در میان نیست.