نقض حقوق بشر در ایران و کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل

پیر پتی گروو وزیر امور خارجه کانادا در اولین روز ۶۱ مین نشست کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل در بخش High Level Segment درباره نقض حقوق بشر در ایران گفته بود: “ایران همچنان پس از دو بار محکومیت در مجمع عمومی سازمان ملل در مقابل اجرای تعهدات بین المللی خود در ارتباط با حقوق بشر شانه خالی میکند. زمان آن رسیده است که ایران خواست خود مبنی بر رعایت حقوق بشر را به نمایش بگذارد.” 
پیر پتی گروو در حالی که ابعاد نقض حقوق بشر در ایران را جدی میخواند خواستار توقف این روند در ایران شده بود. 
سفیر لوگزامبورگ نیز که از سوی اتحادیه اروپا سخن میگفت، با تایید نقض گسترده حقوق بشر در ایران بر وخامت بیشتر اوضاع انگشت گذارد.
یوشکا فیشر وزیر خارجه آلمان در بخش “بند نهم” در روز ۲۲ مارس سخنان همکاران کانادایی و لوگزامبورگی خود را دنبال کرد. او در این رابطه گفت: “در ایران هنوز شاهد هیچگونه بهبودی در عرصه ی حقوق بشر نیستیم. شکنجه، شلاق و احکام اعدام همچنان باعث نگرانی هستند. حقوق بشر بویژه در مورد روزنامه نگاران، وبلاگ نویسان و کوشندگان حقوق بشر، نقض میشود. ما تنها زمانی میتوانیم از پیشرفت روند دمکراتیزاسیون صحبت کنیم که حقوق شهروندی و سیاسی ــ و بویژه حق آزادی عقیده ــ به طور کامل محترم شمرده شود.” 
علاوه بر سفرای دولتهای مختلف از جمله استرالیا، نیوزلند، نروژ و کانادا، در بخش بند نهم دستور جلسه کمیسیون، سازمانهای معتبر جهانی همچون “انجمن قلم جهانی” و “فدراسیون جهانی جوامع حقوق بشر” طی اسنادی که به کمیسیون ارائه دادند به موضوع نقض گسترده ی حقوق بشر در ایران پرداخته و نگرانی عمیق خود را در این رابطه ابراز داشتند. 
چهارشنبه بعدازظهر دیان علائی نماینده جامعه بهایی در سازمان ملل طی سخنرانی به تشدید‌ وخامت نقض حقوق بهاییان در ایران پرداخت. خانم علائی پس از اتمام سخنرانی خود که در مقابل اعضای هیئتهای ۵۳ کشور عضو و نمایندگان دهها NGO ایراد میشد در یک گفت و گو با شهروند به پرسشهای ما پاسخ داد. 

آقای محمدعلی دادخواه سخنگوی “کانون مدافعان حقوق بشر در ایران” که ریاست آن را خانم شیرین عبادی به عهده دارد، در سفر هفته گذشته خود به اروپا در مقابل جمعی از نمایندگان پارلمان اروپا به تشریح وضعیت حقوق بشر در ایران پرداخته بود. محمدعلی دادخواه که وکالت جمعی از زندانیان سیاسی را به عهده داشته و در پرونده “میدان نقش جهان” در سمت شاکی ایستاده است، درباره ی اینکه “چرا با وجود تاکید بر وضعیت وخیم حقوق بشر در ایران هیچ کشوری قطعنامه ای در محکومیت جمهوری اسلامی ایران به کمیسیون ارائه نداد؟”، گفت: “زیرا آنها مصالحی جدای منافع ملت ایران را در نظر میگیرند. اگر چنین نبود با توجه به پایمال شدن حقوق حقه مردم ایران باید‌ این وضعیت محکوم میشد. آن کس که خود را به این حقوق وفادار میداند نمیتواند مثلا در مقابل از بین بردن فرهنگ یک ملت سکوت کند. حفظ میراث فرهنگی این ملت در زمره اعلامیه جهانی حقوق بشر قرار دارد و نهایتا وقتی که اینها اعلامیه جهانی حقوق بشر را رعایت نمیکنند، از هر جهت شایسته ی توبیخ هستند.” 

“گزارشگران بدون مرز” امسال به نشانه ی اعتراض از شرکت در کمیسیون حقوق بشر دور ماندند. آنها به ترکیب اعضایی که میخواهند درباره ی رعایت یا عدم رعایت حقوق بشر در کشورهای مختلف تصمیم بگیرند و یا نظر بدهند اعتراض دارند. “گزارشگران” امسال به جای شرکت در نشست طی اکسیونی سازمان ملل را بزرگترین زندان روزنامه نگاران نامید. بسیاری از سخنرانان به لزوم رفرم در ساختار سازمان ملل و از جمله کمیسیون حقوق بشر اشاره کردند. نظر آقای محمدعلی دادخواه را در این رابطه جویا شدم: “ببینید آن کشورهایی که خود دارای آسیب های اجتماعی وسیع بوده و ناقض حقوق بشر محسوب میشوند نمیتوانند به عنوان داور انتخاب شوند. ما در فارسی میگوییم “رطب خورده منع رطب چون کند.” کشورهایی همچون چین که خود به صورت گسترده به نقض حقوق بشر میپردازند نمیتوانند داوران مناسبی برای این منظور باشند.” 

سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر در ارتباط با اینکه اخیرا در کنار اخباری که بر وخامت وضع حقوق بشر در ایران دلالت دارند، اخبار مربوط به مرخصی زندانیان سیاسی و یا اجازه ی انتشار مجدد یک روزنامه توقیف شده نیز به گوش میرسد گفت: “عموما در آستانه ی انتخابات نشان دادن در باغ سبز مشاهده میشود. به نظر میآید این نه یک تغییر رویه بلکه روشی برای جلب آرای مردم است. آنها میخواهند بگویند که قانون گرا شده اند. واقعیت این است که این اقدامات، بنیادی، جدی و موثر نیستند. اگر اینها معتقد به اجرای قانون هستند هرگز نباید به طور محرمانه مبادرت به تدوین پیش نویس قانون وکالت میکردند. تخریب “نقش جهان” مورد دیگری است که نه تنها مردم ایران، بلکه وجدان بشری مردم جهان را تحت تاثیر قرار میدهد. این عمل مردم جهان را از این همه بی قانونی و بی انصافی آزرده است. 
تمام این روند نشانگر آن است که اراده ای فراتر از قانون حاکم است و کسانی که دم از قانون میزنند نسبت به آن اراده هیچ اعمال نظری نمیتوانند‌ بکنند.”

خانم دیان علایی پس از سخنرانی خود در مقابل کمیسیون به شهروند‌ گفت: 
“در هفته های اخیر فشارها به بهاییان در ایران افزایش یافته است. ما میخواستیم اعضای کمیسیون از این موارد که نه به ماهها و سالهای گذشته بلکه به روزهای اخیر مربوط میشوند، مطلع باشند.” 

به طور مشخص به چه مواردی اشاره داشتید؟
ــ در روزهای اخیر در یزد به خانه های بهاییان حمله شده است. آنها تحت ضرب و شتم قرار گرفته اند. یک مغازه متعلق به یک فرد ‌بهایی را آتش زده اند. با کامیون وارد ‌قبرستان شده و قبرهای بهاییان را تخریب کرده اند. در بعضی موارد اجساد در معرض دید قرار گرفته اند. علاوه بر اینها در تهران بهاییان بی هیچ دلیلی بازداشت شده اند. بخشی از آنها آزاد شده اما از وضعیت دو تن هنوز اطلاعی در دست نیست. 

کدام ارگان این بازداشتها را هدایت میکرده است؟ 
ــ بازداشتها و تفتیش خانه های این افراد توسط ماموران وزارت اطلاعات صورت گرفته است. 
براساس این فشارهای فزاینده ما از کمیسیون تقاضا کردیم که قطعنامه ای در محکومیت ایران صادر کند. 

آیا این حدس من درست است که شما تنها ایرانی هستید که در نشست کمیسیون به وضعیت حقوق بشر در ایران پرداختید؟ 
ــ‌ به نظر میآید همینطور است. البته تازه به پایان هفته دوم کمیسیون نزدیک میشویم و کمیسیون تا ۲۲ اپریل به بحث و گفت و گو ادامه خواهد داد. در حال حاضر کمیسیون به بند نهم دستور جلسه که وضعیت کشورها را شامل میشود، میپردازد. هنوز تمامی نمایندگان سخنان خود را به اتمام نرسانده اند. . . ممکن است در بخشهای دیگری از دستور جلسه ایرانیان دیگری نیز به این موضوع بپردازند. 

خانم گلی عامری نیز که به عنوان عضو هیئت آمریکایی در جلسه حضور دارد به ایران نپرداخت! 
ــ این صحیح است. خانم گلی عامری در سخنرانی خود تبعیض نژادی را مورد بحث قرار داد. البته حتما میدانید که بسیاری از سخنرانان از جمله سفیر لوگزامبورگ از سوی اتحادیه اروپا سخن میگفت به نقض حقوق بشر در ایران نیز پرداختند. 

شما در سخنرانی خود خواستار صدور قطعنامه محکومیت نقض حقوق بشر در ایران شدید، آیا هنوز امکان ارائه چنین قطعنامه ای وجود دارد؟
ــ بعید میدانم پس از این قطعنامه ای در این راستا ارائه شود. روال معمول این است که کشورهایی که میخواهند در ارتباط با حقوق بشر در کشور یا کشورهای دیگر قطعنامه ای ارائه دهند، زودتر اعلام میکنند، محتوای آن را در اختیار نمایندگان میگذارند و در این ارتباط با آنها به بحث و گفت وگو مینشینند. ما میدانیم که کانادا قطعنامه ای نخواهد داد و اتحادیه اروپا نیز اعلام کرده است که درباره کدام کشورها قطعنامه خواهد داشت. ایران به آن دسته تعلق ندارد. 

با وجود تاکید بسیاری از سخنرانان نشست بر وخامت وضعیت حقوق بشر در ایران، چرا قطعنامه ای در راستای محکومیت ارائه نشد؟ 
ــ واقعیت این است که این سئوال را باید مثلا از اتحادیه اروپا پرسید. آنها سالهای پی در پی قطعنامه را ارائه میدادند اما پس از آغاز گفت و گوهای میان اتحادیه و ایران در سه سال پیش دیگر قطعنامه ای ارائه نداده اند. این در حالی است که طبق قراری که میان اتحادیه و ایران گذاشته شده است ادامه گفت و گوها و ارائه قطعنامه دو امر مجزا هستند و در عمل میتوانند در کنار هم وجود داشته باشند. 
واقعیت این است که اروپا تا سه سال پیش جرأت ارائه قطعنامه ی محکومیت را داشت. 

چرا معتقد‌ هستید‌ که وجود نظارت به بهبود شرایط حقوق بشر در ایران کمک میکند؟ 
ــ ببینید هفته گذشته آقای خوشرو در بخش High Level Segment سخنرانی کرد و بر بهبود شرایط حقوق بشر در ایران تاکید‌ کرد. ما شاهد روندی مخالف آن هستیم. یک گزارشگر میتواند با ارائه اسناد نشان دهد که روند حرکت واقعا چگونه بوده است. ما در عین حال معتقدیم اگر نظارت نتواند به بهبود اوضاع بیانجامد، دست کم میتواند از وخامت بیشتر جلوگیری کند. شاهد مدعای ما افزایش شدت فشارها در سه سال اخیر بوده است که ایران در کمیسیون محکوم نشده است. 

آیا هیچ NGO ایرانی در کمیسیون حضور دارد؟ 
ــ ‌تاکنون من شاهد حضور NGOهای ایرانی نبوده ام. 

آیا برای شرکت NGO هایی همچون “انجمن دفاع از حقوق زندانیان” و یا “کانون مدافعان حقوق بشر” محدودیتهایی وجود دارد یا آنها خود تمایل به شرکت نداشته اند؟ 
ــ ببینید یک پروسه ی بوروکراتیک وجود دارد ‌که طی آن سازمانهای علاقه مند تقاضاهای خود‌ را ارائه میدهند و NGO هایی که ثبت شده باشند در کمیته NGO های سازمان ملل مورد‌ بررسی قرار میگیرند و اجازه شرکت دریافت میکنند. 

ریاست کمیته ی NGO ها را تاکنون چه کشوری به عهده دارد.
ــ ایران. 

آیا این عاملی برای جلوگیری از NGO هایی که نظرات انتقادی دارند نخواهد بود؟ 
ــ ببینید در سازمان ملل نیز سیاست همیشه نقش خود‌ را بازی میکند اما نباید‌ فراموش کرد که این کمیته ها عمومی و باز هستند و نمیتوانند تنها بنا به میل خود رفتار کنند آنها در مقابل تصمیمات خود پاسخگو هستند. 

خانم دیان علایی از شما سپاسگزارم. 
گفت و گوها در تاریخ ۲۳ و ۲۴ مارچ ۲۰۰۵