کتاب «بی یاد تو هرگز» در ۶۲۹ صفحه توسط انتشارات نگاه در اردیبهشت سال ۱۴۰۳ منتشر شده است. در این کتاب نویسنده، علی محمد افغانی، در صدد برآمده است، به توصیه ی دوست و همرزم جان باخته اش سروان اسماعیل محقق دوانی، جریان دادرسی و محاکمه افسران عضو حزب توده ایران را در دادگاه نظامی ارتش به قلم آورد. ولی در عمل بسی فراتر از آن، فرازهایی برجسته و تاثیرگذار از حوادث و رویدادهای تاریخ معاصر میهنمان را با قلمی اعجاز برانگیز، به رشته ی تحریر در آورده است. او با تبحری کم نظیر چنان فضایی خلق نموده است که گویی خواننده نه اینکه کتابی برای خواندن پیش رو نهاده بلکه به تماشای فیلمی مستند و گیرا از رویدادها و حوادث خونبار تاریخ معاصر میهنمان نشسته است. این کار سترگ علمی-هنری فقط از عهده دانشمند توانمندی چون استاد علی محمد افغانی می تواند بر آید.
استاد افغانی کتاب را از محاکمه افسران توده ای شروع می کند. ولی با در هم کوبیدن هنرمندانه خط سیر رویدادها و تغییر خلاقانه ی فضا از انقلاب مشروطیت و شکست آن، همچنین علت، چگونگی و چرایی بر سرکار آمدن رضا خان و گذاردن تاج شاهی بر سرش، که با طراحی دولت استعماری انگلستان برای غارت هر چه بیشتر منابع ملی و ربودن دسترنج زحمکشان میهنمان صورت گرفت، واگویی توام با تحلیل ژرف رخدادهای کشورمان در آن برهه ی زمانی ارائه می دهد و خواننده را به داوری منصفانه مبارزه حزب توده ایران فرا می خواند.
رضا شاه که با حمایت تمام قد انگلستان بر تخت سلطنت نشانده شد، با پی ریزی حکومتی پلیسی سکوت قبرستانی بر فضای کشور حاکم کرده بود و با اشتهای سیری ناپذیری مبادرت به غارت ثروت و دارایی کشور در ابعادی گسترده می نمود. با بی رحمی و شقاوت هر صدای مخالفی را در گلو خفه می کرد. در این راه افراد زیادی توسط وی سلاخی شدند. او برای ثروت اندوزی از هیچ قتل و جنایتی برای از میان برداشتن موانع برسر راهش روی گردان نبود. این جانی بالفطره بسیاری از روشنفکران و مبارزان که معروف ترینشان گروه ۵۳ نفر بود را در سیاه چال های قرون وسطایی به بندکشید. در پی فرار ذلیلانه رضاخان از کشور در شهریور سال ۱۳۲۰ درب زندان ها گشوده شد، و مبارزان در بند از محبس رهایی یافتند. رها شدگان از زندان به همراه عده ای از روشنفکران آزادی خواه و خوش نام برای پیگیری مبارزه به خاطر تحقق رویای دیرینه زحمتکشان برای دست یابی به استقلال، آزادی و عدالت اجتماعی، در ده مهرماه سال ۱۳۲۰ حزب توده ایران را بنیاد نهادند.
علی محمد افغانی که فرزند خانواده ای فقیر کرمانشاهی بود، به خاطر خدمت به انسان و انسانیت با هدف زدایش فقر و فلاکت از دامان افراد تیره روز به حزب توده ایران پیوست. ایشان در این کتاب علت برگزیدن حزب توده ایران و چگونگی فعالیت در صف آن را با قلمی شیوا بطور مبسوطی توضیح می دهد. حوادث پر فراز و نشیب دهه طوفانی بیست و آرایش نیروها در صحنه ی نبرد با واژه هایی جاندار چنان استادانه ترسیم شده است که گویی خود خواننده ی کتاب بدون واسطه، شاهد و ناظر عملکرد مرتجعان از سویی و جانفشانی حماسی مبارزان از سوی دیگر است.
علت خیزش مردم جان به لب رسیده آذربایجان از ظلم و ستمی که بر آنان می رفت، تشکیل حکومت ملی در سال ۱۳۲۴ و خدمات شایان آن در بازه زمانه ی یک ساله ای که بر سر کار بود، و غارت و کشتار مردم آن خطه از سرزمینمان توسط محمد رضا به عالی ترین وجهی در معرض دید خواننده قرار می گیرد.
رویداد خونبار ۲۸ مرداد و علت طراحی و اهداف پلید کودتاگران را استاد افغانی بصورت مستند و مستدل تکان دهنده ای به تصویر می کشد و نشان می دهد که تردید و سردرگمی زنده یاد مصدق در روزهای ۲۵ تا ۲۸ مرداد چه سان آرزوی بزرگ و پرشکوه مردم ایران را برای برچیدن اساس سلطنت شاهی بر باد داد و میهن ما را در عرصه تحولات اجتماعی صد سال به عقب راند. رفتاری که با همه احترامی که استاد افغانی به مصدق قایل است، از سوی ایشان نه به عنوان فردی حزبی بل به مثابه یک ایرانی وطن پرست به درستی غیر قابل عفو ارزیابی می شود.
علی محمد افغانی عضو سازمان افسران حزب توده ایران بود. بعد از کودتای ۲۸ مرداد و لو رفتن سازمان افسران، به همراه اعضای این تشکیلات انقلابی دستگیر و تحت شکنجه های سبعانه ی جلادان فرمانداری نظامی قرار گرفت و در کنار یارانش در دادگاهی فرمایشی به محاکمه کشیده شد. محاکمه ای که قبل از آغاز جلسات آن، احکام ضد انسانی اش توسط شخص محمد رضا صادر شده بود. با مطالعه و تامل بر سیر جیران دادرسی در دادگاه نظامی این پرسش پیش می آید: حزبی که این رادمردان شجاع در دامان آن پرورده شده بودند چه نیروی شگرفی بر روح و روان آن ها دمیده بود که در راه دفاع از حقانیت راه حزب تا اخرین دم حیات پرافتخارشان از آرمان های والای حزب شان با سرفرازی در خور تمجید و ستایش دفاع کردند. این فرزندان خلف حزب که شوریده وار جان شیرین خود را فدای حزب خود می کنند به دلیل میهن پرستی که بر اساس آموزه های حزبی با سرشت شان عجین شده با نثار خون خود ندا سر می دهند که شهد حق و حقیقت تا بدانسان دلچسب و گوارا است که ارزش جانفشانی فداکارانه در راه آن افتخاری است برای جویندگان عدالت، صلح و شرافت، که تاریخ مبارزه خلق ها تا ابدیت مهر و نشان رزم و پویش دلیرانه آنها را برپیشانی خود حک کرده است.
بعد از صدور حکم اعدام آخرین گروه افسران توده ای سرگرد سروشیان به انتقاد از پاره ای تصمیم و عملکرد مسئولان وقت حزب لب می گشاید. اظهار این انتقادها تعدادی را به تردید می اندازد که گویی سرگرد سروشیان می خواهد راه ابراز ندامت از گذشته اش را بپیماید. سرانجام وقتی سرگرد سروشیان سرفراز و سربلند با گام هایی استوار و تزلزل ناپذیر دلاوارانه به استقبال مرگ می رود به عیان نشان می دهد که وی فرهنگ انتقاد را براساس آموزه های حزبی عمیقا درک کرده بود و انتقاد را در جهت افزودن بر دانش مبارزه و اعتلای کیفیت نبرد انقلابی می دانست نه برای تخطئه و گشودن راهی برای ابراز پشیمانی. آری این چنین بودند آن فرزندان راستین حزب که تا اخرین لحظات زندگی با کاربست آموزه های حزبی و نثار خون پاک خود ثابت کردند انسان هایی هستند با عقایدی عمیق بشردوستانه و میهن پرستانی پرشور و صدیق.
استاد افغانی در کمال تواضع و فروتنی از سختی های نوشتن و انتشار رمان شوهر آهو خانم با نثری شیوا و حماسی چنان صادقانه سخن می گوید که دریافته می شود پیکار بی امان در راه زحمتکشان، ولو عرصه و میدان عوض شود، اراده ای آهنین می طلبد که یک توده ای در هر شرایطی می بایست دارای آن باشد.
میهن ما در آستانه تحول بزرگی قرار دارد. طلیعه صبحدم باشکوه نبرد نهایی نوید بخش رویت پیروزی پرشکوه مردم کشورمان بر پاسداران جهل و تاریکی است. سخن گهربار سروان محقق در آخرین دم زندگی که با صدایی رسا می گوید: راه ما حق بود، به بلندای تاریخ آویزه ی گوش ها خواهد بود و پر شور و متحد، یک صدا و یک دل رهسپار راهی که این شهیدان بزرگ خلق ما را به پیوستن بدان دعوت می کردند …
زیر نویس:
بی نام تو هرگز: خاطرات افسران حزب توده، مرداد ۱۳۳۲. علی محمد افغانی. انتشارات نگاه. سال انتشار: ۱۴۰۳.
علی محمد افغانی (زادهٔ ۱۱ دی ۱۳۰۳ در کرمانشاه) از نویسندگان نامدار ایرانی و نویسندهٔ رمان «شوهر آهو خانم» است. افغانی عضو سازمان نظامی حزب توده ایران بوده که در سال ۱۳۳۳ دستگیر شده و در دورهٔ پهلوی ۵ سال را در زندان به سر برده است. وی هم اکنون در آمریکا زندگی می‌کند.
