خودکشی یکی از مشکلات پیچیده و چندبعدی در جوامع مختلف است که تحت تأثیر عوامل روانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی رخ می‌دهد و در سالهای اخیر، به دلیل افزایش فشارهای اقتصادی و اجتماعی، بیشتر اتفاق می افتد. به همین دلیل، از سال ۲۰۰۳، سازمان بهداشت جهانی (WHO) به همراه مجمع جهانی پیشگیری از خودکشی (IASP) ، دهم سپتامبر را به عنوان روز جهانی پیشگیری از خودکشی (۱) تعیین کرده‌اند. هر ساله این روز با هدف افزایش آگاهی عمومی درباره خودکشی و راه‌های پیشگیری از آن، برگزار می‌شود. بر اساس آمار رسمی سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۲۴، سالانه حدود ۷۰۰,۰۰۰ نفر در جهان به زندگی خود پایان می‌دهند (۲) که نشان‌دهنده اهمیت بالای پیشگیری از خودکشی و لزوم آگاهی بیشتر است.
موضوع روز جهانی پیشگیری از خودکشی برای سه سال آینده (۲۰۲۴-۲۰۲۶) «تغییر دیدگاه درباره خودکشی» (۳) است که با فراخوانی برای آغاز گفتگو همراه است. تغییر دیدگاه یعنی حرکت از فرهنگ سکوت و انگ‌زدایی به سمت فرهنگِ باز و حمایتگر. هدف از این تغییر، کاهش انگ اجتماعی و تشویق به گفتگوهای باز و صادقانه پیرامون پیشگیری از خودکشی است.
این روز، فرصتی است تا صدای جان‌هایی باشیم که در سکوت از دست رفته‌اند و دردها و زخم‌های پنهان آنان را به گوش جهان برسانیم. همچنین، یادآور کسانی است که زیر بار فشارهای بی‌رحمانه زندگی تاب نیاوردند و تلنگری برای همه ماست تا نگذاریم این زخم‌ها همچنان بی‌درمان بمانند.
در ایران، با وجود نبود آمار دقیق، خودکشی (۴) به‌عنوان یکی از مسائل اجتماعی حاد مطرح است. بر اساس آمارهای موجود، میزان خودکشی در ایران طی دهه گذشته بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته و سالانه بیش از ۵,۰۰۰ مورد خودکشی گزارش می‌شود. در برخی از مناطق محروم، به‌ویژه استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، کردستان و لرستان، خودکشی به دلیل فقر و ناتوانی در تأمین نیازهای اولیه به یک بحران اجتماعی تبدیل شده است.
بیشترین میزان خودکشی در ایران در میان افراد با مشاغل آزاد، بیکار و خانه‌دار مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده نقش وضعیت نابسامان اقتصادی و فشارهای اجتماعی در اقدام به خودکشی است. همچنین گزارش‌هایی از افزایش خودکشی در میان پرستاران، رزیدنت‌ها و کارگران به دلیل فشارهای شغلی و اجتماعی وجود دارد.
پرستاران، به‌ویژه زنان پرستار، اغلب با حجم بالای کار، شیفت‌های طولانی و فشارهای شدید روانی مواجه هستند. طبق گزارش سازمان نظام پرستاری ایران، در سالهای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ بیش از ۱۰۰ پرستار جان خود را از دست داده‌اند (۵) که بخشی از این آمار به خودکشی اختصاص دارد.
کارگران ایران نیز قربانی نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی هستند. (۶) شرایط کاری سخت، دستمزدهای ناچیز و نبود امنیت شغلی، بسیاری از کارگران را به سوی افسردگی و ناامیدی سوق می‌دهد. نبود حمایت‌های اجتماعی و روانی از دیگر دلایل افزایش نرخ خودکشی در میان کارگران است.
در سالهای اخیر، خودکشی رزیدنت‌ها به‌ویژه زنان رزیدنت، به دلیل فشارهای تحصیلی، ساعات کاری طولانی و درآمد کم، افزایش یافته است. این شرایط، احساس ناامیدی و افسردگی را در برخی رزیدنت‌ها ایجاد کرده و در مواردی منجر به خودکشی شده است. پزشکان که قهرمانان سلامت شناخته می‌شوند، هنگامی که خود دچار مشکل می‌شوند، به حمایت نیاز دارند.
این تراژدی‌ها نباید تنها به‌عنوان آمار باقی بمانند. هر عدد، داستانی از یک انسان با آرزوها و امیدهای بر باد رفته است. برای جلوگیری از ادامه این روند تلخ، نیازمند تغییرات اساسی در رویکردهای اجتماعی و حکومتی هستیم. باید شرایط کاری پرستاران، کارگران و پزشکان بهبود یابد و حمایت‌های روانی و اجتماعی آنان تقویت شود.
دولت وظیفه دارد با اتخاذ سیاست‌های قاطع و مؤثر، از افزایش خودکشی‌ها جلوگیری کند و این بحران اجتماعی را مهار نماید. افزایش دستمزدها متناسب با تورم، برابری جنسیتی در دستمزدها، تضمین امنیت شغلی و ایجاد تسهیلات برای کاهش فشارهای کاری از جمله اقداماتی است که می‌تواند به پیشگیری از خودکشی کمک کند. دسترسی به خدمات بهداشت روانی نیز باید برای همه اقشار جامعه، به‌ویژه در مناطق محروم، آسان و رایگان باشد.
تشویق به گفتگوهای باز و صادقانه درباره مشکلات روانی، نقش مهمی در بهبود سلامت روانی جامعه دارد. افراد باید بدون ترس از قضاوت یا انگ‌زدایی، در مورد مشکلات خود صحبت کنند و حمایت لازم را دریافت نمایند.
روز جهانی پیشگیری از خودکشی به ما یادآوری می‌کند که باید همیشه به یاد کسانی باشیم که با مشکلات زندگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. با همدلی و حمایت، (۸) اجازه ندهیم که زخم‌های پنهان، آنان را به سوی پایانی تلخ سوق دهد.
منابع:
(۱) https://www
(۳) https://www.iasp.info/wspd/
https://www.iasp.info/wspd/
World Suicide Prevention Day 2024
(۴) https://www.bbc.com/
۲۰۰۹/۰۱/090128_si_suicide_
https://www.yjc.ir/fa/news/
(۵) https://www.radiofarda.
(۶) خودکشی کارگران در ایران؛ یک اقتصاددان می‌گوید این حادترین شیوه اعتراض به نابسامانی‌ها است
(۷) https://www.radiozamaneh.
(۸) https://www.bbc.com/
