در نیمهشب ۲۴ آبان ۱۳۹۸ شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران، بدون اطلاعرسانی قبلی اعلام کرد که سهمیهبندی بنزین دوباره برقرار میشود.
برپایه این اعلام نیمهشبانه بهای یک لیتر بنزین سهمیهای ۱۵۰۰ تومان تعیین شد و بهای یک لیتر بنزین آزاد از ۱۰۰۰ به ۳۰۰۰ تومان افزایش یافت.
در رابطه با این اعلام ناگهانی علی مطهری، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی، پستر در مصاحبهای با سایت جماران گفت، چند ساعت پیشتر از گران کردن بنزین، او را از این موضوع باخبر کردند. خبررسان به او از پیشبینی اعتراضات خیابانی مردم و آتش زدن دست کم ۱۵۰ جایگاه فروش بنزین هم گفته بود.
تصمیمگیرندگان خوب میدانستند که افزایش و گرانی بهای بنزین با اعتراض روبهرو خواهد شد. و شد.
مردم، مسالمتآمیز؛ به افزایش و گرانی بنزین واکنش نشان دادند. اعتراضکنندگان مردمان کمدرآمد شهری بودند. جایگاه فروش بنزینی بهآتش کشانده نشد. بیتوجهی مسئولان در پاسخگویی، اعتراض را بهسوی رهبر و دولت حکومت اسلامی، و “روحانیون”؛ کشاند. حکومت اما آمادهی “جمعکردن” اعتراضها بود. و پیش گرفت هرآنچه در پیشه داشت.
در گزارشی سازمان عفو بینالملل از کشتهشدن دست کم ۳۲۴ نفر گفته است. این سازمان اما آمار کشتهشدگان را بیش ازین میداند.
پزشکیان که میآمد از مسائل گوناگون گفت. از ارزانی بنزین هم. و اینکه، بهجاست دلار داد و بنزین به آن بها وارد کرد و بهاین بها فروخت؟ بهجا که نباشد هیچ، نشانی از بیکفایتی مدیران کشور باشد. باری، همآنگاه پارهای گفتند، نامده سخن از گرانی بنزین میگوید. بیراه نبوده است این گفتهی آن پاره. گرچه حکومت رد کرد شایعه گرانی بنزین را.
بهای بنزین در روسیه ۵۵ سنت است و در ترکیه ۱.۲ یورو است. در ایران هم امروز بهای یک لیتر بنزین گرانتر از کشورهای کنارههای خلیج فارس تولیدکنندهی نفت و گاز و همبهای بنزین در ترکیه، واردکننده فرآوردههای نفتی است.
تولید، مصرف و واردات بنزین در ایران.
در سال ۱۳۶۸ میزان تولید بنزین در کشور ۱۹ میلیون لیتر، میزان واردی ۲ میلیون لیتر و میزان مصرف بنزین ۲۱ میلیون لیتر در روز بود.
شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران آمار واردات، تولید و مصرف بنزین در ایران تا سال ۱۳۹۷ منتشر میکرد. از سال ۱۳۹۸آماری رسمی از سوی این شرکت اما منتشر نشده است. شاید دلیل اعتراضها به گرانی بنزین و کشتاری که شد، باشد. آماری در ارتباط با تولید، مصرف و وارادت استناد میشوند برپایه آمارهای اعلامی توسط مسئولان از طریق مصاحبه با خبرگزاریهای میباشند.
طبق این آمار، دادههای مسئولان؛ در سال ۱۴۰۲ میزان تولید بنزین در کشور در بهترین حالت، به ۱۱۵ میلیون لیتر در روز رسیده (برای رسیدن به این میزان تولید بنزین، تولید پارهای دیگر فرآوردهها در پالایشگاهها متوقف میشود) و میزان واردات بنزین به ۳۰ میلیون لیتر در روز افزایش پیدا کرده است. این بدان معناست که کمبود تولید و ناترازی میان تولید و مصرف. یعنی از مصرف نادرست از ارزی که میتواند بهکاری دیگر آید. در سال ۱۴۰۲ دو میلیارد دلار خرج واردات بنزین شد.
آقای پزشکیان از بیجایی خرید گران بنزین از خارج و فروش ارزان آن در داخل گفته و مسئولان دولتی گفتند، حاشا اگر بنزین گران شود.
مهرداد لاهوتی نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با خبرگزاری ایلنا، اما، چیز دیگری میگوید. آقای لاهوتی میگوید، بنزین در سال ۱۴۰۴ گران خواهد شد.
آقای لاهوتی میگوید: “امسال برای واردات بنزین ۹۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود. برای سال آینده واردات بنزین ۶۵ هزار میلیارد تومان پیشبینی شده است. معنای این تغییر اعداد، شفاف و روشن است که دولت به احتمال زیاد میخواهد نرخ بنزین را در سال آینده افزایش دهد”.
آقای لاهوتی به این استناد میکند که خودروهای موجود در ایران همان خودروهای خورهی سوخت هستند. نوآوری در صنعت خودروسازی ایران نشده است. کیفیت خودروها بهتر نشده است. تغییر و بهبودی هم در وضعیت حمل و نقل عمومی پیش نیامده است. و با این شرایط پابرجا چگونه میتوان مصرف سوخت، بنزین، را کاهش داد؟ در نتیجه، “انتظار صرفهجویی و کاهش مصرف نباید داشته باشیم، بنابراین راه، افزایش قیمت بنزین است”.
مصرف بنزین در ایران، با توجه به میزان مصرف در سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۴۰۲؛ سالی ۴ تا ۵ تا درسد افزایش مییابد. برای این نرخ رشد مصرف سرمایهگذاری نشده است اما. نمیتوان تولید را بالا برد.
در ایران روزانه ۱۱۰ میلیون لیتر هم گازوئیل مصرف میشود. میزان تولید داخلی گازوئیل اکنون همتراز است با این مصرف. این میزان اما سقف تولید است و گنجایشی برای افزایش در پالایشگاها کشور وجود ندارد.
آقای سیدهاشم اورعی، استاد دانشگاه؛ هم در گفتوگو با ایلنا از اینکه ” در تمامی بخشهای حاملهای انرژی ناترازی داریم و اگر اقدامی در رفع آن صورت نگیرد هر روز اوضاع بدتر از قبل خواهد شد”، میگوید.
و میگوید، ناترازی در گاز مصرفی نیز هست. خاموشیهای کنونی، شاهد این ناترازیست. پیشتر از خاموشیها رسمی به پارهای از صنایع انرژیبر گفته شد که در زمستان گاز مورد نیازشان تامین نخواهد شد.
یکی از مشکلهای آویخته به گریبان، تامین گاز مورد نیاز نیروگاهها در زمستان است. و یکی از پیآمدها، تامین گازوئیل مصرفیست.
بهگفتهی آقای اورعی، مصرف گاز در سال ۲۵۰ میلیارد متر مکعب است. ۷۰ درسد ازین مصرف، در فصل زمستان؛ مربوط به بخش خانگی است. به سردی هوا؛ مصرف بالا میرود و در اوج سرما به ۸۵۰ میلیون متر مکعب هم میرسد که از این میزان ۶۵۰ میلیون متر مکعب مربوط به بخش خانگی است. نتیجه ناترازی میان تولید و مصرف گاز و کمبود گاز تولیدی است.
در کشوری چون ایران که بر بستر نفت و گاز آرمیده است این ناترازی در انرژی وحشتآور است. ممکن کس واژه وحشتآور را در این ارتباط بزرگنمایی، سیاهنمایی پندارد. پندار این کس باشد.
از زبان آقای اورعی میگویم: ” افزایش تولید گاز به سرمایهگذاری و فناوری نیاز دارد. در بخش گاز به ۸۰ میلیارد دلار سرمایهگزاری نیاز هست. نشده است این سرمایهگزاری. فشار ۸۰ درسد چاهها افتاده است. فشارافزایی نشوند چاهها، افت فشار و تولید پیآمد خواهد بود. از سال ۱۴۰۴ هر سال معادل یک فاز پارس جنوبی را از دست خواهد رفت”.
با مصوبه هیات وزیران دولت حکومت اسلامی واردات بنزین سوپر بهبهای آزاد، آزاد شد.
همانکه آقای لاهوتی، و پارهای؛ پیشبینی کرده بودند. گران شدن پلکانی بنزین.