چنان که از اخبار بر می آید رئیس جمهوران ایران و افغانستان در دو روز اخیر دو نوبت با هم گفتگوی تلفنی داشته اند. بنا به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری ایران، روز سه شنبه حسن روحانی به مناسبت عید فطر با سران کشورهای اسلامی همسایه – غیر از پاکستان و عربستان – تماس تلفنی داشته است. روحانی در گفتگوی تلفنی با اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان، گروه‌های تروریستی را در افغانستان خطری برای منطقه توصیف کرده و گفته است: “سیاست اصولی ایران، حمایت همه جانبه از دولت مرکزی افغانستان است.” رئیس جمهور افغانستان هم ضمن تأکید بر عزم کابل برای توسعه و تقویت همکاری‌ها با ایران گزارشی از تازه ترین تحولات افغانستان در مبارزه با گروه‌های تروریستی و تقویت پایه‌های امنیتی و دفاعی در کشورش ارائه داده است”.
از سوی دیگر امروز، پنجشنبه ۷ ژوئیه، دفتر ریاست جمهوری افغانستان اطلاعیه ای صادر کرده و در آن خبر از گفتگوی تلفنی اشرف غنی و حسن روحانی در شب گذشته (چهارشنبه) داده است. نکتۀ مرکزی اطلاعیه این است که اشرف غنی در این گفتگو بر لزوم “دولت محور” بودن مناسبات میان دو کشور تأکید داشته و گفته است: “افغانستان و ایران باید اطمینان حاصل کنند که روابط دو کشور تنها میان حکومتها باشد”. در اعلامیه آمده که رئیس جمهور ایران خواهان آغاز بحث ها در زمینه مدیریت آب ها و قرارداد همکاری های استراتژیک میان دو کشور شده است. اما غنی گفته است که دولتش آمادۀ این گفتگوها است مشروط به این که به مشکلات امنیتی در سرحدات ایران با افغانستان پایان داده شود.
روشن است که اشرف غنی پیشقدم دومین گفتگوی تلفنی بوده است تا با دو روز تأخیر عمدی، به اظهارات روحانی دایر بر این که “سیاست اصولی ایران، حمایت همه جانبه از دولت مرکزی افغانستان است”، پاسخ دهد و نگرانی خود را از “مشکلات امنیتی در سرحدات ایران با افغانستان” ابراز دارد. توضیحات شاه حسین مرتضوی، معاون سخنگوی غنی، حاکی از آن اند که پیداشدن مدارک سفر ایرانی ملا اخترمحمد منصور – رهبر پیشین گروه طالبان، که یک ماه و نیم پیش توسط پهپادهای امریکائی کشته شد – موجب این برداشت و نگرانی دولت افغانستان شده است که ایران با طالبان ارتباط دارد.
این که دولت ایران و وزارت امورخارجه اش یگانه مرکز مناسبات خارجی ایران نیست، واقعیت شناخته شده ای است و بسیار احتمال دارد روحانی با گفتن این که “سیاست اصولی ایران حمایت همه جانبه از دولت افغانستان است”، قصد اطمینان دادن به غنی را از سیاست دولت ایران داشته بوده است، و نیز اعلام غیراصولی بودن سیاستهای موازی با سیاست دولت را که حمایت همه جانبه از دولت افغانستان را پیشه نکرده اند.
چنین هم که باشد، روحانی باید بداند اطلاع از چنین تفاوت سیاستهائی، برای یک دولت باثبات و قدرتمند می تواند اطمینان خاطر ایجاد کند، می تواند آن دولت مفروض را به دوراندیشی بیشتری در مناسبات اش ترغیب کند، … اما این کاملاً قابل درک است که دولت کم ثبات و کم قدرتی چون دولت افعانستان، به اطمینانهای بیشتری نیاز دارد تا همکاری در زمینۀ مدیریت آب را – که برگ قوی بازی این دولت در برابر ایران است – به رفع مشکلات امنیتی در سرحدات مشروط نکند. دولتی در وضع دولت افغانستان، به مشاهدۀ اقدام عملی برای ایجاد یکدستی در سیاست خارجی ایران، تماماً زیر هدایت دولت نیز نیاز دارد. می گویم “تماماً زیر هدایت دولت”، نه از آن رو که سیاست خارجی دولت الزاماً سیاستی متوجه تأمین صلح و حسن همجواری با همسایگان و … است، بل به این دلیل که در چارچوب حقوق بین المللی الزاماً تعهد بیشتری به پاسخگوئی دارد.
